ӰДЫРАМАШ КОРНО

«Шке шочмо кечыжланат пӧлекым мылам ышта»

8 Март – мемнан, ӱдырамаш-влакын, ик эн йӧратыме да вучымо пайремна. Вет ты кечын пелашна, йӧратыме еҥна, икшывына-влак мемнам кузе чот куандараш тыршат! Тидлан ойыртемалтше пӧлекым кучыктат, эн поро деч поро мутым ойлат…

А кунам шуко шочшан ава улат – тыгай куанже ятыр пачаш кугу! «Ӱдырамаш корно» мужыр лаштыкнан тачысе унаже лач тыгай ава да палыме, пагалыме ӱдырамаш – Марий Оньыжа Эдуард Александровын Елена пелашыже.

Такшым Александровмыт нерген газетыштына шагал огыл возенна, но тӱҥ шотышто еш семын ончыктенна. А таче тыгай кугу пайремна вашеш Елена Семёновна нерген посна каласкалынена. Кеч ты ганат еш нерген ойлыдеже садак возаш нигузе огеш лий…

 

– Елена Семёновна, мутланымашнам вигак тыгай йодыш гыч тӱҥалнем: Марий Оньыжан, марий калыкын ик эн тӱҥ айдемыжын, пелашыже лияш кузерак? Ик велым, очыни, тиде – моткочак кугу чап! Вес велым, пеш куштылгыжак огыл докан, вет эре гаяк еҥ шинча ончылно улыда, а тыге гын, шкем эре шот дене, келшен толшын кучыман…

– Тыгай йодышым шукын пуат. Мый пелашемым моло гаяк айдемылан шотлем. Кугу ойыртемым ом уж. Мыят проста айдеме улам да шкемым ондакысе семынак кучем. Тыге илаш куштылгырак, шонем. Йоча-шамыч нергенат азапланыман. «Ачада – тыгай кугу айдеме, сандене шкендам тыге, туге кучыза!» манаш тӱҥалам гын, вараже, Оньыжалан весым сайлымеке, нунылан кузе чучаш тӱҥалеш?

– Йоча нерген ойлышда гын, пелашда дене келшымыда годымак шуко шочшан ача-ава лийыда манын мутланен келшенда але тыге пӱрен?

– Тыгай мутланымашна лийын. Пелашемат, мыят шуко шочшан ешыште кушкынна. Ме вич ӱдыр улына, а нунын – ныл эрге ден ик ӱдыр. Коктын тыге кутырен келшенна: мыняр йочам ончен-куштен кертына, тунарым ыштена. Ончыч ме тӱшкагудышто ик пӧлемыште иленна. Тушто ныл икшывына шочын. Визымшыжым веле шке пачерышкына илаш куснымеке ыштенна. Южышт ойленыт: «Тӱшкагудышто веле иледа. Молан тынар ыштеда?» А вет жапше кая! Йочам самырык, таза улмо годым ышташ тыршыман. Мемнан кызыт кугуракше, Эльза, вашке 24 ийым тема, а изиракше, Эва, 4 ияш. Мый ӱдырамаш да ава семын шижынам: визымшымат эше ыштен кертам, сандене ыштенна.

– Тендан чыла шочшыда «Э» буква гыч тӱҥалше лӱман улыт: Эльза, Эрнест, Эсмеральда, Элеонора, Эва. Пытартышыжлан лӱмым кужун кычалында?

– Чыным ойлаш гын, УЗИ ончыктен: эрге шочеш. Тиде амал дене лӱмымат, вургемымат рвезылан келшышым ямдыленна. А ыштенам ӱдырым! Чыланат ӧрынна, вет эргым вученна. Но ӱдыр шочмыланат Юмылан тау! Тӱҥжӧ – таза лийже. Шӱжаржылан лӱмым Эльза интернетыште кычал муын да темлен.

