Тиде ушан-шотан, тыматле да тыгодымак чолга марий самырык еҥ дене палдараш кумыл икмыняр ий ончычак лийын. Шонымаш шукталте. Тачысе «Тошкалтыш» лаштыкын унаже – Морко кундемын эргыже, 2021-2022 ийлан Олык Ипай лӱмеш кугыжаныш молодёжь премийын лауреатше, Марий калык конгрессын еҥже, тушто самырык-влак дене пашам ыштыме шотышто комиссийым вуйлатыше Дмитрий Пайбулатов. Тений тудо Марий кугыжаныш университетын марий йылме да литератур кафедржын магистратуржым йошкар диплом дене тунем пытарен – саламлена! Шукерте огыл Марий Эл Кугыжаныш Погынын председательже Анатолий Смирнов Тауштымашым кучыктен. Тидыже – тений Пермьыште эртыше «Россий студент шошо» фестивальыште Дмитрий ден Екатерина Петрова «Тулар ден тулаче» куштымашышт дене I степенян диплом дене палемдалтмылан.
– Дмитрий, эн ончычак шке денет палдаре, пожалуйста: кушто шочынат, могай школышто тунемынат?
– Мый Морко район Усурт Вараҥыж (Токперде) ялыште шочынам. Нылымше класс марте верысе школышто тунемынам, вара 5-8-ше класслам – Шеҥше школышто, а 9-11-шым – Йошкар-Оласе Политехнический лицей-интернатыште. Шеҥше школышто тунемме годым историй, обществознаний предмет-шамыч поснак келшеныт, садлан шинчымашым келгемдыме шуын. А тиде лицейыште тӱрлӧ направлений дене келгынрак туныктат, сандене, экзаменым кучен, тушко тунемаш пуренам.
– Ты тунемме вер могай шарнымашым коден?
– Пеш сай пагыт ыле, садлан шарнымашат тыгаяк. Классыште коло шым еҥ лийынна: тышеч шымытше – эрге-влак, а молыжо – ӱдыр-шамыч. Лицейын интернатыштыже, ик пӧлемыште, вич рвезе иленна: тунеммаштат, тӱрлӧ мероприятийыште эреак пырля лийынна. Туныктышо-влак келге шинчымашым пуат, санденак лектышыжат куандарыше: выпускник-влак Иктешлыше кугыжаныш экзаменым сайын кучат да Российын ик эн ончыл вузлашкыже тунемаш пурат. Мутлан, мемнан классыште коло шым еҥ гыч иктаж кудытшо деч молыжо Москваште, Нижний Новгородышто, Санкт-Петербургышто да моло вере тунемыт.
– Тыйынат тыгай йӧн лийын, но мемнан республикешак кодынат. Молан?
– Туге, йӧн лийын, документым тӱрлӧ вере колтымо ыле, но мылам шочмо кундем да шочмо йылме шерге, сандене Марий кугыжаныш университетын Национальный культур да тӱвыра-влак кокласе кыл институтышкыжо тунемаш пуренам. Эше школышто тунемме годым марий йылме дене олимпиадылаш ушненам, сандене тиде направлений мылам чыла велымат лишыл лийын да кызытат тыгак. Бакалавриат деч вара магистратурыш пуренам, тудым тений йошкар диплом дене тунем пытаренам. Ынде умбакыже вузыштак туныкташ тӱҥалам.
– Тиде шым ий…
– … ик эн оҥай да пайдале пагыт лийын. Бакалавриатыште тунемме годым Финляндийыште, Венгрийыште, Удмуртийыште йылме практике, тунеммаш лийыныт. Кажныже шинчымашым келгемдаш йӧным ыштен, но эн пайдалыжлан Финляндийысым шотлем. Тушто пӱтынь тӱня гыч еҥ-влак лийыныт, сандене тӱҥ шотышто чылажат финнла да англичанла мутланыме. Бакалавриат деч вара магистратурыш пуренам, шымлыме пашалан кумылаҥынам … Икымше курс гычак университетын «Цармис» куштымаш театрышкыже да «Марий мурсем» фольклор ансамбльышкыже кошташ тӱҥалынам. Шым ийыште Марий Эл, Россий мучко ятыр вере лийме, сандене ты жапем усталык могырымат тӱвыргӧ лийын манаш лиеш. Тиде усталык илыш мылам тунеммаште у шӱлышым пуэн.
