15 май – Ешын тӱнямбал кечыже. Тидым шотыш налын, молылан пример лийын кертше еш дене палымым ыштыме шуо.
Тыгайлан Губерновмыт ешым шотлаш лиеш. Мо дене? Ик эн ончычак ешыш икшывым налме дене. А Лариса Максимовна ден Евгений Александрович иктым веле огыл, приемный ача-ава семын шке ешышкышт коктым ушеныт да нуным чон шокшышт дене ырыктен, йӧратымашыштым пӧлеклен, ончен куштат.
Еш илыш
Губерновмыт коктынат Морко район гыч улыт: Женя – Кораксола гыч, пелашыже – Шеҥше гыч. Такшым сурт озам ятырын палат – тиде утларакше мыскараче семын чапланыше Евгений Губернов.
Вате ден марийын когыньыштынак илышышт тӱвыра паша дене кылдалтын. Лариса Максимовна Казаньысе культур институтым тунем пытарен, «организатор-методист культурно-просветительной работы» специальностьым налын. Вуз деч вара тӱҥалтыште шочмо селаштыже, вара пошкудо Элнеттӱр ялысе тӱвыра пӧртлаште ыштен. А 1994 ийыште И.С.Палантай лӱмеш марий республиканский тӱвыра да сымыктыш колледжыш пашаш пурен да але мартеат туштак тырша. 2019 ий марте методист лийын, а кызыт колледжынак тӱшкагудыштыжо вуйлатышылан ышта, тыгак тӱрлӧ предметымат туныкта.
А Евгений Александрович кызыт Кугу Шале ялысе клубышто директорлан пашам ышта. Тыгак тудо Марий кугыжаныш университетыште Национальный тӱвыра да межкультурный коммуникаций институтышто этнокультурный рӱдер вуйлатышылан заочно тунемеш. Тений кокымшо курсым пытара.
– Женя дене 1991 ий гычак палыме улына, – каласкалаш тӱҥале пелашыже. – А ушненна 2009 ийыште. Сӱаным ыштенна. Тымарте тудо ешан лийын, мый весылан марлан миенам. Икмыняр жап гыч коктынат ойырленна да ушненна. Кызыт Женя шочмо ялыштыже ила. Тушто пӧртым чоҥена. А ме ӱдыр-шамыч дене – олаште. Тудын дене тӱҥ шотышто каныш кечылаште, пайрем годым да отпуск жапыште веле вашлийына (воштылеш – авт.).
Икымше марием дене йочам ыштен омыл. Женя денат 7 ий иленна, но лийын огыл. А вет икшыве шочшо манын, могай-гына йӧнлан эҥертен огынал?! Операцийымат ыштыме, тӱрлӧ шудо вӱдым, эмым йӱмӧ, эсогыл мастар декат коштмо. Кеч марием ушнымекынат икмыняр жап гыч ойлен ыле: «Ит ойгыро. Ыштен огына керт гын, йочам налына». Тыгай ойжылан тунам чот ӧрынам. Но жап эртен, ийгот погынен, а икшыве тугак шочын огыл. Шке ыштен кертмылан ӱшаным тӱрыс манме гаяк йомдарымеке, 2016 ийыште кугурак ӱдырнам ешышкына конденна. А тылеч ончыч 2015 ийыште шыжым «Детство» рӱдерыште икшывым налаш шонышо ача-ава-влакым туныктымо кум тылзаш курсым эртенам.
Тылеч вара кум тылзе утларак вучалтымекышт, Губерновмытлан Йошкар-Оласе аза пӧрт гыч йыҥгыртеныт да ик ӱдырым ончалаш толаш темленыт. Молан вигак огыл? Кажне ача-ава тылеч ончыч анкетым воза да тушто могай икшывым налаш шонымыж нерген сера: ийготшо, капше, ӱпшӧ, шинчаже, тазалыкше… могай лийшаш.
– Ме Женя дене кум ияш ӱдыр кӱлеш манын палемденна, – умбакыже каласкала ава. – Тыгак мый ешаренам: шинчаж дене иктаж нелылык лиеш гынат, налаш тореш огына лий. Да мом анкетыш возенна, лач тыгай йочамак темленыт: Лена ӱдырнан шинчаже начарын ужеш да очким чия, тыгак пел шинчаже пеле петырналтше.
– Тудын деч тореш лияш да весым вучалташ шонымашда лийын огыл? – йодым.
– Уке. Мый кычалтылше айдеме омыл, – вашештыш ӱдырамаш. – Тыгайымак йодынам гын, тыгайымак юмо пӱрен да налынам. Кеч тылеч ончыч, мутат уке, Ленам ончаш икмыняр гана миенам. Ужмекше, тудо икымше кече гычак мыйым «ава» манаш тӱҥалын. Сандене «йоҥылыш лийынам» манме шонымашат ик ганат лийын огыл. А теве лӱдмаш лийын. «Кертам мо?» манын шоненам. Тиде амал денак тунемме курс мучаште экзаменым сдатлымеке, мӧҥгышкӧ толынам да моткоч чот шортынам. Шортын-шортынак Женялан йыҥгыртенам. Тунам тудо ялыште лийын. «Лӱдат гын, тугеже ит нал», – мане тудо. Тыге каласымыже, мӧҥгешла, йочам ешыш кондаш эшеат чот таратыш веле. «Але вара мый ом керт?» – шоналтышым да шкемым кидыш нальым. Тулеч вара «ом керт, ом сеҥе» шонымаш нигунам лийын огыл. Кеч палыме-влак кокла гыч южышт тыгеат ойлен, лӱдыктылыныт: «Молан налында? Нине йоча-шамычын тазалыкышт уда, нунын дене нелылык шуко лиеш». Южышт, мӧҥгешла, мемнам моктеныт.
Икшывыштым ешыш кондаш Евгений Александрович тӱрлӧ амал дене толын кертын огыл. Сандене Лариса Максимовна шкетын налаш миен. Ӱдыр ден ача эрлашыжым вашлийыныт.
– Коктынат тӱҥалтыште икте-весышт деке ӧрын-ӧрынрак тунемыныт. А кызыт Ленам Женя чот йӧрата. Гороскоп почеш коктынат Кол улыт да икте-весыштым сайын умылат, ик ойыш вашке шуыт, – палемдыш ава да пелаш.
Кокымшо икшыве
Ойлышна: Губерновмыт кызыт кок йочам ончен куштат. А кокымшо икшывым ешыш налаш шонымашышт кузе шочын? Кугурак ӱдырышт йочам йодаш тӱҥалын! Тӱшкагудышто изи ӱдыр-рвезе-шамыч тӱҥалтыште Лена дене пешыже модын огытыл, а йочапӧртыштӧ икшыве-влак шукын лийыныт да тудо тидлан тунемын. Сандене йокрокын чучын да «мылам шӱжар але шольо кӱлеш» манын йодаш тӱҥалын.
– Тыге ойлымыжым чӱчкыдын колаш тӱҥалмеке, мом ыштышаш нерген Женя дене ятыр мутланенна. Вара, кугурак ӱдырнан кумылжым шукташ шонен, эше ик ӱдырым налаш кутырен келшышна, – палдарыш Лариса Максимовна.
Тыге кок ий гыч, 2018 ийыште адакат шошым да адакат кум ияш ӱдырымак налаш ямдылалтмышт нерген ӱдырамаш йодмашым возен. Пел ий гыч, августышто, уэш Йошкар-Оласе аза пӧрт гычак йыҥгыртеныт да куандареныт: «Тыланда келшен толшо йоча уло. Адакшым тудо Лена гаяк коеш».
– Мый вес кечынжак тушко мийышым да темлыме ӱдырым ончальым. Карина келшыш, сандене кондаш лийым. Но тунамат Женя миен кертын огыл – кугу температур дене йӧсланен. Тыге ме Каринам Лена дене коктын кондышна, – мане кызыт ынде кок шочшан ава.
Тидлан ынде ныл ият эртен, вет шушаш августышто тудо 7 ийым тема. Аважын ойлымыж почеш, ешышкышт кондымышт годым мом ойлымыжым иктат умылен кертын огыл. Тыге тӱҥалтыште Женя ден Лена мом каласымыжым Лариса Максимовна деч «кусараш» йодыныт!
– Сандене ончычшо тудын дене мӧҥгыштӧ шке заниматленам, буква-шамычым раш ойлаш туныктенам. Вара 79-ше №-ан йочасадыш коштыкташ тӱҥалынна да тушто воспитателят, логопедат чот тыршеныт. Кызыт ынде туге раш мутлана – тыгай вашталтыш лиймылан южышт ӱшанен огыт керт! – куанен палемдыш ава.
«Лучо, шылтыде, шке ойлем, шонышым»
Кугурак ӱдырыштлан шӱжарым тудын илыме аза пӧрт гычак налынытат, тушко мийымекше, Лена ты пӧртым шарнаш тӧчен.
– «Авай, мылам тыште палымыла чучеш», – мане ты кечын тудо. Тунам мый, йӧн дене пайдаланен, чыным каласышым. Ала-кӧ весе ойлымешке, лучо, шылтыде, шке ойлем, шонышым. Кариналанат вич ияшыж наре улмыж годым тидын нерген ойленам. Адакшым курсышто тунемме годымат мыланна ты уверым икшывын изиракше годымак каласаш темленыт да мыят тыгак ыштенам, – рашемдыш ӱдырамаш.
Эҥертыш ситыдыме огеш шижалт?
«Ӱдырда-влакым утларакше Те куштеда да южгунамже эҥерташ пӧръеҥ ваче ситыдыме огеш шижалт?» – йодым.
– Утыжым уке. Тунемалтын. Ынде кунамсек тыге илена, – вашештыш тудо. – Женя клубышто пашам ышта, а тушто яра жап моткоч шагал. Туге гынат лийме семын тӱрлӧ йӧным муаш тырша. Мутлан, Йошкар-Олашке иктаж семинарыш, мероприятийыш каяш кӱлмӧ годым шукыж годым Морко район гыч тудым колташ йодеш. Тунеммыж жапын-жапын кок арнялан сессийыш толын кая да тунам ме уло еш дене тыште, колледжын тӱшкагудыштыжо, пырля илена. Кокланже ме, йӧным муын, ялыш миен толаш тыршена. Кеҥежым отпускем жапыште туштак илена. Но ӱдырна-шамыч ачаштым кужунрак огыт уж гын, йокрокланымышт нерген ойлаш тӱҥалыт. Поснак Лена тудым ужмо шумыж нерген чӱчкыдынрак ойла. Йӧра, кызыт телефонышто вотсап уло да кажне кечын ваш ончен мутланат.
«Ынде тиде тӱняште кӱлмемла чучеш»
– Ондак мӧҥгӧ да паша, паша да мӧҥгӧ – утларакше тыге илалтын. Тунам илышемым арам эртарымемла, арам илымемла чучын. Мый илышлан нимо порым ом ыште, нимо порым ом кондо манын шоненам да кумылем волен. А йоча-шамычым налмеке, илышем йӧршын вашталтын. Ынде тиде тӱняште кӱлмемла чучеш. Ӱдырна-шамычым иктыжым йочасадыш, весыжым школыш наҥгайыман, тӱрлӧ кружокыш, студийыш коштыктыман, эмлыман, урокым ыштыман… Сандене йокрокланаш кызыт жапем ялт уке, – эсогыл куанен пытартышлан каласыш пиалан пелаш да ава.
Вате-марий Губерновмытлан лачшымак нине кок ӱдырым ешышкышт налаш пӱралтынак улмаш, очыни. Фотографийым шкеат сайынрак ончалза. Ужыда, коктынат кузе чот кызытсе ачаштла койыт?! Арам огыл ойлат: мо лийшаш, садак лиеш…
Любовь Камалетдинова
Фотом еш альбом гыч налме
