Тӱрлӧ чер ваштареш кучедалаш да таза илыш-йӱлам кучаш кумылаҥдыме мероприятий-влак кышкарыште 19-25 август Шодо рак дене черланыме деч профилактикым эртарыме арня семын палемдалтеш.
Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын штат деч ӧрдыжысӧ тӱҥ пульмонологшо Екатерина СОБОЛЕВАН (снимкыште) палемдымыж почеш, шодо рак тӱнямбалне ик эн кумдан шарлыше онкологий черлан шотлалтеш. Онкологий дене орланыше шуко черлын илыш гыч кайымыже чӱчкыдынжӧ лач тудын дене кылдалтын. Шодо рак моткоч осал. Тудо шкеж нерген пеш кужу жап огеш шижтаре. Чаманен палемдыман, пациентын медицине организацийыш полышым йодын мийымыжлан рак вияҥме пытартыш йыжыҥыште да шуко нелылык дене кылдалтше лиеш. Планетыштына кажне ийын шодо рак дене черланыме миллион случайым регистрироватлат, тидлан кӧра лу гычын куд пациент кола. Мут толмашеш, пӧръеҥ-влак ӱдырамаш-шамыч деч кандаш пачаш чӱчкыдын черланат.
Шодын тыгыде клеткан ракше эн осалын вияҥеш:
- палдарыде да писын;
- пеш эр метастазироватлен;
- эмлалташ ӱшаным ыштыде.
Чӱчкыдынжӧ пурла шодо пуалеш. Черланыше-влак коклаште тӱҥ шотышто 50-80 ияш пӧръеҥ-влак улыт.
Шодо рак вияҥме амаллан шотлалтыт:
- тамакым шупшмо, тамак шикшым шӱлымӧ;
- канцерогенан вещества дене кылдалтме;
- радон ден асбест ярымым шӱлымӧ;
- наследственность;
- производствын тазалыклан зияным ыштыме факторжо;
- радиоактивный облучений;
- шӱлымӧ корнын хронический черже, эндокринный чер;
- шодышто пӱрнен кушмо верын вашталтмыже;
- вирусан инфекций;
- йырвелын лавыраҥмыже.
Чер пеш кужу жап шкенжым палдарыде вияҥеш. Эн ончычак ту ден тазыла чора пуалаш тӱҥалыт. Метастазат пеш писын шарла.
Шодо рак тыге палдырна
Рак шукыж годым моло чер семынак вияҥын кертеш. Пациент-влак специалист-шамыч еда коштыт да тидын дене шкемшижмаш начаремме амалым рашемдыме жапым шуйкалат.
Икымше ситыдымаш-влак:
- капкыл температур иктаж-могай вирусан але бактериян чер дене кылдалтде кӱза;
- кужун кокырыкта, вӱр йӧршан рун лектеш;
- капкыл нелыт иземеш;
- шӱлыш петырна.
Нине ситыдымаш-шамычын палдырнымышт годым пульмонолог деке диагностикым эрташ да диагнозым рашемдаш кайыман.
Ракын шодо черлан келшен толдымо палыже-влаклан шотлалтыт:
- амал деч посна нойымо;
- аппетит йоммо;
- капкыл нелыт иземме.
Келшен толшо палыже-влак:
- рӱдаҥше гай рун ден вӱр чер вияҥме пытартыш йыжыҥлаште лектыт, тыгак шӱлыш петырна;
- шодо воктенысе орган ден ткань-влакын локтылалташ тӱҥалмышт годым корштымо шижалтеш.
Амал деч посна да приступ семын кокырымо, тыгодым эше вӱр лекме годым, жапым шуйкалыде, врачын приёмышкыжо каяш кӱлеш.
Оҥышто чарныде але келгын шӱлымӧ, организмлан физический нагрузкым ыштыме годым витарен але пеҥын коршта гын, рак плеврым (тушто нерве ярым ден мучаш верланеныт) авалтен.
Шодын черланымыжым тӱҥ шотышто – 60 процент случайыште – флюорографий годым рашемдат.
Шодо рак дене черланаш огыл манын:
- уда койыш деч шӧрлыман, эн ончычак тамакым шупшмым кудалтыман;
- витаминлан поян продуктым кочман, организмлан физический нагрузкым пуыман, свежа южышто коштман;
- шӱлымӧ корнын черже-влакым жапым шуйкалыде эмлыман;
- помещенийым южтарыман, илыме да паша верлам кажне кечын ночко лапчык дене йыген эрыктыман;
- химический вещества ден неле металлым шӱлымӧ деч эскералтман, тыгай деч респиратор да маске полшымо дене аралалтман.
М.ИВАНОВА ямдылен
Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын фотожо
