Специальный военный операций кайыме верлаште кредалше салтак-влаклан еҥ-шамыч кузе кертыт, туге полшаш тыршат. А кӧн эргыже, пелашыже, лишыл еҥже тушто гын, нуно – поснак.
Марий Турек Арбор кундем Памашъял гыч Альбина Александровна ден Дмитрий Васильевич Семеновмытын кугурак Олег эргышт мобилизацийым увертарыме икымше кечыла гычак тушто. Эн ончычак Ульяновскыш наҥгаеныт, а вара СВО-шко колтеныт. Ты жап гыч ача-аважын чонышт гыч ласкалык йомын…
Эргын пӧлекше
Нунын деке мийымем годым капкашт ончыко Альбина Александровна электровелосипед дене кудал тольо. Ӧрынрак ончымем ужын, тудо шкежак вигак палдарыш:
– Тений кеҥежым отпускыш толмыж годым тидым Олег эргым пӧлеклен. Ик кечын ойлыш: «Авай, мый тылат пӧлекым ыштынем». «Могай пӧлекым, эргым?» – йодым. «Пашашкет кудалышташ, ковам деке миен толаш электровелосипедым налын пуынем», – мане да, тевыс, налынат конден. Кудалышташ пеш сай. Моткоч йӧнан.
Тиде жапыште аважын каласкалымаштыже кугу куан шижалте. Но тыгодымак шӱлыкаҥмыжымыт шекланышым…
Эн кугу верым айла
Мемнам ужын, пелашыже Дмитрий Васильевич когыньнам кудывечыш вашлияш лекте да ме, мутланен-мутланен, пӧртышкышт пурышна. Туштыжо кухньо гыч кузе зал велыш савырнышым, туге пӧлем покшекак вераҥдыме кугу станок шинчамлан логале.
– Тидым пелашем тений апрельыште ыштен. Ты годсек родо-тукымна, пошкудо-шамыч дене пырля сетьым пидына. Адакшым юалге кечылаште веле огыл, кеҥежымат тыштак, пӧртыштыштак, кылдыштына, – каласыш ӱдырамаш, да мутланымашна тидын нергенак шуйныш.
– Кум ий ончыч 21 сентябрьыште изирак эргына дене телевизорым ончен шинчена ыле, – умбакыже радамлаш тӱҥале Альбина Александровна. – Лач тунам Путин мобилизаций тӱҥалме нерген ойлыш. Каласыш гына, тиде жапыште уремыште окна деке кӧгӧрчен чоҥештен тольо да тӱкалтыш. Мый тунамак тиде сайлан огыл манын семынем шоналтышым. Икмыняр жап гыч районысо военкомат пашаеҥлан йыҥгыртышым да йодым: «Кызыт кокымшо эргына, Гриша, армийыште контракт дене служитла гын, Олегым мобилизацийыш колташ огыт ӱжыктӧ дыр?» «Наҥгаен кертыт», – мане. Вараже, тудлан военкомат гыч йыҥгыртымек, ачаж дене коктын 24 сентябрьыште Москва гыч кудалынат тольыч. Тушто нуно ик заводышто пашам пырля ыштеныт.
Мом шылташ, южышт тунам, повесткым кидышкыштак ынышт кучыкто манын, шылынат коштыныт. А Олег Семенов гын повесткым налаш шкеже каен.
– Мый моткочак ынем колто ыле да, чараш тӧчен, омса ваштареш шогальым. Тудо мыйым кучыш, ӧрдыжкӧ кораҥдыме гай ыштыш да мане: «Авай, меже вет элым аралаш шочынна. Сандене кызыт тендам, элнам аралаш кӱлеш. Меже тендан илышда сай лийже манын, кайышаш улына». Тыге каласыш, да тетла шым торешлане, – мане ава.
– Эргыда могай чот чын каласен! Те теве могай патриотым ончен куштенда! – мокталтен каласыде шым чыте.
– Такшым кум шочшынат, кум эргынат, патриотак улыт. Иктаж-кӧ дене иктаж ойго лиеш гын, полшаш нуно икымше куржыт, – палемдыш ӱдырамаш.
«Кажне эрдене кумал»
Олегым 29 сентябрьыште Ульяновскыш наҥгаеныт, туге ик кечын аваже омым ужын.
– Пуйто пондашан, ош вургемым чийыше шоҥго марий ойла: «Ӱдырем, ынде кажне эрдене латкок юметлан кумал». Помыжалтмекем, омем, мом ыштышаш нерген кужун шонкаленам. Вара интернет полшымо дене кӱлеш пелештыме аралтыш мут-влакым муын луктынам да ынде каласымыж семынак кажне эрдене нуным ойлем, Юмылан кумалам, – шылтыде палдарыш Альбина Александровна. Вара ешарыш: – Ульяновскыш наҥгайымышт годым Йошкар-Олаште аралтышан шевроным пуэныт. Мый гын кайымыж годым лӱмешыже кӱэштме киндын ужашыжым, кинде нерым, пӱчкын налын да кудывечысе рокым, тошкен коштмо мландыжым, пыштен колтенам.
Мом ойлаш, кажне ава шке икшывыж верч чыла ышташ ямде.
