Тачысе темылан
Шӱкаҥшаш огыл, а тӱзланышаш
Йошкар-Олаште Водопроводный урем, Шернур тракт да Изи Какшан эҥер кокласе участкыште лишыл жапыште илышлан кӱлшӧ ыштыш-чоҥышан (инфраструктуран) у микрорайон чоҥалташ тӱҥалеш.
«Теплая речка» кафе воктенысе кумдык шукертсек кӱлдымӧ гай лийын. Но тудым тӱзаташ шонен пыштыме проект шочмеке, шагал огыл манеш-манеш шарлен да ваштарешла шонымашым ылыжтен.
У квартал – инвестор кӱшеш
У квартал Йошкар-Олан историйыштыже икымше гана инвесторын – «Казанский посад» специализироватлыме чоҥышын – средстваж кӱшеш кугу проект негызеш нӧлталтшаш. Проект ола кумдыкым вияҥдыме пашам шуя да Марий Эл правительстве, инвестор, регионысо Минстрой да Йошкар-Ола администраций кокласе соглашений негызеш шукталтеш.
Проектын акше, чоҥышо организацийын директоржо Руслан Муталиевын ойлымыж почеш, 20 миллиард наре теҥгеш шуэш.
– Инвестпроект дене келшышын, эн ончычак эҥер сер пеҥгыдемдалтеш, тушто каныме кумдык, йолын коштмо вер, изи спортплощадке-влак лийыт, электротул дене волгалтаралтыт, – каласышт Йошкар-Ола мэрийыште. – Илыме кварталыште школ, йочасад, кевыт, кафе, кӱлшӧ чыла ыштыш-кучыш лийыт. Тыгак Водопроводный уремысе корно Воскресенский проспект деке лишемдалтеш.
Цифр
Планировко проект почеш теве мо чоҥалтеш:
1,8 километр кутышышто авыртышан бетонироватлыме эҥер сер Вараксинский кӱвар деч «Порт» каныме вер марте шуйна;
12 илыме пӧрт;
1200 тунемшылан школ (проект-смете документаций чоҥышо кӱшеш);
545 веран йочасад;
6 гектар ужартыме кумдык;
2063 машинам шогалтыме вер, тидын шотыштак 600-ыжлан петыртышан кумдык, чумыржо – 1,3 гектар;
0,7 гектар спортплощадке;
0,56 гектар йоча площадке;
2 метр лопкытан велокорно.
Тыгай кугу инвестпроектым шукташ республик законодательстве велым полыш, мландым торг деч посна налаш йӧн, пуалтеш. Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже Дмитрий Троицкийын ойлымыж почеш, ончычсо ийлаште чыла коммерческий проект социальный ыштыш-кучышым шотыш налде – йочасадым чоҥымо, кундемым тӱзатыме, школ ден поликлиникым проектироватлыме але нӧлтымӧ деч посна – шукталтын.
Вияш ой
«Социальный йодмашан проект. Кызыт кажне олаште, кажне илемыште тиде шотыш налалтеш. Тудо чоҥышын коммерческий кумылжым веле огыл онча, тыгак бизнес деч социальный ыштышым йодеш».
Дмитрий ТРОИЦКИЙ,
Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже.
Канаш да илаш йӧршӧ
Ола воктене але ола кӧргыштак калыклан канаш йӧршӧ (рекреационный манме) вер уло. Мутлан, ола гоч йоген эртыше эҥер воктене. Тушто олан 2009 ийыште пеҥгыдемдыме генпланже да тусо мланде але чоҥыш дене пайдаланыме правил почешат каныме але спорт дене шуаралтме веле огыл, тыгак шкан але шагал пачашан илыме верым чоҥаш лийын. А 2023 ийыште Йошкар-Оласе депутат-влакын погынымашышт тыгай кумдыкышто шуко пачашан пӧртымат, эмлыме вер ден школымат да эсогыл машина шогалме верымат ышташ йӧным посна условий дене (условно) пуэн.
– Посна условий дене манмыже тидым ыштыме деч ончыч тӱшкан каҥашен налаш кӱлмым ончыкта, – рашемдыш оласе депутат-влак погынымашын вуйлатышыже Лев Покровский. – Депутат-влак тыге пунчалмышт дене улшо законодательствылан эҥертеныт да пунчалым пеҥгыдемдыме регламентым шотыш налыныт.
2023 ий декабрьыште ты йодышым мер калыкын каҥашымашкыже лукмо. Шукынжо проектым сайлан шотленыт: 366 еҥ «верч» да 191 еҥ «ваштареш» лийыныт. 2024 ий октябрьыште мэрий ойырен налме кумдыкым планироватлыме документацийым пеҥгыдемден.
Закон дене келшышын
– Тиде проектым илышыш пурташ ик ий веле огыл эрта, – каласыш Руслан Муталиев, – Тыште пашам тӱҥалме деч ончыч мом ыштышашым шуктенна. Ойырен налме кумдыкым планироватлыме проект ден инвестиций проект ямде улыт, тушто чыла технике-экономике показательым рашемден ончыктымо: шке шонымашым илышыш пурташ бизнес могай надырым пышта да ола ден республик тидын кӱшеш мом налыт.
Инвестор шке кӱшешыже эҥер серым пеҥгыдемда да тӱзата. Тушто каналтен кошташ тӱрлым чоҥыман вер лиеш. Социальный ешартыш семын йочасад чоҥалтеш. Эҥер серысе тошто водопровод да канализаций сеть пужен ышталтеш.
Объектысе чыла паша закон дене келшышын шукталтеш. Руслан Муталиевын ойлымыж почеш, 2024 ий 6 ноябрьыште чоҥышо организаций эҥер серым пеҥгыдемдаш разрешенийым налын. «Марийскгражданпроект» институтын ямдылыме проект экспертизым эртен да пеҥгыдемдалтын. Пашамат тӱҥалме.
Шоям шаркалат, а чынже могай?
Соцсетьыште тӱрлӧ шоям шаркалат, пуйто стройко закондымын ышталтеш, эше вуйым шийыт. Но тергыме почеш прокуратурын вашмутшо тидын чын огыл улмыжым пеҥгыдемден.
Шукын, очыни, интернетыште «Тумерым утараш кӱлмӧ», «вӱд ташлыман олыклан лӱдыкшӧ толмо» нерген возымым ужыныт. Но кӧ ту кундемыште лийын але олан картшым ончалын гын, пала: чоҥымо вер Тумер марте миен ок шу, тылеч ончыч эҥер эше кок савыртышым ышта. Генплан почешат Тумер аралыме верлан шотлалтеш. Да тидым кучемыштат пеҥгыдемдышт. Вӱд ташлыман олыкат тылеч умбалнырак верланен. Чоҥаш ойырымо участке ятыр ий дене кучылталтде киен да шӱкаҥ пытен. Ала-кунам тыште ипподром лийын, вара спорт трассе ышталтын – кеҥежым мотоцикл да автомобиль дене, а телым снегоход дене кудалыштыныт.
Но йодыш лектын кертеш: а молан тыште ончыч нимо чоҥалтын огыл? Эҥер воктенысе ты кундем вӱд ташлыме верлан шотлалтеш, сандене серыште аралтышым ыштен гына иктаж-мом капитально чоҥаш лиеш.
Республикнан пӱртӱс поянлык, экологий да йырвелым аралымаш министрже Алексей Киселёвын ойлымыж почеш, кугыжаныш тыгай аралтышым бюджет кӱшеш тугай верыште гына чоҥа, кушто мом-гынат аралаш кӱлеш. Вӱд йогын почеш ӱлыкрак волена гын, Красноармейский слободаште лачак тыгай аралтыш чоҥышым ужына, да тудым бюджет средства дене нӧлтымӧ. Но тудым эҥер воктенысе илемыште кажне шошым вӱд ташлымылан кӧра ыштыме. А кушто шудо да вондер деч посна нимо уке гын, тугайыште бюджет средствам тидлан кучылташ пайдале огыл.
Вияш ой
«Эҥер воктенысе кумдыкым шотыш кондаш куштылго огыл. Санденак тусо паша инвестор кӱшеш ышталтеш. Тудо экономически пеҥгыдемдыме проектым ямдыла, тидын годым аралтышым чоҥымо кугу роскотым шке ӱмбакыже налеш да умбакыже ты кундемым тӱзата».
Алексей КИСЕЛЁВ,
Марий Элын пӱртӱс поянлык, экологий да йырвелым аралымаш министрже.
Иктешлыме шотеш
У кварталым чоҥымо йодышым Марий Элын мер палатыже каҥашен да проектым сайлан шотлен. Йошкар-Олам вияҥдыме да тыгодым законым шуктымо шумлык шке шонымашыштым политический партий-влакат луктын каласеныт. Нуно оласе калыкын шонымашыжым шотыш налде кертын огытыл. А калык коклаште кокытеланымашыже амалым умылен шуктыдымылан кӧра шарлен, да кӧлан-гынат тиде кӱлын. Но вара нунын дене вашлийын каҥашыме деч вара шукынжо умыленыт: олам вияҥдымаш – кӱлешан паша, ола покшеч йоген эртыше эҥер серат шӱкаҥ шинчышаш огыл, тудымат шот дене да пайдалын тӱзатыман.
Михаил СЕРГЕЕВ
Юрий ИСАКОВ ямдылен.
Эҥер серын ужашыже проект почеш тыгай лийшаш.
Фотом «Казанский посад» СЗ деч налме.
