Тенийысе шошо шокшо игече дене шагал куандара. Утларакше юалге, кокланже йӧршеш йӱштӧ мардеж пуа, кажне кечын я кече коден манме гай изиш але чотак йӱр йӱреш. А кодшо кугарнян гын южо вере эсогыл шолем эртыш. Тидлан кӧрак еҥ-влакат шке пакчаштышт эше чыланжак пареҥгым да моло пакчасаскамат шынден шуктен огытыл.
Тыгодым ялозанлык пашам шуктышо посна фирме, колхоз, озанлык-шамычлан, нимом ончыде манме гаяк ты сомылым шуктыман. Тушто вараш кодаш нигузе огеш лий. Санденак кукшо игечыште кажне татшым пайдалын кучылташ да арам ышташ огыл манын тыршат.
Теве кодшо кушкыжмынат игече пеш сайжак огыл ыле: коклан-коклан да верын-верын шыве-шыве йӱр йӱрӧ, кунамже чотак оптыш. Туге гынат, У Торъял районысо «Первый май» озанлыкын (тӱрысшӧ кызыт тудо «СХПК – СХА (колхоз) «Первое мая» маналтеш) пасулаштыже технике-влак койыт ыле.
Пашаштым кученна гынат…
Газетын кодшо номерыштыже корным ыштыме нерген статьяште палемден коденна ыле: Шӱвылак ял воктенысе пасушко шошо ага дене кылдалтше фотографийым ышташ миенна. Да тушто ме эрдене 9 шагат эрталтымекак лийынна гынат, озанлыкын тӱҥ агрономжын кушкылым аралыме шотышто полышкалышыже Сергей Ивановын палдарымыж почеш, тиде жапыште икияш вике ден шӱльӧ вартышым ӱденыт. Такшым, чыным каласаш гын, ме ты колхозыш мийышаш нерген ончылгоч шижтаренна да тушто пашам ыштыше тракторист ден ӱдышӧ, пырчым кондышо водитель толын шумынам лӱмынак вучен шогат ыле. Нимом от ыште: кокланже мыланна, журналист-шамычлан, тиде я тудо нерген возаш кӱлмӧ годым еҥ-шамычын пашаштым кучаш да мыняр-гынат чаракым ышташ логалеш гынат, вес йӧн уке…
– Чынак, тыште такше иктаж шагат утла ончычак ӱден пытарат ыле. Фотографийым ышташда кӱлеш да тендан толмыдалан, теве ужыда, ик лукышто лӱмынак кодымо, – палдарыш самырык специалист.
Туге, пасун пурла вел мучаштыже изи-и гына кумдыкым кодымым ужна. Санденак, мемнам вучен шуктымеке, фотографнан сниматлаш тӱҥалаш ямде улмыжым ужын, пӧръеҥ-шамыч куаненат кайышт ала-мо. Вет пасушто пашам мучашлымеке, нунылан ты кечын вигак ТО-м эрташ каяшышт кӱлын. Молан манаш гын, у «Class» тракторым озанлык тений февральыште налын веле да, гарантий срок дене келшышын, фирме техникын кузерак пашам ыштымыжым тергаш толшаш ыле.
Агрономын полышкалышыже Сергей Ивановын ойлымыж почеш, Шӱвылак склад лишне улшо 28 гетар улман ик пасужым рушарнян кастене ӱдаш тӱҥалыныт да шочмын пытареныт. Тылеч вара вигак ты кечынак воктенсыш, 32 гектаранышке, кусненыт да эрлашыжым, мийымына кечын пытареныт. Чынрак каласаш гын, пытараш мемнам вученыт. Кок пасужымат ӱмаште шыжым курал коденыт. Сандене тений тудым тырмаленыт да вигак кушкылым ӱденыт.
«Сеялке» огыл, ӱдымӧ комплекс!
Тыштак теве мом палемден кодаш кумыл лекте: пасушто шинчамлан ойыртемалтше ӱдымӧ агрегат перныш. Тудо мыйым чотак ӧрыктарыш. Молан манаш гын тиде ондакысе «сеялке» огыл, а «ӱдымӧ комплекс». Адакшым – жаплан келшыше, вет тудын дене чыла паша компьютер дене ышталтеш!
