Шукерте огыл ик палымем шопке шӱм дене эмлалтмыже да тудын моткоч сайын полшымыж нерген куанен каласкалыш. А мый рашемдынем ыле: шопке шӱм дене мом эмлат, тудым кунам погат, эмым кузе ямдылат?
Н.ВАСИЛЬЕВА
Морко район
Шопке шӱм калык медициныште кумдан кучылталтеш, тудын дене ямдылыме отвар ден настой организмыште чыла осал инфекцийым пытарат да таза микробиот-шамычлан вияҥаш йӧным ыштат.
Шкат паледа, бактерий-влак вӱр дене пырля чыла органыш, мутлан, шинчаш, вуйдорыкыш, шӱмыш, логалыт да тушто кужу жаплан верланат. Тыгодым нуно чыла витаминым, белок ден моло пайдале веществам пытарат, а аярыштым вигак вӱрышкӧ колтат. Организм тиде токсин дене аярга, да айдеме нойымым шижаш, нине паразит ден токсинлан кӧра уто нелытым погаш тӱҥалеш. Шопке шӱм палемдыме ситыдымаш-влакым чактараш: айдемылан уто нелытым кудалташ, куатым погаш – полша.
Шопке шӱм тыгак вӱрысӧ сакыр ден холестериным нормыш конда.
Мокш. Практике ончыктен, шопке шӱм дене 3 арня эмлалтме деч вара шарлыше мокш токсин деч тӱрыснек гаяк эрыкталтеш да нормыш пӧртылеш, шке пашажым тичмашын, эсогыл ончычсо дечат сайын шукташ тӱҥалеш.
Вӱр. Шопке вӱрым вишкыдемда, вӱрчуҥгам шалата. Тыгыде вӱрчуҥга-влак кажне айдемын вӱрыштыжӧ улыт. Тидыжым поснак йолышто сетке семын палдырныше тыгыде вӱргорно-влак пеҥгыдемдат.
Шӱм. Шопке шӱмланат моткоч пайдале. Тудын полшымыж дене шӱм висцеральный манме уто коя деч утла да уло куатше дене турташ тӱҥалеш. Тыгеже шинчалан коймо да койдымо пуалме (кӱпнымӧ) эрта. Писын ошкылмо, тошкалтыш дене кӱзымӧ, организмлан моло физический нагрузкым ыштыме годым шӱлышын петырнымыжлан вуйым шийше-влак палемдыме уто-сите деч утлат да, манмыла, эсогыл куржталаш тӱҥалыт.
Пуалше чер, онкологий. Шопке дене эмлалтме годым тӱрлӧ верыште лекше моклака: полип але киста – вияҥмыжым чарнен, эсогыл йӧршын йомын кертеш.
Шопкем онкологийым эмлыме годымат кумдан кучылтыт да тудын полшымыж дене осал моклакам палынак иземдат але йӧршын пытарат. Тыгодым эше шкемшижмаш саемеш, илыш ик ийлан веле огыл кужемеш.
Йыжыҥ. Эмлалтме ик курс почеш весым эрташ гын, йыжыҥ корштымым чарна. Но тиде йӧн жапым йодеш – эн шагалже ик ийым. Тыгодым шопке дене эмлалтме курсым лопшудо, сабельник, окопник вож дене алмаштылыт.
Вирус. Кузе шонеда, вирус мо дечын лӱдеш? Да нимо деч! Но шопке чыла вирусым пытара! Тудым эсогыл грипп ден паппиломын, С, В, А гепатитын вирусышт, поснак мӱшкыран ӱдырамашлан лӱдыкшӧ цитомегаловирус чытен огыт керт. Но чылажат жап да эмлалтме курсын чотшо дене кылдалтын. Вирус деч утлышашлан шопке шӱм дене 3 арня эмлалтыт, вара 2 арня каналтат да курсым эше ик гана эртат.
Мутлан, айдеме гриппын вирусшо дене черланен, да капкыл температур кӱза, йыжыҥ чот коршта, могырлан неле… Тиде ситыдымаш вирусын вӱрыш пурымыжо да пеш писын шарлымыж нерген ойла. Тыгодым, жапым шуйкалыде, шопке шӱм дене эмлалташ тӱҥалаш кӱлеш. Кузе?
Коштымо шопке шӱмым ложаш гай лиймеш йоҥыштыман да, пел изи совлам (кӧвелыде) коштал налын, йылмыш пыштыман, вӱд але чай дене подыл колтыман. Мӱй ден шудо чаят уто огыт лий. Тидымак пел шагат гыч ыштыман. Икмыняр жап гыч куштылгын чучаш тӱҥалшаш, вет вирус организмыште шарлымыжым чарна. Тӱҥжӧ – жапым йомдараш огыл. Тылеч вара шопке ложашым кажне 3 шагат гыч пел изи совла дене мӱян але лимонан вӱд, шудо настой дене подылман. Тиде йӧн дене эмлалтме годым 2-3 кече гычак паремаш лиеш.
Ямдылыме жап. Шопке шӱмым йӱштӧ пагытыште шапашлаш темлат, вет тунам тушто салицилат ден С витамин палынак шуко лиеш. Эн куатлылан январьыште Рошто гыч Крешене марте погымо сырьё шотлалтеш. Тиде жапыште шопке шӱмыштӧ вӱдыжгӧ шагал, а пайдале вещества шуко.
Шопке шӱмым пӱчкеден коштат, тыгак ложаш гай лиймеш йоҥыштат. Тазалыклан пайдале отварым тыге ямдылат: 1 кугу совла пӱчкедыме шопке шӱмыш 2 стакан вӱдым темат да тиде вартышым, йоҥгытым петырыде, эн изи тул ӱмбалне 3 минут шолтат. Тулым йӧртат, йоҥгытым петырат, 15 минутлан шокшын пӱтыралыт.
Ямде отварым кечыште 4 гана пел стакан дене шуженеш але кочмо деч пел шагат ончыч йӱыт. Напиткыш лимоным, имбирьым, мӱйым да эҥыж вареньым ешараш лиеш.
Вирусын чот авалтымыж годым шопке шӱм негызеш ямдылыме отварым кажне 2 шагат гыч тичмаш стакан дене йӱаш темлат. Тыге ыштыме дене вирус шарлымыжым чарна, да айдеме 2 кечыште паремеш.
Настой. Термосыш 2 кугу совла шопке шӱм порошокым пыштат, 1 л шолшо вӱдым темат. Вартышым йӱдвошт шинчыктат. Ямде настойым иктӧр пайлат да кече мучко йӱыт – тиде йӧн мокшым, пагарйымал тум, вергым да йыжыҥым сайын эрыкташ полша. Термосыш моло кушкылымат пышташ шотлан толеш.
М.ИВАНОВА ямдылен
М.Иванован фотожо/ «Марий Эл» увер агентстве