Яра шинчаш огыт ярсе
Тиде амал денак СВО-што улшо-влаклан Альбина Александровна, пелашыже, лишыл еҥже, палымыже, пошкудышт дене изин-кугун полшаш тыршат. Мутлан, Дмитрий Васильевич спецопераций кайыме верыш тений гына кок гана, апрельыште да июньышто, гуманитар полышым наҥгаяш полшен. Кокымшо ганаже Альбина Александровнан Саша шольыж дене наҥгаеныт.
– Тушто маскироватлыше сетке, кочкыш, моло лийыныт. Олег инжекторный генератор кӱлеш манын ыле да, оксам поген, тудымат налынна. Тышке самырык-шамыч шукын ушненыт. Машинам налын колтымо годымат нуно чот полшеныт. Олегат шке оксажым кучылтын. Лишыл жапыште ноябрьыште уэш гуманитар полышым наҥгайышаш улыт. Йӧн лиеш гын, тунамат каем. Ик гана миен толмеке, тушко угыч чон шупшеш, – мутланымашке ушныш ача.
– Чыным ойлаш гын, шонымашна дене ме спецопераций кайыме верыште, войнаште, улына. Тиде амал денак, паледа, эре гаяк тидын нерген гына шонен, йоҥылышым колтылаш огыл манын, уш дене ыштыме паша гыч мый лӱмынак вес вере кусненам, – адакат шылтыде палдарыш ӱдырамаш.
– Чӱчкыдынак семынем шонем: ме тыште шонымо семын мончаш пурена, кочкына, шокшышто малена. А СВО-што салтак-шамыч кок тылзат пеле дене мончашке пурыде илат. «Кукшо душ» дене мушкылтыт. Но тудыжат пытен кая. Чыла тидын нерген шонен, нуным чаманен, утларак полшымо шуэш, – чон коржын каласыш ӱдырамаш.
Санденак нине ача-ава йӧршын яра огыт шинче. Кузе яра жапыште лектеш, туге кажныже мом гынат ышта.
– Пелашем кок арня Москваште пашам ышта, кок арня мӧҥгыштӧ лиеш. Да тыште улмыж годым кастене але мӧҥгысӧ сомыл деч кеч изишак ярсымекшат, жапшым арам огеш эртаре: мыланна сетьым пидаш Марий Турек гыч пӱчкеден кондымо куэмым шуруповёрт дене мундыралашке пӱтыра. Тыге сетьым пидаш йӧнанрак.
А мый ярсымем еда вигак межым шӱдыраш шинчам. Ямде шӱртым палыме ӱдырамаш-шамычлан пуэм. Нуно носким пидыт да СВО-шко колтена. Ме тений марте шорыкым ашненна, да межна уло. Но, очыни, ойгырымо дене тазалык локтылалташ тӱҥалын, да ынде ондакысе семын шуко вольыкым ашнен огына керт. Адакшым врач-шамычат неле пашам ышташ огыт темле.
Кум гана эмганен
Кеч эргыже-шамычат, пелашыже тудым чот чаманат. Теве Олегын пытартыш гана сусыргымыж годымат тидын нерген нуно вигак каласен огытыл.
– Вараже Олег шкеже йыҥгыртыш да сусыргымыж нерген ласкан да мыйым лыпландараш тыршен ойлыш. Туге гынат, кузе от ойгыро? Тыгай годым шӱметат шогал кертеш, – мане Альбина Александровна да тыгодым шыргыжал-воштылалме семын ыштыш гынат, садак шижалте: кызытат, тидын нерген шарналтымыж да каласкалымыж годым, теве-теве шортын колта. Йӱкшат чытырналтын лекте, но шкенжым виешак пеҥгыдын кучен керте.
СВО-што лиймыж жапыште эргышт кум гана сусырген. Икымше ганаже контузитлалтын. Кок ганаже осколко-шамыч пуреныт. Пытартыш ганаже, августышто, сусыргымекше, аважын ойлымыж почеш, окоп гыч суткат пеле гыч веле луктыныт да госпитальыш наҥгаеныт. Но кенета йоҥылыш нервым, чогашылым эмгаташ огыл манын, ик осколкыжым кораҥден огытыл. Шкеже лектеш, ойленыт.
Олег ден нунын ял гычак ик рвезе СВО-што пырля улыт да тений отпускыш толаш лекмышт годым нуно да эше икмыняр салтак беспилотникын лӱйкалымашкыже логалыныт. Тушто командирышт чот сусырген. Тудо кызытат эмлалтеш. Санденак отпускыш толын кайымыж деч вара олмешыже командирлан Олегым шогалтеныт. А вет тыгай ӱшаным чыланжак огыт суло.
Тиде эше ик гана пеҥгыдемдыш: ачаж ден аваже шочшыштым моткочак ушан-шотаным ончен куштеныт!
Альбина Александровна ден Дмитрий Васильевич дене мутланен шинчымына жапыште лач гына Олег эргышт йыҥгыртыш. Тунам телефонышто йӱкшым колын, паледа, ачаж ден аваже веле огыл, мыят моткочак куанышым. «Юмылан тау, ила!» – шоналтышым семынем…
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо.