Тиде «Horsch» комплексым озанлык тений налын. А тыгайже тыште кокыт уло. Икымшыжым 2020 ийыштак конденыт. Палемдыме почеш, тыгай комплексым республикысе кугурак озанлык-шамыч веле налын кертыныт да тиде амал дене кызытеш «Horsch» эше «Шойбулакский» ден «Семеновский» племзаводлаште веле уло. Мом ойлаш: арам огыл «Первый май» колхоз республикыштына ик эн ончыл озанлыклан шотлалтеш. Да тиде кӱктышытым тыште ий гыч ийыш арален кодаш тыршыме дене пырля эше эреак нӧлтен, техникым уэмден толыт. Санденак тыгай озанлыкыш, ом шылте, угыч да угыч толын кайымак шуэш. Молан манаш гын, палет: кажне гаяк мийымылан садак мо дене гынат у дене ӧрыктарат, куандарат.
Лектыш верч тӱрлӧ семын тыршат
Шӱвылак воктенысе пасу гыч мемнам «Первый май» озанлыкын тӱҥ агрономжо Анатолий Курбатов Ошканер воктенсыш шке машинаж дене «ужатен» наҥгайыш. Вес семын ойлаш гын, ме почешыже кудална. Ялыш икмыняр метрым миен шуде, тудо пурла велыш савырныш. Меат.
Жап такше эше 11 шагат веле эрталтен гынат, но ты пасушто ӱдышӧ пӧръеҥ-шамыч кечывал кочкышым ышташат чумырген шинчыныт ыле. Колхозышто чыла гаяк пасушко, складыш, моло верыш пашаеҥ-шамычым пукшаш кочкышым посна палемдыме машина-влак шупшыктат. А тыште гын икымше бригадын бригадирже Евгений Аркадьевич Сидоркин, жапым аныклаш, палемдыме кумдыкыш писынрак ӱден пытараш, пашам шукырак ыштен шукташ манын, пашаеҥ-шамычлан кочкышым шкеже кондыштара. Лектыш верч теве кузе тыршат! Тыршымышт арам лийын огыл: пашам изарнян мучашленат шуктеныт.
Пырчан кушкылым тӱрыс ӱдымӧ
Тӱҥ агроном Анатолий Курбатовын палдарымыж почеш, тичмаш налмаште, шочмо эрлан «Первый май» озанлыкыште шошо ага паша шотышто сӱрет теве могай лийын: арня наре жапыште кажне кечын манме гаяк йӱр йӱрмылан кӧра ӱдымӧ пашам тӱрыс мучашлен шуктен огытыл. Туге гынат, нимом ончыде, 23 майлан данный почеш, озанлыкыште пырчан культурым: шӱльым, шожым да шыдаҥым – содыки чыла ӱден пытарен кертыныт.
– Икымше этап дене рапсым ӱдымӧ пашамат мучашленна. Кызыт кокымшо йыжыҥ дене келшышын, 1800 гектар гыч 800 гектар кодын, – палдарыш Анатолий Николаевич.
Тыгак озанлыкыште кодшо рушарнян кокияш озым вожыш ешартыш кочкышым пуаш тӱҥалыныт. 22 майыште ик бригадыште ик агрегат лектын гын, шочмын ныл бригадыштат икте гыч пашам ыштеныт. Ты сомылым лишыл лу кечыште мучашлаш палемдат. Тӱҥжӧ игече гына йӱран ынже лий манын тургыжланат.
– Шочмо гыч колхозын такыр пасулашкыже телым поген шындыме терысым лукташ тӱҥалме. Эн ончыч Тушнурысо кумшо бригадыште лектыныт. Умбакыже йыр каена: икымше Чӱксола бригадыш, Шӱвылакыш. Пытарымеке, пасулам куралаш тӱҥалына. Тыгак 600 гектар шыдаҥыште химический обработкым ышташ палемдена. Но пашам адакат йӱр куча. Вес арня мучаште, иктаж 5 июньышто, ковыштам шындаш тӱҥалаш шонена. Тудым икымше бригадыште, Чӱксолаште, 20 гектарыште ончаш кушташ палемденна, – рашемдыш тӱҥ агроном.
Икманаш, кызыт озанлыклаште – моткоч тургым пагыт. Вет чылажымат жапыштыже шынден да ыштен шуктыман. Юватылаш нигузеат огеш лий. Санденак «Первый май» колхозыштат паша йӱд-кече шолеш. Уке, тиде моторлан каласыме «кӱкшӧ» мут огыл, а чынак.
Любовь Камалетдинова
М.Скобелевын фотожо
