УВЕР ЙОГЫН

«Жап тыгай – элым аралаш кӱлеш»

 

Кугыжаныш наградылан темлыме

Эртыше арнян, 25 майыште, Медведево районысо Краснооктябрьский тÿвыра рÿдерыште Россий Федераций Вооружённый вийын Украиныште эртарыме военный спецоперацийыште вуйым пыштыше Павел Андреевич Чемоданов дене чеверласеныт.

– Павел кÿчык, но волгыдо илышым илен. Тудо родо-тукымжо ден лишыл еҥже, ик классыште, ик курсышто пырля тунемме, ик полкышто пырля служитлыме йолташыже-влакын да посёлкысо калыкын шинча ончылнышт эрелан самырык кодеш, – траурный митингым почын Медведево район администрацийым вуйлатышын социальный йодыш дене алмаштышыже Николай Шалагин.

– Павелын пагалыме ачаж ден аваже, родо-тукымжо, лишыл еҥже-шамыч… Марий Эл правительстве да лично шкем деч тыланда чаманыме мутым ойлем. Павел элнан чапле гражданинже лийын… Тыгай эргым ончен куштымылан Елена Ивановна ден Андрей Аркадьевичлан таум каласем, –  ешарен Марий Эл Кугыжаныш илыме надзор департаментын вуйлатышыже Эльвира Гамерова.

– Пагалыме Елена Ивановна ден Андрей Аркадьевич, Россий Федерацийын обороно министрже, Марий Элын военный комиссарже да лично шкем деч Павелын колымыж шотышто шÿм-чон гыч лекше чаманыме мутым ойлем. Тау тыланда тыгай эргым, чын талешкым ончен куштымыланда. Военный спецоперацийыште сарзын порысшым шуктымо годым героизм ден лÿддымылыкым ончыктымыжлан сержант Павел Андреевич Чемодановым колымыж деч вара кугыжаныш награде дене палемдаш темлыме, – увертарен регионын военный комиссаржын алмаштышыже, подполковник Сергей Печенников.

– Павел элнан сай шочшыжо лийын. Украин мландыште сарзе порысым шуктымыж годым Изюм ола воктене миномёт гыч лÿйкалымашке логалын. Шке илышыжым чаманыде, техникым лÿдыкшыдымö верыш луктын. Тиде геройло подвигше дене йолташыже-шамычлан илыше кодаш полшен. Ме тудым эре порын шарнен илаш тÿҥалына, – манын П.Чемоданов дене пырля ик полкышто служитлыше кугурак прапорщик Андрей Баженов. Тудак йолташыжын капшым шочмо мландыш конден.

– Мыламат моткоч неле, молан манаш гын Павел – мыйынат икшывем. Просто шып шортмо да тиде поро, мотор, весе верч азапланыше салтак нерген волгыдо шарнымашым кодымо шуэш. Павелын колымыж нерген икымше увер толмо деч вара чыла коло кече ме тудым честно вучышна. Вот чечас «Паша ила!» маныт, да тудо мöҥгыжö пöртылеш шонышна. Но чудо ыш лий… Да ынде эрге мöҥгыжö огеш пöртыл, родо-тукымжо дене ик ÿстелтöрыш огеш шич, пелаш йöратыме марийжым огеш öндал, а йоча-шамыч нигунамат шке ачашт дене пырля огыт мод. Жап эрта… Ме тыныс илышнам аралыше талешкына-влакым курым гыч курымыш шарнышаш улына… Иктым гына сӧрвален йодам: «Рвезе-влак, пожалуйста, пöртылза мöҥгышкыда!», – чон коржын, шинчавÿд йоген ойлыш П.Чемодановын класс вуйлатышыже Валентина Смирнова.

