У книга
«Возымем утларак тӱрыс
арален кодаш тыршеныт»
Кажне возышо шке возымыжым лудшо шукырак лийже манын шона. Да шке йылме дене веле огыл, вес йылме денат. А тидым ышташ руш йылмыш кусарыме полша. Марий Элын калык поэтше Геннадий Сабанцев-Оярым эшеат кугурак шонымаш авалтен – руш йылмыш кусаралтше чыла произведенийжым иктеш чумырен лукташ. Да ты шонымашым илышыш пурташ «2013-2025 ийласе жаплан Марий Эл Республикын кугыжаныш национальный политикыже» кугыжаныш программе да Марий книга савыктыш полшеныт. Тыге поэтын 65 ияш лӱмгечыжлан пеш чапле пӧлек ышталтын – «Припадаю к истокам» книгаже лектын.
У книга дене палдарыме вашлиймаш С.Г.Чавайн лӱмеш калыкле книгагудын конференц-залыштыже эртыш. Тудын эн кугу унаже, мутат уке, кусарыше-влак ыльыч. Но нунын дене палдарыме деч ончыч Геннадий Сабанцев теве мом ушештарыш:
– 1984 ий майыште мый Москваште Самырык писатель-влакын VIII всесоюзный семинар-совещанийыштышт лийым. Тудым кумдан палыме совет поэт Николай Доризо вуйлатен, а тудлан поэт-влак Москва гыч Валентин Берестов ден Воронеж гыч Владимир Гордейчев полшеныт. Семинарым иктешлыме годым пытартышыже уло калык ончылно тыге каласыш: «Ава нерген шукын возеныт да возаш тӱҥалыт. А мый самырык марий поэтын возымаштыже тугай корнылам вашлийым, могайым тымарте нигушто ужынат да лудынат омыл». «Чыла кертше кид» почеламутышто мый тыге возенам ыле: «Ну мо, ийготыш тольо ӱмыр водо, Но чакныже, чакналже ӱмыр йӱд!» А кусарымаште тыге йоҥгалтын: «О вечер жизни, длился б дольше он, О жизни ночь, ты вовсе б не была!» Тыгай аклыме ойым тыгай кугу совещанийыште колаш чынжымак куанле ыле.
Да мутым ты почеламутым кусарыше поэт Герман Пироговлан пуыш. А тудо шылтыде каласыш: «Марий йылме дене почеламутым мый нигунамат заказ почеш ом кусаре. Мо мылам келша, тудым ойырен налам». Амалже раш: тудо марий йылмым удан огыл пала, сандене подстрочник деч посна кусара. А южо кусарыше, подстрочникым ыштен пуымекат, тудын деч чотак кораҥеш, шке семынже келыштара. Геннадий Сабанцеват ик тыгай авторлан ӧпкелалтмыж нерген ойлыш. Но Г.Пирогов шкенжымат изиш шоналташ таратыш: «Мылам туге чучо, Геннадий ты книгам чумырымыж годым утларак традиционный поэзий деке лишыл почеламутлам чумырен, а мый тидын деч ӧрдыжтырак шогем. Санденак, очыни, мыйын кусарыме гыч шагал огыл почеламутшо пурталтде кодын».
Тыгодым вигак йодыш лекте: а кӧн кусарымыже тушко утларак пурен? Поэт-влак Константин Ситниковын, Мария Василевскаян, Павел Черкашинын. А вашлиймашке толшо кокла гыч Геннадий Смирнов ден Александр Коковихинын. «Мый тудым шуко кусаренам да кеч-кунамат тидым кумылын ыштем. Кок тӱжемше ийла тӱҥалтыш гычак усталык кылна шуйна», – каласыш Г.Смирнов да шке кусарымыж гыч ик почеламутым лудын пуыш.
Ты книгаш поэт Сергей Щегловынат икмыняр кусарымыже пурен. Тудо пеш оҥай ойым луктын каласыш: «Поэт ден кусарыше икгай праван улыт. Очыни, тыгай шонымаш денак Геннадий кусарымаштем ик мутым весе дене, утларак йоҥгалтше дене, вашталтен. Но тӱҥжӧ йоҥгалтмаште огыл, а мом ончыктымаште, сандене авторланат кутырен келшаш уто огыл». Да тиде мутланымашымак умбакыже шуен ешарыш: «Кажне кусарыше шке йӱкшӧ дене ойыртемалтеш. Кажныже авторын возымашке мом-гынат уым пурта. Ты книгаштак Герман Пирогов почеламутлан шке философийжым пуэн, кеч Геннадий шкежат уда философ огыл, Александр Коковихин – туранрак каласымашым, Геннадий Смирновын йылмыже метафорлан поян, Константин Ситниковын кусарымыже йылмым шижме тӱткылык дене ойыртемалтеш…»
«Но тиде сборник лачшымак Геннадий Сабанцевын, – мутланымашке ушнымо семын акым пуыш марий поэтессе Альбертина Иванова. – Тудын возымыжо ок лий ыле гын, чаплын кусарыме тиде книгажат ок лий ыле. Кусарыше-влакым мемнан талантан поэтнан почеламутшо-влак кумылаҥденыт». «Нуно мыйын возымем утларак тӱрыс арален кодаш тыршеныт», – пеҥгыдемдыш Геннадий шкежат. С.Щеглов кусарымаштыже ик мутым вашталтымылан нелеш налынрак ойлыш гын, А.Иванова ты шотышто тыгерак палемдыш: «А марий автор-влаклан кусарымаште тыгайым веле мо ужаш логалеш?.. Но таче мый Геннадий Сабанцевын почеламутлажым марла да рушла лудмо гыч кумыл нӧлтмым гана шижым». Тыгодымак С.Щегловын ойлымыж дене теве мо шотышто келшыш: «Шуко шӧрынан кызытсе жапыште марий поэт рушлаш кусарыме почеламутлаж дене, Сергей манмылак, руш тӱвыран ужашышкыже савырна. Тидыже весе шот денат кӱлешан: тыге ме, марий, удмурт, коми да моло финн-угор поэт-влак, руш йылмыш кусарыме гоч икте-весынан произведенийна дене ваш-ваш палыме лийын кертына».
Поэт Геннадий Сабанцев моло деч эше мо дене ойыртемалтеш, шонеда? Тудо шке возымыжым шкежат кусара. Ты книгаштат шагал огыл тыгай почеламутшым ужаш логале. Мылам гын поснак «Посвящение учителю», «Снегопад», «Матери солдата», «Мустафа-Кырла» келшышт. Да кузе кусараже! Опытан кусарыше деч нимынярат начарын огыл. Чукоткысо циклже гыч шукыжым шкежак рушаҥден. Ту тора кундемыште рушла лекше газетлаште шым ий наре пашам ыштен гын, йылмыже пойдаралтме вигак коеш.
А руш йылме гыч кусарымыж нерген ойлыманат огыл. Да поэме ден почеламутлам веле огыл, ятыр пьесым М.Шкетан лӱмеш марий кугыжаныш драмтеатрлан марлаҥден. Тидын нерген театрын тӱҥ режиссёржо Роман Алексеев кӱкшын аклен ойлыш. Тудо вашлиймашке шкетын толын огыл. Актрисе-влак Елена Мочалова ден Алина Егошина «Эн ончыч лийын Мут…» да «Вначале было Слово…» (Г.Смирнов кусарен) почеламутлам марла да рушла лудын пуышт. Артист Иван Соловьёв Г.Сабанцевын мутшылан ик мурым гитар сем почеш йоҥгалтарыш. Руш бард Константин Шемякин тыгаяк пӧлекым ыштыш. «Пегас» поэзий клубын еҥже-влак у книга лекме дене саламлаш толыныт ыле.
У книга да тудын авторжо дене вашлиймаш эше ик гана пеҥгыдемден ончыктыш: Геннадий Сабанцев – йӧратыме да йӧратыше поэт веле огыл, эше кусарыме да кусарыше поэт.
Юрий Исаков
Снимкылаште: Г.Сабанцев; Г.Сабанцев (покшелне) – кусарыше-влак С.Щеглов, Г.Пирогов, Г.Смирнов да А.Коковихин коклаште; Е. Мочалова ден А.Егошина; И.Соловьёв.
Авторын фотожо
