16 майыште Марий комсомол организацийым ыштымылан 100 ий темеш. Шке жапыштыже ты организаций тӱжем дене ӱдыр-рвезе-влакым иктыш ушен, илышыштым виктарен.
Комсомол – самырык-влакын илыш школжо лийын. Вес тыгай кугу организаций таче уке. Тыныс илышыштат, сар годымат, коммунист-влак дене пырля лач комсомолец-влак ик эн очыч целинаш, кеч-могай стройкыш, космосышкат, тыгак сарыш каеныт. Историйын кажне йыжыҥыштыже манаш лиеш, самырык-влак кокла гыч лӱмлӧ, чапым налше еҥ-влак лектыныт, нуным лач комсомол улмыштат тидлан кумылаҥден да шӱкен. Таче комсомол уке, но шке жапыштыже тудын радамыште шогышо еҥ-влакын чолгалыкыштлан тачат ӧраш гына кодеш. Чонышт дене нуно кызытат самырык улыт, ончычсо семынак илышыште шолыт, тушка калык верч тыршат. Огыт керт нуно вес семын илен.
«Марий Эл Республикын комсомолжын ветеранже-влак» мер организаций нуным уша. Тудым Сергей Ильгамович Шареев вуйлата. Шке жапыштыже тудо Марий комсомол обкомын ончыч кокымшо, вара икымше секретарьже лийын.
Марий комсомолын курымаш лӱмгечыжлан «Красной нитью прошитое время. Марийский комсомол: летопись славных дел» книга ямдылалтын да ош тӱням ужын. Кодшо кечылаште тудын дене палдарымаш С.Г.Чавайн лӱмеш национальный лудмыверыште эртен. Савкытышым комсомол ветеран, архив, тоштер, библиотек пашаеҥ-влак тӱшка вий дене ямдыленыт. Ты пашамат Сергей Ильгамович виктарен да шкежат шуко возен. Тӱрыс тиражше 600 лиеш. Марий комсомолын лӱмгечыже вашеш эше пелыж наре гына савыктен луктыныт.
Юбилей вашеш шке жапыштыже Марий комсомол обкомым вуйлатыше-влак деч ик йодышлан вашешташ йодынна: «Кузе нуно республик кӱкшытыштӧ самырык-влак дене пашам ыштыме должностьыш толыныт?»
Сергей Ильгамович Шареев, Марий комсомол обкомын 1983-1986 ийласе икымше секретарьже:
— Марий политехнический институт деч вара мый Марий механический заводыш инженерлан толынам. Предприятий шукерте огыл веле почылтын ыле. Тудын комсомол оргагизацийын секретарьжылан сайленыт. Эн ончыч самырык-влак коклаште кылым пеҥгыдемдаш, нуным ушаш, пашаштым саемден колташ кӱлын. Самырык-влакын бригадылаштым чумыркаленна, профессионал конкурс, спорт таҥасымаш-влакым, шуко моло мероприятийым эртаренна. Шке, еш дене пырля лийме жапым чаманыде, чыла тиде ышталтын. Шкерте огыл пашам ыштыме заводышто лийынам. Смене пытымеке, чылан гаяк рӱж мӧҥгыш каят. А мемнан годым тыгай лийын огыл, паша деч варат, каныш кечылаштат мер пашам ворандаренна.
Вара Марий комсомол обкомыш Пашазе да ялысе самырык-влак пӧлкам вуйлаташ ӱшаненыт. А тушеч ончыч кокымшо да вара икымше секретарьлан шогалтеныт. Ты пашаште ончыч ыштыме опыт пеш пайдале лийын. Самырык-влакын илышыштым виктарымаште чыла направленийым вияҥдаш логалын. «Комомолл прожектор» сайын ыштен. Кызыт тудо жапым изиш ойганенрак, но сай кумыл дене гына шарналтем. Шуко сай паша ышталтын, самырык-влакын чыла сферыштат кундемнам, элнам тӱзатымаште шуко сеҥнымашышт лийын. Тудо пагытысе чолгалык койыш, калыклан, поснак кушшо тукымлан мом ыштымынан кӱлешлыкшым умылымаш тачат чоным ырыкта. Варат тӱшка калыклан пайдам ышташ тыршенам. Кужу пагыт корным чоҥымо материалым ужалыме сферыште тыршенам. Кызыт мыланем 70 ий, сулен налме канышыште улам.
