Марий Элыште кече Марий Турек район велым нӧлталтеш – тушечын эр толеш. Тусо калык эн эр кынелеш, пасуш эн эр тарвана манынат кертына. Санденак ялозанлык пашаже шукертсек ушнен толеш. Кодшо курымысо 80-ше ийлаште район идалык еда 100 тӱжем тонн наре пырчан да отызан культурым шийын налын. Шурно лектыш гектар еда шотлымаште 23,9 центнер дене шуын. Таклан огыл район республикыштына киндым эн шуко шочыктышылан шотлалтын. Марий Элнан кугыжанышлан колтымо гыч чырык наре ужашыжым пуэн. Тачат тудо ялозанлык пашам эн кумдан шуктен толшо район улмыжым арален коден.
Муниципал районын гербыштыже ончыкталтше кӱдырын шӱйыштыжӧ шӧртньӧ парчан аршашым ужына. Тидат кызыт ойлымынамак пеҥгыдемда. А кӱшнӧ чоҥештылше мӱкш-влак калыкын пашаче улмыжым ончыктат. Кӱдыржӧ Марий Турек велым калыкын шукертсек «кӱдыран кундем» семын аклымыжым, районын ончычсо ден кызытсе историйже кокласе кылым ушештара.
Районышто пашам устан ыштыше кокла гыч ик эн кужу историянже – Марий Турек райпо. Тудо район семынак 95-ше идалыкшым палемда. А ик эн самырыкше – «Росагро» ООО. Тудо 15-ше идалыкшым палемден. Тидак огыл мо ончычсо ден кызытсе коклаште усталык кылын пеҥгыде улмыж нерген ойла. Марий Турек районын лӱмгечыжлан пӧлеклалтше выпускыштат тидымак почын ончыктымо.
Районын экономике могырым вияҥме кодшо ийысе пашажым иктешлен ончалаш гын, сай вашталтышым шагал огыл ончыкташ лиеш. Ялозанлык продукцийым ыштен налмаш чумыржо 1,5 процентлан, а ялозанлык организацийлаште 4,5 процентлан кугемын. Озанлык йӧн дене чоҥымо паша кугыт 44,9 процентлан кушкын. Пассажирым шупшыктымаш 0,1 процентлан ешаралтын гын, грузым шупшыктымаш – 26,8 процентлан. Рознице торговльо оборот 0,4 процентлан, тӱлыман услугым пуымаш 6,4 процентлан кугемыныт.
Тыгодымак кодшо ийын мӧҥгештме нергенат палемдыде ок лий. Промышленный производство кугыт 3,5 процентлан иземын. Илыме верым 26,9 процентлан шагалрак чоҥен шуктымо. Общепит оборот 3,9 процентлан туртын.
А тений икымше кварталысе показатель мо нерген ойла? Ялозанлык продукцийым ыштен налмаш ӱмашсе тыгаяк жап дене таҥастарымаште чумыржо 18,1 процентлан кугемын гын, ялозанлык организацийлаште — 27,2 процентлан. Шкат ужыда, ялозанлыкыште умбакыже кушмо. Илыме верым чоҥымо шотышто мӧҥгештме деч утлымат куандара – тудым 38,5 процентлан утларак чонен шуктымо. Рознице торговльо оборот улыжат 0,3 процентлан кушкын гын, тӱлыман услуго кугыт – 12,6 процентлан. Тидат ӱшаным ешара.
Мо кумылым волта — промышленный производство кугыт эшеат утларак, 6,9 процентлан, туртын. Мо ӧрыктара – озанлык йӧн дене чоҥымаш кодшо ийын чот кушмо деч вара тений икымше кварталыште 18,1 процентлан иземын. Пассажирым шупшыктымашат 0,4 процентлан, а грузым шупшыктымаш 23, 7 процентлан шагалемыныт, кеч ты шотыштат ӱмаште палынак кушмо ыле. Общепит оборот кугыт умбакыже иземын – 1,7 процентлан. Тидат тургыжландара.
Лӱмгече идалыкыште мом тыланыме шуэш? Тек тыгай тургыжландарышыже шагалрак, а куандарышыже утларак лийыт. А тидлан районын вийже ситышаш.
Ю.Исаков.
