Тенийысе шыже леве игечыж дене веле огыл, кужун шогымыж денат ойыртемалтеш, да клумбышто эр шошым икымше пеледышыж дене куандарыше южо кушкыл шытен лекташ тӱҥалын. Тыгай сӱрет пеледышым йӧратыше-влакым тургыжландарыде огеш керт: шошым кушкыл сайынак пеледеш, вараш кодын тӱзлана але пыта?
Климат вашталтеш
Сад-пакча дене кылдалтше чыла сомылым южын да мландын температурыштым, игечым шотыш налын шуктыман. Тидыже сад-пакчазылан кокияш кушкыл ден шоганан пеледышым кунам шындаш, роза ден виноградым кунам петыраш, нӧшмым телылан кунам ӱдаш кӱлмым умылаш полша.
Климат койын вашталтеш, да сад-пакчазе-влак тидым эн ончыч шижыт. Эр шошым пеледше гиацинт, крокус, лилий гай кушкылын шыжым шытен лекмыжым, эсогыл пеледмыжым кечывалвел кундемлаште веле огыл, мемнан денат чӱчкыдынрак да чӱчкыдынрак ужаш логалеш.
Молан шыжым?
Чынак, шошым пеледшаш кушкыл молан шыжым шытен лектеш? Шоганан пеледыш моткоч кужу жап кана, тыгодым шоган шокшо кеҥежым йӱран шыжын алмаштымыжым, вара йӱштӧ телын толмыжым, шошын лишеммыжым «пала». Но тудо телын 3-4 тылзе шуйнымыжым «ок шинче» да кылмыктыме деч вара угыч пӧртылшӧ шокшо игечым шошо толын манын «акла».
Шыжым шытен лекме да эсогыл пеледме ситыдымаш угыч шындыме да ий еда кӱнчен лукмо кушкыл: тюльпан, гиацинт, рябчик – дене кылдалтын. Нарцисс, крокус да мойн верысе игечылан сайракын келыштаралтыт.
Пеледышын шоганже 3-4 арняште вожым колта, сандене тудым мланде кылмыме деч ик тылзе ончыч шындат. Но ноябрь кыдалне йӱштӧ ок тол, декабрьыштат вӱдан лаке-влак огыт кылме, а вочшо лум икмыняр жап гыч шула гын, шоганын шытен лекмыжлан ӧршаш уке.
Лилий дене йӧршын вес сӱрет. Эр пеледше сорт кушкыл шыже мучаште шытен лектын кертеш, молан манаш гын йӱштӧ ден леве игече шогымылан кӧра тудын биоритмже лугыч лиеш.
Ситыдымаш шындышаш материалын качествыж денат кылдалтын кертеш: шыжым лилийын шоганжым шуэн огыл шыташ тӱҥалшым ужалат. Кушкыл «помыжалтын» гын, тудым угыч «малташ пышташ» неле.
Мо дене лӱдыкшӧ?
Шоганан пеледышын шыжым шытымыже мо дене лӱдыкшӧ? Кушкылын шытышыштыже вӱд шуко, тудо кылмымыж годым шарла да лышташын тканьже ден пеледышын умдыжым кушкедын кертеш. Икманаш, чылажат игече дене кылдалтын. Азап дечын кӱжгын вочшо лум утарен кертеш. Тудо шытышым леведеш да телым кылмыме деч арала.
Леве игече кужун шога, тыгодым шытыш 10-15 сантиметр марте нӧлталтеш гын, тиде нӧргӧ кушкыл телым кылма, да шушаш шошым огеш пелед.
Лилийлан тиде тунарак лӱдыкшӧ огыл, молан манаш гын тудын шоганже колшӱмым ушештарыше у лончыжо-влакын лектедымышт кӱшеш эркын-эркын кушкеш. Кушкыл шушаш шошым лекдеат кертеш, но идалык гыч шуко да шолдыра пеледышыж дене куандара.
А теве тюльпан ден гиацинтлан шыжым шыташ лӱдыкшӧ, нуно ошо марте шӱйын пытен кертыт.
Шытенак гын, мом ышташ?
Тюльпанын, гиацинтын, крокусын але лилийын шыжым шытен лекше «нерыштым» вужга мланде, тургыж рок але компост дене уралтыза. 5-10 см кӱжгытан тыгай леведыш кушкыллан зияным ок ыште, а пеледышым кылмыме деч арален кода. Пеҥгыде йӱштӧ толмек, ӱмбакыже эше кукшо органикым: олымым, велше лышташым, пила шӱкым – пыштыза. Кукшо мульчым мардеж пуэн наҥгайыме деч лӱс але пушеҥге укш дене темдалза. Пӱчкедыме шукияш кушкылымат кучылташ лиеш. Шошым, пеледыш писынрак вияҥже манын, «одеялым» кораҥдыза.
Шоганан пеледышын шытышыже 10-15 сантиметрыш шуын гын, тудым шӱймыжӧ да осал микрофлорым шукемдаш тӱҥалмыж деч пӱтырен кӱрлын кораҥдыза. Тыгодым шоганым сусыртымо деч шекланыза. Тыгай экзекуций деч вара кушкыл «ӧпкелалтеш» да шошым огеш пелед, но вес ийын угыч «стройыш шогалеш».
Клумбо гыч – пӧртыш
Шокшемдыме лоджий, олтымо террасе гай волгыдо, но юалге верда уло гын, шыжым «помыжалтше» кушкылым кӧршӧкыш кусарен шынден да пӧртыш пуртен кертыда. Волгыдо ден «кочкыш» ситыме годым телым тудо сылне пеледышыж дене куандара. Кушкылым йыраҥыш шошым луктын шындыза. Мутат уке, тудо тиде сезонышто огеш пелед, но ок йом – вес ийын шкенжым ончыкта.
Маргарнита ИВАНОВА ямдылен
М.Иванован фотожо/ «Марий Эл» увер агентстве
