Тений эртаралтше «Марий йылмым эн сайын туныктышо» республик кӱкшытан профессионал мастарлык конкурсын финалистше-влак кокла гыч иктыже – Морко кундем Изи Кушна ялын ӱдыржӧ, Моркысо 2-шо №-ан школышто тӱҥалтыш классым да англичан йылмым туныктышо Екатерина Петрова (ӱдыр фамилийже – Горшкова) (снимкыште). Туныктымо пашаште улыжат вич ий наре тырша, туге гынат самырык педагогын мастарлыкшым жюрин еҥже-влак кӱкшын акленыт, поснак – урокышто тачысе кечылан келшыше да йоча-влакым тунемаш кумылаҥдыше у технологийым кучылтмыжлан. Мутлан, мастер-классыште тудо, Scratch программе дене пайдаланен, моткоч оҥай занятийым эртарен. Молан тудо туныктышо профессийым ойырен, туныктымо пашаште мо кумылаҥда – тиде да моло дене таче тендам палдарена.
Икымше туныктышо семын
Морко районысо Шордӱр школын индешымше классшым тунем пытарымеке, Екатерина Оршанкысе И.К.Глушков лӱмеш педагогический колледжын тӱҥалтыш классым туныктышо-влакым ямдылыме пӧлкашкыже тунемаш пурен, а вара Марий кугыжаныш университетыш – марий да англичан йылме-влакым туныктышылан.
– Икымше туныктышем Зоя Семёновна Бондарева лийын, – ойла Екатерина Владимировна. – Очыни, тыгай ошкылым мый лач тудым ончен ыштенам. Зоя Семёновна мылам чыла шотыштат келша ыле. Туныктымо деч посна тудо кружокым эртарен. Шарнем, курчак театрыште модынна… Поро да тыгодымак пеҥгыдын йодын моштен, тидын дене кумылым савырен. Санденак тудын семын тӱҥалтыш классым туныктышо лиймем шуын.
Чыным ойлаш гын, самырык туныктышо педагогический колледж деч вара вигак пашаш каяш але умбакыже тунемме шотышто шуко шонен. Тудын марий йылмым, тыгак англичаным сайынрак палыме да нуным келгынрак тунеммыже шуын. Лач тиде чон йодмаш Марий кугыжаныш университетыште шинчымашым погаш таратен. Но, дипломым кидыш налмеке, вигак пашаш лекташ пӱрен огыл – вес пиал вучен: ик йоча почеш весе шочын, сандене нуным ончымо дене кылдалтше отпускышто лийын. Вара гына, 2016 ийыште, икшыве-шамычын изиш кугурак лиймекышт, Моркысо 2-шо №-ан школын туныктышо ешышкыже ушнен.
Мо тыгай Scratch?
Профессионал мастарлык конкурсышто Екатерина Владимировна кугыжаныш марий йылме дене мастер-классым ончыктен да ончылнырак каласышым: у технологийым – Scratch программым – кучылтмыж дене ойыртемалтын. Мо тиде тыгай? Кузе тудын дене урокышто пайдаланаш лиеш?
– Туныктымаште ме шуко у технологийым кучылташ тыршена, – ойла туныктышо. – Мутлан, компьютер полшымо дене модыш семын рушла гыч марлаш кусарена, презентаций почеш тунемына. Конешне, школышто шукырак интерактивный доска лиеш гын, туныкташ куштылгырак. Тыгай годым иканаште шуко тунемшым авалташ лиеш. Йӧра, мемнан «Кушмо точко» кумдыкна уло, ме тушко каена да марий йылмым тунемына. Мый сетевой проект – Scratch программе – дене кружокым эртарем. Мо тиде тыгай? Scratch программе – йоча да ийготыш шудымо-влаклан модаш да анимацийым ышташ визуальный интерфейс. Тудын полшымо дене кружокышто тӱрлӧ модышым, изирак мультфильмым, моштымашым вияҥдыше презентацийым йоча-влак шкак ыштат. Блок-влак улыт, команде почеш нуным погат да иктаж-могай пашаштым ончыктат. Марла гыч рушлаш кусараш лиеш, мультфильмым але йомакым марлаҥден ыштена. Йоча чылажымат кугыеҥ деч вашкерак ышта. Конкурсышто мастер-классыштем кугурак ийготан-влак дене ме кужунрак ямдылышна, а изирак-шамыч тидым визыт-лу минут жапыштат ыштен кертыт. Ты программым моло предметым туныктымаштат кучылташ лиеш.
Мо оҥайже, чылажат теве кушеч тӱҥалын. Екатерина Владимировнан мутшо почеш, тудо кокымшо классыште тыгай мӧҥгысӧ пашам пуэн: тыглай огыл йӧн дене сӱретым ыштен кондаш.
– Ик ӱдыр толын да ойла: «Мый сӱретым скрейч кагазеш сӱретленам», – умбакыже ойла туныктышо. – Мо тыгай скрейч, шонем… Икымше гана колынам. Интернетыш пурышым да чыла умылен нальым, мылам келшыш. Тиддеч вара ме проектым ыштенна, тудым араленна да республик кӱкшытан Яналовым лудмаште икымше верым сеҥен налынна.
«Але изирак улыт, наверне…»
Моркысо 2-шо №-ан школышто кокымшо гыч латикымше класс гыч йоча-влак кугыжаныш марий йылмым тунемыт.
– Кокымшо гыч нылымше класс марте арнялан ик урок лиеш, тыгак ик шагаташ кружокым эртарем. Но пытартыш жапыште марий йылмым туныктымаште нелылык шижалтеш. Ондак ялысе йоча-влак шукыжым марла кутыреныт, а кызыт рушла мутланыше толыт. Эсогыл ялыште илат гынат, марий йылмым тунемаш пешыжак кумылан огытыл. Нунын дене таҥастарымаште, посёлкысо ӱдыр-рвезе-влак ты шотышто утларак тыршымыла чучеш – ойыртем палдырна. Очыни, чылажат еш дене кылдалтын, – каласыш Екатерина Владимировна.
«Тачысе тунемше мо дене куандара да мо шотышто тургыжланымашым шочыкта?» йодышемлан туныктышо вашештыш:
– Ик могырым ончалаш гын, кызыт тӱҥалтыш класслам туныкташ куштылгырак, очыни. Йоча-влак ушан, у технологийым мыняр-гынат палыше толыт. А вес велым – тиде технологий дене тунеммаште пайдаланен огыт мошто, тудым модыш семын гына кучылтыт. Але изирак улыт, наверне… (авт.: шыргыжеш). Но телефон дене кужунрак шинчат дыр. Южгунам тыге шонет, пуйто нуно тудын денак гына илат. «А молан телефон дене модаш огыл? Ава телефон дене шинча, а вес могырышто – ача. Меат шинчена» – тыгайымат колалтеш. Тиде тургыжландара. А тыге пашам ышташ лиеш: йоча-влакын тунемаш кумылышт уло. А кунам шкеже чолга лият да сай примерым ончыктет, нунат тунемаш кумылаҥыт.
«Эре ончыко!»
Мутат уке, «Марий йылмым эн сайын туныктышо» конкурсышто усталыкым ончыктымо кече-влак нигунам огыт мондалт.
– Эше шукырак пашам ыштыман, кушман, вияҥман, – ойла Екатерина Владимировна. – Чыным ойлаш гын, республик кӱкшытан конкурс, районысо дене таҥастарымаште, утларак шарнымашеш кодын. Шуко у еҥ дене палыме лийме да чыланат тый декет поро кумылан да полышым пуаш ямде улыт, «ит тургыжлане, чылажат сайын эрта» ойлат. Мый, мутат уке, моткочак тургыжланенам, вет паша опытемжат кугу огыл, санденак конкурс деч ончыч шуко пашам ыштенам, материалем вашталтылынам. Мемнан школын коллективше моткоч сай. Самырык улам гынат, опытан туныктышо-влак мыйым эре пырля «шупшыт», кумылаҥдат. Кӱлеш лийме годым нунын деке йодын миетат, чылан полшат, ойкаҥашым пуат. Тыгай годым кеч-могай конкурсыш ушнаш лӱдмашан огыл.
Палемдыман, ӱмаште тудо республик кӱкшытан «Педагогический дебют» профессионал мастарлык конкурсышто лауреат лийын да лу эн уста самырык педагог-влакын радамышкыже пурталтын. А илыш девизше, паледа, могай? «Эре ончыко!» Эре тыгаяк кумылан лийза, Екатерина Владимировна!
Г.Кожевникова
М.Скобелевын фотожо
