10 августышто республикын Тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министрже, Э.Сапаев лӱмеш опер да балет академический театрын художественный вуйлатышыже, Российын сулло, Марий Элын калык артистше Константин ИВАНОВ 50 ияш лӱмгечыжым палемден.
Тиде амал дене юбиляр дене мутым вашталтышна.
– Константин Анатольевич, Тендам республикыште веле огыл, кумда Российыште сайын палат. Те тӱвыра министр да тыгодымак балетын артистше, педагог улыда. Тыгайже элыштына – теак веле. Кузе чылажымат эскерен шуктеда?
– Вес эллашке лектын коштмо годым шукын тидын шотышто йодыт. Эн ончычак жапым сайын палемден моштыман. Мутат уке, кече почеш кече моткоч писын эрта, жап пеш чӱдӧ, садлан чылажымат кӱчык жапыште писын да шот дене шукташ тыршем. Адакшым тидым сай командын пашаже семынат аклыман, вет мый республикыште 2000 ий гыч улам. 2001 ийыште театрын художественный вуйлатышыже лийым, 1999 ийыште профессиональный балет школым почынна. Тунамак, Москошто Большой театрыште да Йошкар-Олаште тыршыме годым, пашам тыге шукташ тунемын шуынам, яра жап йӧршын гаяк лийын огыл.
А вара ик ой дене пашам ыштыше команде чумыргыш, мемнан радамыш профессионал-влак ушнаш тӱҥальыч, вет тиде жаплан тунемшем-шамычат кушкын шуыныт. Нунат кӱшыл шинчымашым налын, вуйлатыме сомылым шукташ тӱҥалыт манын ӱшанем, вет налме шинчымаш ты пашам шукташ йӧным пуа.
Мылам илыш шолмаште лияш келша, чылажат оҥайын чучеш. Самырык жапем чӱчкыдынак шарналтем: иктаж фестиваль ма премьер деч вара Большой театр гыч уна-шамыч кайымеке, вес событий марте йокрокын чучеш ыле. А кызыт ик мероприятий почеш весе але иканаште икмыняр эртаралтыт, садлан йокрокланаш жап укеат. Тидыже мылам моткоч келша. Икманаш, ончыко кайымеке, шеҥгек ик ошкылымат ыштыман огыл да ӱшанлын ончыкак ошкылман.
Палемдыме пашам ме чылажымат жапыштыже шуктена.
– Чынжымак, могай пашалан огыда пиж, чылажымат шуктеда да сеҥымашке шуыда. Очыни, искусствылан шӱман улмо тыгайыш шукта? Але иктаж вес секретда уло?
– Ӱнарлан ӱшанен, кеч-могай пашалан пижам. Иктаж-мом ом пале гын, чыным ойлаш ом ӧр да профессионал-влакын ой-каҥашыштлан эҥертем, нуным ты пашашке ушаш тыршем. Мутлан, театр искусство нерген ойлаш гын, чыла тошкалтышыжымат эртенам: кардебалетын артистше гыч тӱҥалын премьер марте кушкынам, тиддеч вара хореографлан, режиссёрлан тунемынам, Эрик Сапаев лӱмеш опер да балет театрым чоҥаш тӱҥалме гыч почмо марте чыла эскеренам, а вара министр…
– Илышыште да пашаште туныктышыда-влакын ой-каҥашыштланат эҥертеда докан? Кӧмытлан тауштен иледа?
– Педагог-влакым чӱчкыдынак шарналтем: Чайковский лӱмеш музыкальный школышто виолончельым шокташ туныктышо Людмила Петровна Кабанова искусство тӱня дене палымым ыштен. Тудын тыршымыжлан кӧра мый, Солнечный посёлко гыч тыглай рвезе, семӱзгарым йӧратен шынденам да кӱкшытыш шуынам. Вара Моско хореографий училищыште Александра Михайловна Маркеева, Владимир Аркадьевич Кошелев, Александр Иванович Бондаренко… Нуно легенде улыт, ты профессийым йӧраташ туныктеныт. А умбакыже Большой театрыште Совет Ушемын да Российын калык артистше-влак Виктор Николаевич Барыкин, Екатерина Сергеевна Максимова, Владимир
Леонидович Никонов, Борис Борисович Акимов моштен ончыко вӱденыт, ГИТИС-ыште Евгений Петрович Валукин, Георгий Дмитриевич Алексидзе…
Нуно балетын педагогшо веле огыл, илышыште пеш шуко ыштеныт – ятырынже школым тӱҥалтыш гычак почыныт.
А Марий Элыште ик эн кугу туныктышемлан Михаил Зиновьевич Васютиным шотлем.
– А кызыт балетлан мыняр жапым ойыреда?
– Кажне кечывалым балет залыште улам. Студент-влак дене занятийым эртарыме жапыште шкеат балет станок воктеке шогалам.
– Балет республикнан брендшылан шотлалтеш. Тудын ончыкылыкшо могайрак?
– Тыште балет искусствын вияҥ толмо корныжым икмыняр йыжыҥ дене ончыктыман: 1999 ийыште балет школым почмеке, шукынжо кандаш ийым тунемаш кӱлмым шукылан шотлен ойленыт. Тиде жап моткоч писын эртен кайыш, талантан ӱдыр-рвезе-влак тунемын лектыныт, Россий, тӱнямбал кӱкшытан виян конкурслашке ушненыт, сеҥымашке шуыныт. Тиддеч вара Европо мучко гастроль дене коштыт, тыгак Кечывалвел Америкыште, Китайыште, Францийыште лийыныт. Тыгай деч вара могай-гынат иктешлымашым ышташ шонен пыштенам – Большой театрын сценышкыже лекташ! Шонымашым илышыш пурташ полшымыжлан театрын генеральный директоржо Владимир Георгиевич Уринлан вуем савем: 2023 ий 30 майыште ты сценыште балет школын 24 ияш пашажым иктешленна. Тиддеч вара ме уэш, у вий дене ончыко каенна. Пандемий деч вара мемнан театр ик эн ончыч йот кундемыш, Китайыш, гастроль дене лектын. Кызыт Донецк калык театрлан «Война и мир» балетым шындаш декорацийым ямдылаш полшена да ты постановкышто мемнан 17 артистна кушташ тӱҥалеш. Тиддеч вара Москош, Беларусьыш гастроль дене лекташ палемденна.
Балетын ончыкылыкшо волгыдо, вет Российыште мемнан балет школна ик эн виянлан шотлалтеш.
– Тендам «Бахчисарайский фонтан» балетыште Гирей ханын образыштыже ужынна. Эше иктаж спектакльыште модаш палемденда?
– Артист-влакын отпуск гыч лекмекышт «Продавец игрушек» балетым сценыш лукташ ямдылаш тӱҥалына. Тушто Берский князьын партийжым кушташ палемденам.
– Константин Анатольевич, ынде куд ий республикын тӱвыра министрже улыда. Тиде должностьыш шуаш сеҥымашда-влакат полшеныт. Ик эн тӱҥлан кудыжым шотледа?
– Элыштына национальный проект почеш пашам ышташ тӱҥалме жапыште ты должностьыш шогалаш сай ыле. Адакшым тунам лач Марий Элын 100 ияш лӱмгечыжым пайремлаш ямдылалтме. Тиде амал дене республикыштына ятыр тӱвыра учрежденийым: Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрым, Чавайн лӱмеш национальный книгагудым, Волжск оласе краеведений тоштерым, Йошкар-Оласе музыкальный училищын концерт залжым, Шереметев замкым – уэмден олмыктенна да, кызытат тыгай паша шагал огыл шукталтеш.
Районласе культур учреждений-влакым олмыктымо пашамат кӱлешанлан шотлыман, вет лач яллаште илыше-влак калыкнан тӱвыражым, йӱлажым, ыштыш-кучышыжым арален, тукым гыч тукымыш шуен шогат.
Морко, Кужэҥер да моло районлаште йоча сымыктыш школ-шамычым уэмдымыланат калык моткоч куанен.
Мутат уке, чыла гаяк районышто тыгай пашам виктарен колташ иканаште йӧн уке, но республик вуйлатыше дене пырля калык йодмым шукташ тыршена.
Марий самырык театрым уэмден чоҥымо пашам тӱҥалаш тӱрлӧ нелылыкым эрташ кӱлын, но тидым ме чыла сеҥен лектынна. У тӱсым налше театр калыкын ик эн йӧратыме верышкыже савырнышаш.
– Театр, тоштер, библиотеке да моло вере тыршыше тӱвыра пашаеҥ-влак могай условийыште пашам ыштат?
– Республикысе нине учрежденийлаште чыла гаяк йӧным ышташ тыршена, теве эше библиотекыште ыштышаш паша уло, музыкальный училищыште аудиторий-влакым олмыктенна.
Мутат уке, ик эн тӱҥ йодышлан изи пашадарым шотлыман. Тиде нелылык чыла гаяк регионышто вашлиялтеш, но лишыл жапыште тудымат сай могырыш вашталтен кертына манын ӱшаныме шуэш.
А тичмаш налмаште, тӱвыра пашаеҥ-влак шке пашаштым моштен виктарат.
– Константин Анатольевич, 50 ийым вачӱмбакыда пыштышда. Ийготда шижалтеш мо?
– Уке, ийгот нерген нигӧлан ом ойло (воштылеш). Чон денат, капкыл денат тынар ийым ом шиж. Вий-куатем ситышын, ыштышаш паша ятыр, нигуш чарныде, ончыко гына каяш!
– Жапда моткочак шыгыр. Южгунаме каныш кечыда паша кече деч нимо денат огеш ойыртемалт. Кушто вийым налыда? Тӱвыра министр яра жапшым кушто эртара?
– Кызыт изишак каналташ жап уло: театрын ик труппыжо Дубайыште (мутланымашна кок арня ончыч лийын — авт.), а весыже – отпускышто. Шуматкечын да рушарнян мален темаш тыршем, вет вий-куатым налаш ласка омо полша. А паша тургым тӱҥалмеке, каныш кече нерген мондаш логалеш – вургемым вашталтен чияш да репетицийыште тыршаш перна.
Адакшым театрыштат канем, тудын деч посна илышемат ом уж. Сеҥымаш, тӱрлӧ проектым илышыш шыҥдарымаш, премьерым сценыш лукмо, калыкын шокшо кидсовышыжо кумылым нӧлтат, илаш вийым ешарат.
– Константин Анатольевич, тендан пашада шуко шӧрынан… Те министр, педагог, артист улыда. Чоныштыда икмыняр личность «ила» манаш лиеш…
– Чын, тидын шотышто шоналтен омыл ыле. Министерстве гыч театрыш кайымеке, гримерный деч вара балет залыште министр огыл, а педагог, спектакльлан ямдылалтме, партнёр дене куштымо годым артист улам, а театр гыч лекмеке – уэш министр. Южгунам зритель улам, моло семын мыят спектакльым ончем, артист-влакын мастарлыкыштлан куанен шинчем.
– Мо але кӧ дене кугешнеда?
– Ӱдырем Кӱшыл экономике школышто оксам тӱлыде тунемеш. Тидын дене кугешнем манаш – эше эр. Тунемшем-влак дене кугешнен кертам, тиде – Артём Васильев, Артём Веденкин, тыгак Валерия Волкова, Елена Раськина… Лена Сочиште Юрий Григоровичын эртарыме «Молодой балет мира» конкурсышто кумшо верым сеҥен налын…
– Театрын йолташыже-влакым мо дене эше куандараш шонеда?
– Театрын художественный вуйлатышыже, режиссёр семын ойлаш гын, «Дмитрий Донской» балетым калык ончыко лукташ шонем. Историй дене кылдалтше постановко-влакым сценыш лукташ шонымаш уло, ты теме пытартыш жапыште поснак чот лишыл.
Кумданрак ончалаш гын, мо улыжым арален кодаш да Марий кундемышкына шукырак унам кондаш тыршыман.
– Те ятыр олаште, йот элыште лийында. Тыланда могайже эн чот йӧратыме.
– Россий, Йошкар-Ола. Теве шукерте огыл Китай гыч пӧртылмеке, тиде шонымашем эшеат пеҥгыдеме. Йошкар-Ола – мемнан олана, тыште ласка, тыште поро да пашам йӧратыше калык ила.
– Константин Анатольевич, йодыш-влаклан вашештымыланда кугу тау.
«Марий Эл» газет редакцийын лӱмжӧ дене Тендам эртыше шочмо кечыда дене шокшын саламлена да пеҥгыде тазалыкым, пашаште да илышыштыда сеҥымашым тыланена!
Алевтина БАЙКОВА мутланен.
Фотом министерствын архивше гыч налме
