КРАЕВЕДЕНИЙ

«Тукымем ден кугешнем»

Марий Элын Татар краевед-влакын обществышт татар-влакын тӱшкан илыме ял ден села, лӱмлӧ еҥже-влакын историйыштым, тӱвыраштым шымлыме пашам начарын огыл эртара. Ты пашаште историй туныктышо-влакат полшат.  Кодшо ийын ты шотыштак республикыште илыше татар сылнымутчо-влакын  «Чык тамчысы» сборникыштат лектын ыле. Параньга районысо «Наша жизнь» газетыштат лӱмлӧ еҥ нерген, ял ден села-влакын историйышт дене кылдалтше материал шуко савыкталтеш. Лӱмлӧ кум краеведым ончыктенак кодымо шуэш, тиде — Параньга  район гыч Рафис Гайнанов, Наиль Бариев да Фанил Мусин. Р.Гайнанов эсогыл Моско ден Киров олаласе архивлаштат материалым чумыра. Нине еҥ-влакын статьяшт «Татарский мир» федеральный изданийыштат савыкталтыт.

 Тений Марий Турек районысо краеведений тоштерыште Татар краевед-влакын верыш лектын эртарыме заседанийжат эртен. Тений «Идель-Урал»  подпольный организаций вуйлатыше антифашист Гайнан Курмашевын шочмыжлан 100 ий темын. Тидын лӱмеш кугу мероприятий эртен. Мыланем  Муса Джалильын соратникше Гайнан Курмашевын тукымжын историйже поснак шерге. Кугезе кочам Шариф Курмашев лийын. Тиде тукым Озаҥ олаште икмыняр кевытым кучен. Марий Турек районысо Йӱштӧ Памаш кундемыште ӱй заводышт, вӱдвакшышт лийын, шун гыч атышӧрым ыштыше заводышт, спичкым, кагазым ыштен лукшо фабрикышт чапланеныт. Мыйын кугезе тукымышто татар князь, помещик, духовенствын еҥже, талешке-шамычат лийыныт. Кузе тидын дене от кугешне! 

1970 ийыште родо-тукымемын историйжым шымлыме пашам чӱчӱэм Владимир Курмашев шуен. Компьютер программе-влаклан эҥертен, тудо мемнан тукымын эсогыл Чингисхан дене кыл лийым рашемден. Кеч южо еҥже тидлан ӱшанен огыл. Но Курмашев тукымын пӱрмышаже пиаланжак лийын огыл. Санденжат тудын историйжым эшеат келгынрак шымлаш кумыл уло.  

 Чаманен каласыман, мемнан республикыште татар туризм эше ок вияҥ манашат лиеш, кеч тидлан чыла йӧн уло. Таче марте акрет годсо мечеть-влакат аралалт кодыныт. Мутлан, Морко район Тат-Кушнаште 1899 ий гычак тудо ышта, Параньга районысо Алашайкыште — 1829 ий гыч. Шукерте огыл тушто мечетьын 1829 ийысе пелтылзыжымат верештыныт. Пӧртчара ялыште  землякыштлан Совет Ушем Герой Ахмед Сафа Гайсинлан бюстым шогалтымым, Мераҥсолаште Гайнан Курмашевлан шарнымаш оҥам пижыктымымат сайлан шотлыман. Чыла тиде паша татар краевед-влакын тыршымыштлан кӧрат вораҥдалтеш.

 Сания Рамай.

С.НОСОВА

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий