Колумб лудмаш – 2023
Тукым гыч – тукымыш, кӱкшыт гыч – кӱкшытыш
Тыште – шочмо сылнымутнан вийже да ончыкылыкшо
Кажне творческий пашаште уло тугай кӱкшыт, кушко ик тукым веле огыл шуаш тырша. Марий сылнымутышто тӱҥалтыш кӱкшытым Сергей Чавайн пыштен. Тудын возымыжым ончен, моло-влак кушкын толыныт да вара могай-гынат пале кышам коденыт. Тыгак Валентин Колумбын марий поэзийыште шумо кӱкшыт шукылан кушкаш таратыше лийын, да кызытат тудын деч тунемыт. Тидын шӱлышешак кушкын йоча сылнымутым виянден колтышо Василий Крыловат.
Но мо нуным тений иктеш ушен? Марий сылнымутлан негызым пыштыше Сергей Чавайнын шочмыжлан шыжым 135 ий темеш. Йочалан возышо поэт семын палыме Василий Крыловын шочмыжлан шошым 70 ий лие. Адакше кок лӱмгечызыжат ик кундемыште шочыныт. Сандене регион-влак кокласе Колумб лудмашым Морко район Чавайнур ялыште эртарымаш кум тукымым, кум уста еҥым, ик жаплан чакемдыш. Таклан огыл тудым почмо годым Морко район администраций вуйлатышын алмаштышыже Алексей Васильев лудмашке ушнышо икшыве-влаклан, кушкын толын, нунын гаяк уста лияш темлыш.
Калык тунам илаш тӱҥалеш, кунам шке эртыкшым, историйжым, пала, шке лӱмло еҥже-влакым акла, каласыш Марий тӱвыра рӱдерым вуйлатыше, Марий Эл Кугыжаныш Погын депутат Наталья Пушкина да ончыко вияҥмашымат тидын денак кылдыш. «Передовик» ялозанлык артель вуйлатыше, Марий Эл Кугыжаныш Погын депутат Юрий Игнатьеват ты шонымашымак келгемдыш да тӱня илыш велке савырале: мемнан ончыкылыкнам эргына-шамыч кызыт мӱндыр Донбасс кундемыште аралат, но, чаманен каласаш логалеш, икмынярышт вуйыштымат пыштеныт. Тыгай коклаште Чавайнур ял гыч Александр Семёновын лӱмжым палемдыш да тудын ачажым сценыш кӱзаш ӱжӧ. Элнам аралышым ончен куштымыжлан тауштен, пӧлекым кучыктыш.
Тиде мутланымашкак ушнен, Г.Константинов лӱмеш Академический руш драме театрын директоржо, Йошкар-Оласе Морко вел ушемын вуйлатышыже Валерий Андреев шукерте огыл Морко районын вес талантан эргыже, М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын ончычсо директоржо, поэт Юрий Русановын лӱмгечыжлан изирак лудмашым эртарымым ушештарыш. Чыла тыгай лудмаш самырык тукымым шкенан лӱмлӧ еҥна-влакым пагалыме да нунын мастарлыкышт шӱлышеш шуарен кушташ полша, мане. Да кум тукымым ушен шогышо лудмашлан республикнан тӱвыра, савыктыш да калык-влак паша шотышто министржын колтымо саламлымашыж дене палдарыш.
Ты кундемынак эргыже, ончычсо Оньыжа да мер пашаеҥ Анатолий Ивановат тиде лудмашым самырык тукымлан вияҥашыже корным почмо денак кылдыш. Россий писатель ушемын марий пӧлкажым вуйлатыше Светлана Архипова ты пайремыш шагал огыл поэт, писатель, журналист толмым да лудмашымат нунын вийышт дене аклаш тӱҥалмым палемдыш.
Но конкурсыш шуко еҥ ушнымылан кӧра лудшымат да аклышымат кок тӱшкалан шелаш логале. Изирак ийготан-влакым Светлана Архиповалан, Елена Юнусовалан да Юрий Исаковлан аклаш ӱшанышт. Адакше тиде гана лудмашке Валентин Колумбын веле огыл, Василий Крыловынат произведенийлаштым лукмо. Сандене нуным посна номинаций почеш аклыме да ик верымак ик еҥлан веле огыл пуаш йӧн лийын. Тыге 7 ияш марте лудшо-влак коклаште икымше верым Алёна Александрова (Морко 1-ше йочасад), Аделина Мосолова (Советский район Шуарсола тӱҥалтыш школ), Дарья Зыкова (Йошкар-Ола 27-ше йочасад) нальыч. Но эн ойыртемалтшыже Алёна ыле. Тудо В.Колумбын «Йоча ден кече» почеламутшым изи артистке гаяк лудын пуыш, кидше дене ончыктылмыжат пеш лачеш тольо.
8 гыч 10 ияш марте лудшо коклаште Мария Николаева (Морко район Эҥерсола школ) ден Татьяна Дубинина (Йошкар-Ола национальный сымыктыш гимназий) ик семынак виян ыльыч. Но Мариян поэт В.Крыловын «Марий семӱзгар» маналтше кужу почеламутшым тыге чаткан лудын пуымыжо чынжымак ӧрыктарыш. Адакше марий семӱзгарла дене палдараш тудлан ты школ гычак кугурак тунемше йолташыже-влак полшышт, нуно я шиялтышым, я шӱвырым шокталтеныт, я тӱмырым пералтен колтеныт. Пеш оҥайын лекте. А шке почеламутым лудшо коклаште Надежда Сергеева (Морко район Шӱргыял школ) ойыртемалте. Тыгай ийготышто Россий салтак нерген кугыеҥ ончалтыш дене возаш – манаш веле. Туныктышын полышыж деч посна огыл, векат. Лач нине палемден ончыктымо кум ӱдырлан мый «Марий Эл» газет деч книга пӧлекым, тидын шотыштак шкемын «Йоҥгыдылык куат» у сборникемымат, кучыктышым. Пытартышыжлан, тыгай чолгалыкым ончыктымыжлан, Морко вел ушем вуйлатыше дечат посна пӧлек лие. Муро номинацийыште Морко район Арын школын 2-шо классшын рвезе-влак ансамбльже да У Торъял тӱвыра да каныме рӱдер деч ӱдыр-влакын «Кечыйол» триошт кумылым савырышт.
Кугурак ийготан-влакым аклаш Лидия Иксановалан, Татьяна Пчёлкиналан да Эльвира Терентьевалан ӱшаныме. Ты тӱшкаште 11 гыч 14 ияш марте лудшо коклаште Ксения Дмитриева (Морко 1-ше школ) эн ойыртемалте – В.Колумбын «Кӱслезе ӱдыр» почеламутшо дене чонышкак логалтыш. А шке возымым лудшо коклаште Регина Григорьеван (Морко 2-шо школ) «Салтаклан» почеламутшо утларак ӱшандарышын йоҥгалте. 15 гыч 18 ияш марте коклаште ты номинацийыштак Анастасия Михайлован (Волжский район Кугу Корамас школ) «Садак сеҥымаш мемнан деке толеш» почеламутшат кызытсе илыш тургымлан пеш келшен толшо ыле. А Татьяна Суворова ден Ксения Григорьева (Йошкар-Ола сервис технологий техникум) В.Колумбын почеламутлажым ончычсылак пеш чаткан лудыч. Тылеч кугурак ийготан лудшо ден мурышо коклаштат ойыртемалтше шагал огыл ыле.
Нуным чылаштым диплом ден пӧлек вученыт. А южыштым – икте веле огыл. Теве У Торъял муниципал район вуйлатыше Евгений Небогатиковын ешыже сылнымут композицийым сайын ончыктымылан, тыгак кумылаҥдыше номинацийыште ойыртемалтмылан, эше Морко район Волаксола ялшотан администраций деч кум диплом дене палемдалтын. «Тӱҥжӧ тидат огыл, – палемдыш еш оза. – Колумб лудмашке мый уло ешемым – Земфира пелашемым, Родион эргымым да Лев ден Яна уныкам-влакым – ушенам. Шочмо йылмым да сылнымутым пагалымаш тукым гыч тукымыш куснен толеш гын гына ме нуным арален коден да вияҥден кертына, шонем». Пеш чын шонымаш. Тидланак огыл мо ий еда эртаралтеш Колумб лудмаш – тудо тений 39-ше гана лие.
Юрий ИСАКОВ
Снимкылаште: Колумб лудмашым почмаш; унам вашлийме деч вара – ял мучко; лудмаш А.Цветников (Морко 6-шо школ) деч тӱҥале; лудмаште сеҥыше да «Марий Эл» газетын призшым налше-влак М.Николаева, А.Александрова, Н.Сергеева; Арын школын рвезе-влак ансамбльже; вӱдышӧ Д.Павлова да аклыше-влак Л.Иксанова ден Э.Терентьева – К.Дмитриевалан (покшелне) дипломым кучыктымо годым; Е.Небогатиков – ешыж дене; ончаш толшо шуко лийын.
Авторын фотожо