– Мурымаш, куштымашым йӧратымаш… да тиде веле огыл, а мастарлыкет кушеч, шонет?
– Кочам гармоньчо лийын, а ковам кызытат мемнан ялысе ансамбль дене моштымашыжым ончыкта. Шке жапыштыже авам ялысе клубыш мураш-кушташ коштын, тыгак пашаште шкенжым ончыктен. Мый эше тӱҥалтыш класслаште тунемме годым, варажымат изирак куштымашлаште лийынам. Политехнический лицей-интернатыште марий тӱвыра дене кылдалтше кружок да моло тыгай лийын огыл. Варажым Марий кугыжаныш университетыш пурымеке гына чынжымак пуйто у шӱлышым налмемла чучеш.
– Тений Пермь олаште эртыше «Россий студент шошо» фестивальыште Екатерина Петрова дене дуэтда икымше верым сеҥен налын. Тиде кугу сеҥымаш могай шарнымашым коден? «Россий кӱкшытан студент шошо» фестивальыште икымше гана лийынат але?..
– Тиде мероприятий уло элна мучко ик эн чолга студент-влакым ушышо мероприятий. Тушто тӱрлӧ направлений дене усталыкым ончыкташ йӧным ыштыме. Икманаш, чылажат «шолын» манаш лиеш. Студент-влак мастарлыкыштым веле огыл, шке калыкыштын чапыштым араленыт, сандене оҥай да пайдале лийын, шкан шуко уым пален налме. 2022 ийыште Самара олаште эртыше тыгаяк фестивальыште «Цармис» дене пырля «Зов предков» куштымашым намиенна ыле, но верым сеҥен налме огыл. Тений адакат йӧн лектын. Мемнан дуэтым куштымаш театрым вуйлатыше Славик Михайлович Асмаев ямдылен, «Тулар ден тулачым» куштымашым наҥгаяш лач тудын шонымашыже лийын. Тыге меат профессионал-влак коклаште таҥасенна, сандене тиде шарнымаш – ӱмырешлан.
– Марий кугыжаныш университетыште тунемме годым шымлыме пашалан кумылаҥынат манын каласышыч. Могай направлений дене?
– Тиде направлений университетыштына икымше гана почылтын, тудо «Шочмо йылме-влак дене тунемме программе-шамычлан проектым ыштымаш да нуным илышыш пуртымаш» маналтеш. Ты программе тачысе илышлан кӱлешан манын шонем. Шанче пашам-влакат лач тыгай проектирований дене кылдалтыныт: этнокультур туныктымаш программылаште цифран ресурсым кучылтмаш.
– Тиде тыланет келша?
– Келша да чыла тиде кызытсе жаплан кӱлешан. Россий да Марий Элын уш-акыл куатшым аралаш, вияҥдаш да шукемдаш – Марий кугыжаныш университетнан девизшак тыгай.
– Тачысе марий студент могай лийшаш?
– Марий йылмым да сылнымутым палыше, йӧратыше да тидын деч вожылшо огыл – чыла моштымашыжым, палымыжым тунеммаште, илышыште кучылт моштышаш.
– Ончыкылык шонымаш могай? Шкем могай пашаште ужат?
– Мутат уке, эн ончычак шкемым туныктымо, шымлыме пашаште ужам. Тӱҥ шонымаш – умбакыже аспирантурыш тунемаш пураш, марий йылмым да сылнымутым умбакыже вияҥдымаште тыршаш.
Дмитрий нерген материалым ямдылыме жапыште Марий Эл Образований да науко министерстве гыч увер тольо: Марий кугыжаныш университетыште эн сай студент ден преподаватель-влакым «Опора Республики» идалыкын премийже дене торжественно палемденыт. Нунын коклаште – мемнан Дмитрий Пайбулатовна. Шокшын саламлена! Тыгаяк тыршыше лий да ойырымо корнет дене пеҥгыдын ошкыл!
Г.Кожевникова