– Кызыт те шукыштлан ятыр шотышто шотан еш семын пример улыда. Теве кодшо ийын «Саскавий» марий ӱдырамаш ушемын эртарыме Аван кечыжлан пӧлеклалтше пайремышкат ятыр еш кокла гыч лач тендам пелашда дене когыньдам ӱжмӧ ыле. Моланжым шукынжо сайын палат: те икшывыдам марий койыш-шоктышаным ончен-куштеда, ешыштыда икте-весым йӧратыме, пагалыме да аклыме шӱлыш озалана. Кеч-могай паша ден сомылым иквереш ыштеда: кочкаш пырля шолтеда, книгам пырля лудыда, мероприятийлашке ушнеда…. Арам огыл тендам Юл кундем федеральный округышто 2014 ийыште «Юл кундемын чапланыше ешыже» конкурсышто «Калык йӱлалан ӱшанле улмылан» номинацийыште палемденыт. Тиде чылажат кузе тӱҥалын? Мо таратен олаште шочын-кушшо икшыве-шамычым чылт марийым кушташ? Вет, мом шылташ, кызыт олалаште веле огыл, ындежым яллаштат шагалын огыл икшывышт дене рушла мутланат.

– Шкеже марий улына, тукымна марий гын, вес семынже ыштенат кертын огынал. Ме мӧҥгыштӧ икте-весе дене чылан марла мутланена. Кеч Эльза ден Эрнест веле марий йочасадыш коштыныт, а молыштым илыме вер шот дене тыглай садикыш пуаш логалын.

Пашам пырля ыштыме нерген ойлаш гын, Медведево район Шоя-Кузнецово ял воктене 15 сотык мландым пуэнытат, пӧртым чоҥаш тӱҥалынна. Тушто пакчана уло да чыла сомылымат иквереш шуктена. А такшым кеч-могай пашам тӱҥалме деч ончыч ме еш советым эртарена да мом кузе ыштышашым, эсогыл мом налшашым йоча-шамыч дене пырля каҥашена.

– Елена Семёновна, паша нерген мутым шуяш гын, Тендан нерген поснак ойлыман, вет Те моткочак уста кидмастар улыда: пидыда, тӱрледа, тыгак икшывыда-влаклан, шканда, пелашдалан мом гына огыда урго: тувырет, йолашет, курткет, пальтот… Эсогыл марийдалан костюмымат ургенда улмаш!

– Мыйын ковам чот пидеш ыле. Тудак вараже кумылаҥден. А школыш коштмо годым мӧҥгышкӧ корно тора лийын да интернатыште иленна. Тушто кок нянечкына тале кидмастар лийыныт. Нунын дечак шукылан тунемынна. Кофтым, молым вараже Йошкар-Олашке толмеке, республикысе тӱвыра да сымыктыш колледжыш тунемаш пурымеке пидаш тӱҥалынам. Мӧҥгыштӧ ачай тӱрлӧ журналлан возалтеш ыле да тушто савыктыме схеме-влакым ончен пидеденам. Шукыштым кызытат аралем. Икымше икшывына шочмеке, тудлан, Эльзалан, чыла гаяк вургемым пидын чиктенам. Эсогыл весе-влакын йодмышт почешат кидпашам ыштенам. Кызытат йочана-шамычлан кофтым, свитерым, пижергым, снудым,  калпакым, молым пидам.

Ургаш школышто туныктеныт да тӱҥжым паленам. А сайынже шинчымашым 2017 ийыште Сервис технологий техникумышто налынам. Тушто ургызо-закройщиклан лӱмынак курсышто тунемынам. Дипломемат уло. Вараже Калыклан паша верым ситарыме рӱдерын мӱшкыран ӱдырамаш-влаклан пуымо тыгай йӧнжӧ дене Эва дене декретыште лиймем годым пайдаланенам да уэш ондакысе мастер денак шинчымашем келгемденам. Вет ургымаш тиде тугай паша – ик гана тунемме дене гына чыла пален налын от шукто. Эше тунемаш йӧн лиеш гын, уэш каем ыле.

Курсым эртымеке, эн ончычак йыгыр ӱдырна-влаклан ургаш тӱҥалынам. Тунам нуно изирак лийыныт. Эльза гын ты жапыште шкежат урген – тудат шымше классыште улмыж годым Сервис технологий техникумын темлыме посна программыж почеш тушкак тунемаш коштын. Кызыт гын йыгырна-влак шкештат туштак ургаш тунемыт. Ынде кевытлаште вургемым йӧршын гаяк огына нал. Пытартыш жапыште йодмо почешат марий вургемым, тӱрлӧ костюмым, молым ургем.

Пелашемын костюмжо нерген ойлаш гын, тунеммем годым тиде диплом пашам лийын. Вараже Марий Эл Кугыжаныш Погыныш депутатыш кандидат улмыж годым увер листовкылашке вераҥдышаш фотографийым ышташ тудымак чиен.

Такшым йоча-шамычлан ме чыла ышташ, налаш тыршена. Уке гын еҥ коклаште тыгай шонымаш уло: пуйто еш шуко шочшан – тугеже тушто нужнан илат. Ме гын икшывына-шамыч тыгайым ынышт шиж, моло дене тӧр лийышт, нигӧ деч нимо шотыштат вараш ынышт код шонен, мутлан, сай телефонышт, компьютерышт, моло кӱлешышт лийжак манын тыршена.

– Айста, ынде 8 Март деке куснена. Тиде пайремым ешыштыда йӱла семын аклаш лиеш докан, вет пелашда тиде кечын кажне гана пӧлекым кучыкта, очыни? Да 8 Мартым палемдыде нигузе кодын огыда керт: содыки  ешыштыда ныл ӱдыр да Те, йӧратыме пелаш, йӧратыме ава, улыда!

– 8 Март кечын пелашем ден Эрнест кажне гана чылаланна пӧлекым ыштат. Кеч шийвундыжо кызытеш, мутат уке, ачажын. Нуно коктын кочкаш пырля ямдылат, ӱстелым погат. Вара чылан пырля кинотеатрыш але иктаж моло вере миен толына.

– А пелашда эн ойыртемалтше могай пӧлекым да кунам кучыктен, мо дене чотак ӧрыктарен?

– Тудо чӱчкыдынак ӧрыктара. Мутлан, кажне 8 Март пайрем деч посна  мыйын да ӱдырна-шамычын шочмо кечыштлан эре кугу пеледыш аршашым кучыкта. Мылам гын эше Аван кечыжлан да Еш, йӧратымаш да икте-весылан ӱшанле улмо кечынат налын пуа. Тыгак кажне йочанам ыштымылан шӧртньӧ шергашым пӧлеклен. Ушнымыланна йыргешке дате шумеке, эре шӧртньӧ алга дене куандарен. Ургызылан тунем лекмекем, вигак промышленный манме машинам налын пуэн. Кеч тылеч изирак ургымо машинамже лийын. Вара оверлокым пӧлеклыш. Чыла тиде мылам моткочак кӱлешан, сандене чыла тидлан чот куаненам! Тудо шке шочмо кечыжланат мылам пӧлекым ышта гын, мом умбакыже ойлаш?!

Да тыглай кечынат куандарен кертеш. Мутлан, ик кечын ойла: «Айда, коктын концертыш миен толына». Йӧра, кайышна. Пытымекше, ойла: «Айда, кафешке пурен лектына». Шинчен лекна. Мӧҥгӧ кайыме годым корныштына ювелир сатум ужалыме кевыт логале. «Айда, ончал лектына», – ойла. Пурышна. Да тушто мылам шӧртньӧ шергашым налын пуыш! Тыглаяк!

Але, мутлан, южгунам кевытыште иктаж-мом ончен шогымем ужеш да «нал», ойла. «Ай, йӧра, вес гана», – манам. А тудо эрлашыжым кая, налеш да конденат кучыкта. Тыгай тудо. Тиде, мутат уке, ӧрыктара  да кумылым нӧлта. Пелашем тыге ойла: «Ме ик гана илена, сандене сайын илен кодаш кӱлеш».

– Елена Семёновна, шушаш 8 Март пайрем дене саламлен, ӱдырамаш-влаклан мом тыланеда?

– Ешыште ваш-ваш умылен мошташ кӱлеш. Тиде ийгот ешаралтме семын толеш, очыни. Икте-весым колышташ, пагалаш тунемман. Мыланна шукыж годым тиде огеш сите. Неле йодыш лекме годым тидын нерген мутланыман, мом ыштышаш нерген каҥашыман. А вате ден марий кажныже кок велке шупшаш тӱҥалыт гын, еш илышыште нимо сай огеш лий. Сандене икте-весыдам умылаш тыршыза. Пиалан лийза!

Любовь Камалетдинова мутланен

Фотом еш альбом гыч налме

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий