Алина Семенова (ӱдыр фамилийже – Макарова) Волжский район Руш Шайра ялеш шочын кушкын. Сотнур школым тунем пытарыме деч вара Марий кугыжаныш университетыште марий да англичан йылмым туныктышо лияш ямдылалтын, магистратурым пытарен. Ешаҥмек, Максим пелашыж деке мӱндыр Кунашир отрош илаш куснен.
Кызыт Озаҥ олаште ила. Кок йочаже уло.
Эн пиалан пагыт
Кунашир отрошто нуно шукат огыл, 2020 – 2022 ийлаште, иленыт. Военнослужащий, ефрейтор (механик-водитель) Максим Семенов тушто службым эртен. Сахалин кундемын мландыже, тусо пӱртӱс, океан да теҥыз юж – тымарте палыдыме вершӧр самырык ешлан моткоч келшен. Илашат каньыле лийын. Адакшым пелен улшо йӧратыме айдеме дене кеч-куштат куштылгын чучеш.
– Ме ваш умылен, икте-весылан эҥертен иленна. Отпуск жапыште Марий Элыш да Озаҥыш пел ийлан ик гана чоҥештенна. Тунам тиде жап эн пиалан лийын, лишыл еҥ-влак дене вашлийынна, пелашем салтак службо деч каналтен. 2021 ийыште Родион эргына шочын. Тудо ачаж гаяк пеш патыр рвезе. Шочмекше, кум кечаш аза годымжак самолёт дене ачаж ден акаж деке чоҥештен, – шарналта Алина.
«Шинчавӱдемат толеш»
«Военнослужащийын ватыже лияш неле лийын мо?» йодышлан Алина тыгерак вашештыш:
– Кунам пелашет кажне кечын пашаште, каныш годымат эреак нарядыште, ученийлаште, а тый кок йоча дене улат, тидыже нелырак, докан. Тыгай годым поро йолташ-влаклан эҥертен иленна. Отрошто пеш шуко марий-влак улыт. Ме чӱчыдын пырля пӱртӱсыш лектын улына. Ваш-ваш полышкаленна. Икманаш, тудо жапысе илышым фото да видеолаште шарнен ончемат, шинчавӱдат толеш. Кунаширыште илымым эн пиалан жапемлан шотлем.
«Жап эртымек умыленам…»
Тыге 2022 ий 29 октябрь марте лийын. Озаҥ олаште шочын-кушшо, но йоча да самырык годсо пагытшым Юлсер кундем Кугу Пӱнчысолаште эртарыше Семенов Максим Владимирович специальный военный операцийыште лийын. Тудо Донецкий Калык Республикын Сладкое посёлкыжым утарыме годым вуйжым пыштен.
– СВО-ш каяш приказ толын, мыйын пешак колтымем шуын огыл. «Ом кай» манын ойло, йодынам. А тудо: «Йоча-влакын, йолташ-шамычын шинчашкышт кузе ончаш тӱҥалман? Элна верч, коча-кова-влакым шарнен кредалаш кӱлеш» манын. Жап эртымек гына тидым умыленам, – мутшым шуя Алина.
Марий рвезын подвигшым, экипажым тушман деч утарен кодымыж нерген уверым шукынжо шарнат, очыни. Снаряд марий рвезын танкышкыже толын керылтын… Тидым мыланна умылаш пеш йӧсӧ.
Лӱддымылыкым да героизмым ончыктымыжлан Максим Семенов Мужество орден дене наградитлалтын.
Ойгым сеҥыман
– Мый тудо жапым шарналтемат, омо гай чучеш, пуйто тудо эшеат команировкышто. Теве йыҥгырта, ныжыл йӱкшӧ дене шыматен каласа: «Чыла сай, ит ойгыро, теве толам!» Тудо эре ӱшан дене, илышлан йывыртен илен. А колымыж деч ончыч йолташыжым йодын мыланем пеледышым кондаш. Тунам амалжат лийын огыл, шонен пыштен улмаш… Пеш сылне тӱсан роза аршашым колтен. Мый, тыгаяк тӱсан розам налын, ынде тудын шӱгарышкыже каем, – шарнымаш кочо гынат, Алинан мутыштыжо пелашыжым йӧратымыже шижалтеш.
Ойлымыж почеш, ойгым чытен лекташ йочаже-влак да пӱртӱс полшеныт. Тиде эм лийын. Илышлан вийым пуэныт. Адакшым воктеныже улшо еҥже-влакат кумылаҥден шогеныт. «Шкетын сеҥен лекташ ок лий, ушетымат йомдараш лиеш», – ойла.
«Мурыде ом керт, палем»
Эстраде мурызо семын Алина Макарова ӱдыр фамилийже дене утларак палыме. Сотнур школышто тунеммыж годымак тӱрлӧ конкурслаште мастарлыкшым ончыктен. Вара кугурак сценышке лекташ тӱҥалын. Марий Эл деч ӧрдыжтӧ илыше марий-влак ончылно ятыр гана концерт программе дене выступатлен. Почеламутым воза. «Ямде лий» газетын чолга юнкоржо лиймыж дене кугешнем. Тӱҥалше продюссер Дмитрий Калягинын возымо да войзымо «Ялем, ялем» клипышт калыкыште ик жап кумдан шарлыш.
А кызыт…
– Кызыт шагал возем. Мут йомын, тиде шӱлышым уэш пурташ манын, вокал студийыш кошташ тӱҥалынам. Ончычсо мурымо мастарлыкем шуарынем, а вараже ончалына. Мурыде ом керт, палем. Тиде мылам чон ласкалыкым пуа. Творческий айдемылан эреак шӱкалтыш кӱлеш: вий, энергий. Тидыже кызыт мыйын шагалрак.
«Шкемым шукыж годым лыве дене таҥастарем» манмыже изишак ӧрыктарыш. Но тунамак умылтарыш:
– Мый кызыт пуйто коконышто улам. Жап шумеке, шулдырем шаралташ гына кодеш. Мый шаралтем! «Чонем садак авай пелен» пытартыш мурым лукмеке, йӧратымем тыге мане: «Алина, тыланет весела мурым гына мураш кӱлеш. Ойган тыланет ок тол, ок келше…» А Максим йӧным садак ышта. Кеч-могай пашалан пижмеке, омешем конча, тидыже «тореш омыл» манмыжым ончыкта.
Кок шулдыр
Самырык авам Алана ӱдыржӧ ден Родион эргыже куандарат. Нуно ойым колыштшо, умылышо кушкыт. Кок шӱм падырашыже аван кок шулдыржо гай улыт.
– Нунылан кӧра воштылмо, куанен илыме шуэш… Эргым утларак ачажла коеш. Чурийже, койыш-шоктышыжо, ончалтышышыже, шыргыжалмыже чылт ачаж гай. «Изи Максимем» манын, шыман ӧндалам, – палдара Алина. – Ӱдырем мыйын гай йорга койышан, эре шкем дене таҥастарем. Мураш пеш йӧрата, а кузе кушта-а! Сынже дене Валя коважла коеш. Валя коваже, Максимын аваже, Озаҥ олаштак мемнан деч тораште огыл ила. Уныкаже-влакым ужаш чӱчкыдын толеш, шукыж годым ме туддек коштына. Кажне пайремлан погынена, пырляк улына.
Ава пиал эн виян
Кызытсе саманыште самырык ава лияш неле огыл. Йочам ончен кушташ чыла йӧн ышталтеш. Адакшым йочасадыштат тӱрлӧ кружок пашам ышта, кевытыштат чыла ужалат. Тыге Алина ойла.
СВО-н ветеранжын ешыжлан шотлалтыт, кугыжаныш полышым эреак шижын илат. Театрыш, концертлашке, музей ден цирклашке, зоопаркыш мийымышт годым льгот дене пайдаланат. Куштыжо ялт яра пуртат. Полыш семын кочкышымат ойырат.
– Мый 23 ияшем годым ава лийынам. Максим мыланем кок йочам пӧлеклен коден. Тиде эн шерге пӧлек. Нунын деч посна мый шке илышем могай лиеш ыле, шоналташат лӱдам. Ава пиал эн виян.
Чыла ӱдырамашым, ӱдыр-влакым 8 Март пайрем дене саламлем. Иктым гына ойлынем: аралыза тачысе кечым. Йӧратыме айдемыдам перегыза. Илышыште тӱрлыжат лиеш, кызыт шукынжо, шонем, тидым умылаш тунемыныт. Лач таза капыште таза чон, ойлат. Чон ласкалыкым тыланем, – ойла патыр геройын пелашыже, ава, мотор ӱдырамаш.
… Шошо лишемеш. Идалыкын у пагытше вийым налеш. Илыш умбакыже шуйна. Шӱм сусырым жап эмла.
Лидия СЕМЕНОВА
Фотом Алина Семенован еш альбомжо гыч налме.
