Ноябрь мучаште республикысе Марий тӱвыра рӱдер «Ача-ава дене пырля» конкурсым эртарыш. Тушто Йошкар-Олаште илыше, но Морко район деч таҥасыше Петровмыт еш лач тыгай номинацийыште палемдалте. Да арам огыл, вет Наталья Юрьевна, Владимир Иванович да кум ӱдырышт чыланат моткочак чолга, мураш, кушташ йӧратыше, тӱвыралан шӱман улыт. Адакшым шке еш ансамбльыштат уло. Тиде да моло нерген Наталья Юрьевна Петрова дене мутланышна.
– Ме моткочак чолга еш улыда. Конкурсла ден мероприятийлашке ушнаш тендам мо але кӧ тарата?
– Тӱҥалтыште мыйын авам, Ираида Петровна, таратен. Тудо Изи Кугунур клуб пелен чумырымо «Ӱшӱт сем» ансамбльыш коштеш. Ончыч авам да кокымшо ӱдырна, Ольга, тушко ушненыт. Тиде 2015 ийыште лийын. А вара меат пелашем дене кумылаҥынна, молан манаш гын коктынат мураш, кушташ йӧратена. Адакшым марием – уста гармоньчо. Тудын ачаже, изаже-шамыч да шольыжо тале гармонист улыт. Тыге шке жапыштыже коктынат Морко поселкысо «Рвезылык» ансамбльыш коштынна да туштак палыме лийынна. Володя – Кӧкрем ял гыч, а мый – Ӱшӱттӱр гыч. Тунам продавецлан тунем лектынам да райрӱдыштӧ пашам ыштенам. Пелашемат Морко поселкыштак ик организацийыште тыршен. А кызыт мый йочасадыште пашам ыштем. Марлан кайымеке, икмыняр жап гыч Марий кугыжаныш университетыште тиде специальностьлан заочно тунем лектынам.
Кызыт шкенан еш ансамбльна уло. Тӱҥалтыште мемнам мероприятийлашке, пайремлашке мураш, кушташ веле ӱжыт ыле гын, вараже конкурслашке ушнаш темлаш тӱҥальыч. «Петровмыт еш ансамбль» лӱм дене ме 2016 ий гыч тӱрлӧ вере выступатлена. Юрий Петрович Русановым шарнымылан пӧлеклалтше концертыштат калык ончыко лектынна ыле, вет авам – тудын шочмо акаже.
Ӱмаште У Торъял поселкышто эртаралтше «Творцы и хранители» регион кокласе фестиваль-конкурсышко икымше гана миенна. Теният тушко ушнаш мутланен келшенна. Да ты гана «Эн сай еш фольклор ансамбль» — «Пайрем-йӱла тӱвыра» номинацийыште I-ше степенян лауреат лӱмым сеҥен налынна.
Тенияк 3 августышто Кужэҥер районышто «Муро памаш» регион кӱкшытан фестивальыш ӱжыныт ыле. Тушко кок еш ансамбль миенна да кокытшымат посна номинацийыште палемденыт.
– Кызыт икшывыда-влак тендан семынак тӱвыралан, музыклан, сымыктышлан шӱман кушкыт. Арам огыл «Ача-ава дене пырля» конкурсышто тендам лачшымак «Сымыктышым йӧратыше еш» номинацийыште палемдышт.
– Мурымо, куштымо шотышто ойлаш гын, нуно мемнан корно денак каят, манаш лиеш. Кугурак Юля ӱдырнам икымше класс гычак тунамсе Национальный президент школыш тунемаш колтенна. Фортепиано дене шокташ тунемже, шоненна. Но туныктышо-влак парняже домрым, балалайкым шокташ келшен толеш манын ужыныт да тыгай классыш налыныт. Тӱҥалтыште Юля торешланен, а вара тиде семӱзгар келшен да, кугурак лиймекше, шканже налын пуаш йодын. Тыге 95 тӱжем теҥгеаш домрым пӧлекленна. Но шонымашна садак шукталтын – школышто фортепианомат шокташ туныктеныт, да ынде тудо ты семӱзгарымат моткоч сайын шоктен мошта. Кызыт Юля Казаньыште консерваторийыште кокымшо курсышто калык семӱзгар отделенийыште шинчымашым пога да туштат умбакыжат домр денак шокташ тунемеш. Санденак ешна дене мероприятийлашке каяш тарваныме годым чӱчкыдынак тудымат ӱжына.
Йошкар-Олаште илена гынат, пытартыш жапыште ешнам «Ӱшӱт сем» ансамбльышкат ушнаш йодыт. Тыге шукыж годым конкурслашке Морко район гыч еш семын миена.
Палдарыме семын ойлаш гын, школышто нылымше классыште улмем годым мыят пианино дене шокташ тунемаш коштынам. А визымше классыш куснымеке, баян дене шокташ тунемаш темленыт. Занятийлашке кошташ гына тӱҥалынам ыле, но икмыняр жап гыч ме Советский район Вечын села гыч Морко район Ӱшӱттӱрыш илаш куснышна да тиде мучашлалте. Кӧ пала, ала мыят пелашем гаяк тале семмастар лиям ыле?
Ольгана мураш моткоч йӧрата. Ачамын ойлымыж почеш, изиэм годым мый тыгай лийынам. «Тыйын умшат ок тӱчылт – эре мурым мурен коштат ыле» манмыжым шарнем. 14-ше номеран гимназийыште тӱҥалтыш класслаште тунеммыж годым Оля «Изи памаш» ансамбльыш коштын. А кызыт Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжыште «Сольное и хоровое народное пение» отделенийыште кумшо курсышто шинчымашым пога. Тушто чумырымо «Тулгайык» ансамбльыш ушнен, да тудын дене тӱрлӧ олалашке коштыт. Шукерте огыл Москвашке миеныт – Кремль дворецыште эртаралтше «Танцуй и пой, моя Россия» мероприятийыште шке мастарлыкыштым ончыктеныт. Тыгак Оля «Эрвел марий» ансамбльыш коштеш.
Визымше классыште тунемше кумшо ӱдырнат, Вера, йочасад годсекак мураш йӧрата. Санденак тудым республикысе тӱвыра да сымыктыш колледж пеленысе йоча сымыктыш школыш «Музыкальный фольклор» отделенийыш тунемаш колтенна.
– Наталья Юрьевна, а мурымо, куштымо деч посна яра жапыштыда Те эше мом ышташ йӧратеда?
– Пытартыш жапыште ярарак улмем годым тасма гыч пеледыш панном ыштем. Эсогыл гжель стиль дене келыштарымемат уло. Але марте тыгай пашамже ятырак погынен да кӧлан гына пӧлеклен омыл?! Утларакше лишыл родем, палымем, шочмо кечым, юбилейым палемдыше-влаклан кучыктем. Вашке У ий шуэш. Ты пайрем дене саламлен, пӧлек дене куандараш манын, тыгай панно-влакым шукырак ямдылен шуктынем.
Кужэҥер районышто лийше «Муро памаш» фестиваль жапыште кумылан-влаклан шер гыч сӧрастарышым ышташ туныктымо мастарлык классым эртареныт. Тушко мыят ушненам ыле. Тулеч вара шер гыч марий орнаментан шӱйышсакышым ышташ кумылем лектын.
А изиракем годым аван тӱрым тӱрлымыжым ужынам да тиде кидпаша дене шинчылташ моткоч йӧратенам.
– У ий нерген мут лекте гын, тудым те кузе вашлийыда? Тиде пайремым кузе эртареда? Шкендан иктаж посна еш йӱлада уло мо?
– Ме кажне ийын У ийлан ачам-авам деке Ӱшӱттӱрыш каена да тушто ешна, родо-тукымна дене пырля вашлийына. Тидым шкешотан йӱланалан шотлаш лиеш. Чаманаш логалеш, пелашемын ачаж ден аваже ош тӱня гыч каеныт.
– Пелашда дене ушнымылан тений 23 ий шуын. Вашке «ший сӱанымат» палемдаш тӱҥалыда. Тынар жап ваш келшен илымыдан секретше могай?
– Нимогай посна секретнат уке. Мый кугурак ийготан еҥ-влакын туныктен ойлымыштым эреак шарнен илаш тыршем. «Марлан каенат гын, мӧҥгышкет толын, мариет тыгай але тугай манын, нигунамат вуйым ит ший. Тылат пелашым иктат темлен огыл, иктат виеш марлан пуэн колтен огыл. Марийым шканет шке муынат, тугеже иле. Ойырлен каен, еҥ мыскылтыш ида лий», – ойленыт кова-коча, ача-ава. Ты ойым кызытат ушыштем кучем да южгунамже иктаж-мо келшыдымыла чучеш гынат, а вет ешыште тӱрлыжат лиеш, ме ваш умылаш тыршена. Пиалеш, коктынат тӱвыралан шӱман айдеме улына да тидым ышташна куштылгырак. Ваш-ваш колышт моштыман, икте-весын кумылжым шотыш налаш да шукташ тыршыман. Ме тыгай шонымаш дене илена.
Кеч-могай пайремыштат, мероприятийыштат да тыглай жапыштат тиде ешым ончен куанет! Сандене нунылан иктым гына тыланыме шуэш: тек ончыкыжымат тыгаяк чолга, ваш келшен илыше еш лийын кодыт!
Любовь Камалетдинова мутланен
Фотом еш альбом гыч налме