Евгений Симфорианович Эпин, 1986 ий гыч ончыч Марий комсомол обкомын кокымышо секретарьже, вара 1988 ий марте – икымше секретарь:
— Шке жапыштыже мый марий политехнический институтым йошкар диплом дене радиаппаратурын инженер-конструктор-технологшо семын тунем лектынам. Армий деч вара шочмо курыкмарий кундемысе, тунамсе «Биопром» заводыш пашаш каенам. Тусо первичный комсомол организацийым вуйлатенам. Икмыняр жап гыч тӱҥ паша деч посна ты пашам шукташ тӱҥалаш йодыныт, но мый торешланенам, молан манаш гын эре наукыш каяш шоненам. Варажым келшаш логалын. Икмыняр жап гыч комсомол райкомыш инструкторлан налыныт, а вара тудын икымше секретарьжылан шогалтеныт.
Кузе мый комсомол обкомыш логалынам? Партий райкомын пленумыштыжо мыланем мутым пуэныт. А тушко партий обкомын икымше секретарьже Григорий Андреевич Посибеев толын ыле. Мый дечем вара лач тудо выступатлен. Трибуныш лектын, тыгерак каласен: «Мом мый ойлынем ыле, чылажат теве мый дечем ончыч ойлышо самырык еҥ каласыш». Сандене мыйым тунам ужыныт, очыни. 1986 ийыште комсомол обкомын кокымшо секретарьжылан ноябрьыште шогалтеныт, а идалык мучаштак – икымшылан. Тунам мыланем отчёт да сайлымаш конференцийлан докладым шкаланемак ышташ логалын. Туштак мыйым угыч икымше секретарьлан сайленыт. Сандене ты должность вучыдымо лийын огыл.
Шке шонымемат илышыш пуртенам, экономике науко кандидат лийынам. Ынде 15 ий «Компания «Здоровая жизнь» ООО-н исполнительный директоржылан ыштем. Комсомол шулыш нигуш чон гыч огеш кай. Тачат кунам «Кузе илет?» йодыт, вашештем: «Самырык улам, таза да шонымем шуктен толам!»
Анатолий Анатольевич Макаров, 1989-1990 ийласе Марий обком комсомолын 2-шо секретарьже:
— Тунам тыгай должностьыш логалаш куштылго лийын огыл. 26 ияш лийынам. Оршанке районысо ялозанлык технике предприятийын управляющийжылан ыштенам. Тусо первичный комсомол организацийым вуйлатенам. 1986 ийыште Оршанке райком комсомолын 1-ше секретарьжылан шогалтыме мыланем вучыдымо лийын манын кертам. А Марий комсомол обкомыш логалаш пеш чоткыдо ойырен налмашым эрташ логалын. Ик верыш индеш кандидат лийын. Кок кужыт дене ойыреныт. Жапшак тунам тыгай лийын, демократий, перестройко вийым налыныт. Самырык-влакат ончыкыжым чынжымак кугу вашталтыш лиймылан ӱшаненна. Шкежат чыла сферым вияҥдыме шотышто чолга лийынна, кеч пашаште, кеч мер илышыште, кеч каныш сферыште. Идеал-влакна лийыныт. Совет Ушемыште илышыжак вашталт толын, чылажат самырык-влак гоч тиде эртен. Нуно кеч-куштат эре икымше лийыныт. Лач самырык-влак ӱмбалан манаш лиеш, элысе чыла экономике эксперимент-влакым эртареныт, тунамсе пагытыште кооператив-влакым ыштымымак ончыкташ лиеш. Марий кундемыштат пагалыме еҥ-влакым лач комсомол шке жапыштыже куштен. Кызыт тудым шылталат гынат, ме тунам мом ыштымыланна, кушко кайымыланна ӱшаненна, мемнан цельна лийын. Ме тачат вашлийын, икте-весынам лӱм дене ойлена, вет комсомолын ийготшо уке. Ме чон дене тачат ту пагытысе семынак самырык улына. Ынде кумло ий наре страховой компанийым вуйлатем.
Светлана Носова.
Фотом материалын геройжо-влакын еш архивышт гыч налме.