Изинек – сай йолташ

Павел Чемоданов 1992 ий 5 июльышто Краснооктябрьский посёлкышто шочын. Верысе школышто сайын тунемын, спорт дене пеҥгыде кылым кучен, мероприятийлаште чолган участвоватлен, техникым моткоч йöратен. Честный, весе верч азапланыше, еҥым пагалыше, кажнылан полшаш кумылан поро рвезе шукылан йолташ лийын. 2010 ийыште Юл кундем кугыжаныш технологический университетын механико-машиностроительный факультетышкыже «технологический машина ден оборудований-влак» специальностьлан тунемаш пурен. Дипломым налме деч вара армий радамыш шогалын, юж-десант войскаште служитлен. 2016 ийыште контракт службыш куснен. Ончыч Иваново олаште 98-ше гвардейский юж-десант Свирский Йошкар знамян 2-шо степенян Кутузов орденан дивизийыште служитлен, вара, военный техникым сайын палымыжым да олмыктымыжым ужын, Москва областьысе Орехово-Зуево олаште верланыше Юж-десант войскан 150-ше отдельный ремонтно-восстановительный батальонышкыжо налыныт. Тушто тудо бронетанк да автомобиль техникым олмыктымо шотышто отделенийын командирже лийын. Икмыняр жап гыч ешаҥын. Кира пелашыж дене кок мотор ÿдырым ош тÿнялан пöлекленыт.

П.Чемоданов Россий Федераций Вооружённый вийын Украиныште эртарыме спецоперацийыште икымше кече гычак участвоватлен. 3 майыште Харьков область Изюм районысо Весёлое села кундемыште бойышто шолдыргышо россий техникым олмыкташ наҥгайыме годым бандеровец-влак колонныштым миномёт гыч лÿйкаленыт. Землякна, йолташыже-влаклан илыше кодаш йöным ыштен, техникым лÿдыкшыдымö верыш луктын, но нелын сусырген…

Вес кечын, 4 майыште, Чемодановмытын служебный пачерышкышт толшо военный еҥ Павелын геройла колымыж нерген увертарен. Но ты кастенак Киралан марийжын ик йолташыже йыҥгыртен да сержантым госпитальыш колтымо марте эше илышым шылтен кодымо нерген ойлен. Вучыдымын толшо ойгым кугу куан, кугу ÿшан шырпыла шалатеныт! Но П.Чемоданов ала-молан ны колышо, ны илыше-влакын радамыштышт лийын огыл. Тунам тудым чыланат кыртмен кычалаш тÿҥалыныт… Коло кече гыч, 23 майыште, кочо уверым налыныт: ача-аван ДНК-ашт колышо салтак капын ДНК-аж дене 99,9 процентлан келшен толын…

Мут шуко, ойго икте

Таче мый марий патыр П.Чемодановым тойымо радам нерген ынем возо. Тыгай шотан репортажым Энергодар олам утарыме годым геройла колышо танкист Виктор Яковлевым тойымо кече гыч ыштенам. Палемден кодынем калыкын ойгышто икоян улмыжым…

Краснооктябрьский тÿвыра рÿдер тынар шуко еҥым нигунамат ужын огыл, шонем. Тынар калыкым ны оҥай кино, ны сылне концерт, ны кÿлешан погынымаш нигунамат поген кертын огытыл. А 25 майыште лÿддымö земляк Павел Чемоданов дене чеверласаш пÿтынь посёлко толын. Калык республикнан районлаже, элнан олалаж гычат лийын. Чемодановмытым родо-тукымышт, лишыл еҥышт да коллегышт деч посна йоча годым пырля модын кушмо, институтышто пырля тунемме йолташыштат поддержатлаш толыныт. Икте-весым öндалын, пöръеҥ-влак шып шогеныт гын, ÿдырамаш-шамыч мÿгырен шортыныт. Вÿргече лийын, сандене Краснооктябрьский ола шотан илем кумдыкышто верланыше организаций ден предприятий вуйлатыше-шамыч пашаеҥыштым ик-кок шагатлан, эсогыл пел кечылан паша деч утареныт. 10 шагат лишан калык тÿрлö вечын вÿдла йоген, кажне еҥ гаяк – пеледыш дене. Сержант П.Чемоданов дене чеверласыме деч вара геройын ача-аважым чаманен öндалыныт, тыгай кугу ойгышто пырля улмыштым ончыктеныт. Мыйын шонымаште, таче тиде койыш моткоч шергакан да кÿлешан, вет тыге веле ме нацизм ден фашизмым сеҥен, шочмо элнам арален коден кертына.

 «Ах, эргым!..»

Павелын ачаж ден аваж нергенат икмыняр мутым ойлен кодынем. Тиде кечын цинк колоткам почын ончалше Андрей Аркадьевичын чоныштыжо мо ышталтын – Юмо гына пала. Туге гынат, пöръеҥ шкенжым пеҥгыдын кучен, пелашыж ден шешкыжлан кугу эҥертыш лийын, утен каен шортшо кажне еҥым лыпландарен. Тудын кöргö вийже чылалан ситен.

Елена Ивановнам моткоч чаманышым. Йӱлышӧ шинчан, волгыдо чурийвылышан, весела кумылан мотор ÿдырамаш ик татыште шапалгыш. Ӱмбакыже шинчавÿд деч посна ончалашыжат ыш лий. «Ах, эргым!.. Йöратыме Павлушем, шергакан Павликем… Кузе ынде тый дечет посна илем?!» манын, чонжо лектын вочшашла урмыжын шортмыжо – тачат пылышыштем, нимучашдыме ойган чурийже – кызытат шинчаштем. Марий ÿдырамашын шÿм-чон ойгыштыжо шочшым йомдарыше чыла аван ойгыжым ужым…

– Эргым илыш корныжым военный службо дене кылда манын, нигунамат шонен омыл. Лийын жап – тудым посёлкыге онченна. Изиж годым чÿчкыдын черланен. А военкоматыш медкомиссийым эрташ ÿжмышт годым, армийыш кайымыже моткочак шуынат, йоча годсо чержым шылташ манын, верысе эмлымверыште амбулаторный картыжым «шолыштын». Тыге тудлан у картым почыныт, а комиссийыште военный службылан йöрмыжым «А» категорий дене палемденыт, – эртыше жапым кочын шарналтыш Елена Ивановна. – Павелын армийыш каяш тыршымыжым умылем: ачаже Элкöргö паша министерствыште ыштен, Чечня сарыш ныл гана миен толын…. Ешыштына, пелашемын эше Совет Ушем жапыштак служитлыше, боевой опытан йолташыже-влак мойн толмеке, армий, полиций, сар, героизм нерген чÿчкыдын мутланыме. Павел чыла тидым колын, ужын, шижын… Тудо чыла шотыштат виян пöръеҥ-шамыч коклаште кушкын.

Е.Чемоданова Краснооктябрьский школышто 30 ий пашам ышта, тышечын 18 ийжым – директорын туныктымо да воспитатлыме шотышто алмаштышыжлан.

– Шотан ешыште шочын-кушкынам, ачам ден авамым чумыр Волжский район пала, очыни. Эргымым «намысым шижын иле, мемнан лÿмнам ит шÿктаре, чыла вереат айдеме лий, еҥын ойгым кораҥын ит кошт, кертмет семын эре полшо» манын, пеҥгыдын воспитатленам. Ойым колыштын кушкын. Шойыштын, шолыштын моштен огыл. Тамак, арака дене варналтын огыл. Тыматле лийын, весым пагален, умылаш тыршен, чаманен… Шарнем, ик жап эре ала-кушко йомеш, мöҥгышкö вараш кодын толеш ыле. Тургыжланымем дене вурсенамат. А тудо Максим йолташыжлан парализоватлалтше ачажым мончаште мушкаш полша улмаш… Сандене эргым украин мландыштат вес семын ыштен кертын огыл… Тымарте ачажым геройлан шотленам, ынде ешыштына – кок талешке… Чонлан чот неле, но илыш тыгай – элым аралаш кӱлеш.

Шонанпыл – Юмын саламже

Шÿгарла гыч мöҥгö пöртылмек, чонем чарныде вургыжын. Павелын кап деч ойырлышо чонжылан Юмо ончылно суапле пашам ышташ шонен, шуко пачеран  пöрт воктенысе клумбым сомылаш лектым. Иктаж лу минут гыч, шоныдымын-вучыдымын, тале йÿр тÿҥале. Чарнымыжым леведыш йымалне вучалтышым да, пашам мучашлен, пачерыш пурышым. Окнаште ала-мо мотор койылалтыш… Уремыш ончальым гын, чакныше шем пыл ӱмбалне шым тÿсан шонанпылым ужым. Тугеже чыла сай лиеш, шоналтышым.

Маргарита ИВАНОВА

Фотом Е.Чемоданован ВКонтакте социальный кылысе лаштыкше гыч налме

 

 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий