3 декабрьыште Йошкар-Олаште Марий Эл Республикын кандашымше созыв Кугыжаныш Погынжын кумшо бюджет сессийже эртыш.
Тушто республикын 2025 ийлан да плановый 2026 ден 2027 ийласе жаплан бюджетшым пеҥгыдемдышт. Чылаже 11 йодышым ончышт.
Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже – республикын финанс министрже Алексей Торощинын докладше дене келшышын, 2025 ийлан бюджетыште парышын тӱрыс кугытшо 59,6 млрд теҥге, тыштак федеральный бюджет гыч 26,2 млрд теҥге палемдалтын. Тышеч 13,6 млрд теҥге дотаций. Роскот – 62,8 млрд теҥге. Республикын бюджетышкыже налог да налог огыл доход шушаш ийын 33,4 млрд теҥге кугыт лийшаш манын. Дефицит 3,1 млрд теҥге кугыт лийшаш. Тудо счетышто кодшо окса да инфраструктурный бюджет кредит кӱшеш петыралтшаш.
Чыла роскот гыч 65,5 % социальный сферылан ойыралтеш. Тыштак – СВО-н участникше да нунын ешыштлан полыш, бюджет сферыште тыршыше-влакын пашадарыштым кугемдымаш. Тыгак 2025 ий 1 январь гыч МРОТ-ым 22 тӱжемат 440 теҥге марте кугемдаш окса палемдалтын. Нине амал дене пашам ыштыше-влакын кокла пашадарышт 6,1-7,4 %-лан ешаралтшаш да 2027 ийыште 70,1 тӱжем теҥге лийшаш. Илен лекташ кӱлшӧ эн изи кугыт деч шагал парышан еҥ-влакын чотышт 15,1 % гыч 12,6 % марте иземшаш. 2027 ий марте илыш кужыт 74,4 ий лийшаш.
Вес ийыште национальный проект-влакым илышыш пурташ 10,3 млрд теҥге палемдалтын. 1 миллиард – Марий Эл Республикым социально-экономически вияҥдаш индивидуальный программыште палемдыме мероприятий-влаклан.
Корно отрасльлан 6,1 млрд теҥге кугыт окса ойыралтшаш. Ялозанлыклан кугыжаныш полышым пуаш – 1 021,0 млн теҥге, транспорт комплекслан – 770,2 млн теҥге.
2025 ийлан бюджетыште тыгак, мутлан, Йоча республиканский эмлымверым, кок школым, Кокшайскыште да Юриныште пассажир терминал-влакым чоҥаш, профобразований учрежденийлаште олмыктымо пашам шукташ, Куяр поселкышто вӱдым ситарыме системым уэмден тӧрлаташ, ЖКХ-лан, тышкак коммунал инфраструктурым модернизироватлаш, икмыняр молылан окса ойыралтын. Верысе инициативылан полшаш 101, 2 млн теҥге пышталтын. Бюджет кредит дене республикын да муниципалитет-влакын 2/3 ужаш парымыштым списатлыме механизм икымше гана кучылталташ тӱҥалеш.
Республикын бюджетше нерген приниматлыме закон дене келшышын, 2026 да 2027 ийлаште доход 62,1 да 58,0 млрд теҥге, роскот – 62,0 да 57,9 млрд теҥге лийшаш.
Сессийыште Марий Эл Республикын ОМС-шын территориальный фондшын 2025-2027 ийлалан бюджетшымат пеҥгыдемдышт.
Бюджетыште республикысе медучрежденийлаште медицине полышым яра пуаш гына огыл, тыгак вес субъектлаште полышым пуымылан (414,1 млн теҥге), мемнан республикыш толшо-влаклан полышым пуымылан тӱлаш (273,1 млн теҥге), медпашаеҥ-влакын ешартыш профобразованийыштлан, у оборудованийым налаш да ачалаш, тулеч молыланат окса ойыралтын.
Кумшо бюджет сессийыштак депутат-влак улшо икмыняр нормативный актым федеральный да региональный законодательствылан келшышын шотыш конденыт. Нуно образований, верысе самоуправлений, архив паша шотышто муниципал кучем орган-влакын полномочийышт, озадыме янлык-влак дене кылдалтше лийыныт.
Кугыжаныш Погын депутат-влак Марий Эл Республикын Конституцийышкыже Самырык-влакын парламентше шотышто тӧрлатымашым пурташ темлымашым ик ой дене сайлан шотлышт. Ынде тудын дене келшышын тиде парламент Кугыжаныш Погыныш закон-влак шотышто темлымаш дене лектын кертеш.
«Граждан-влаклан юридический полышым яра пуымо шотышто» законышто СВО-н участникше да нунын ешышт могай йодыш-влак шотышто тыгай полышым яра налын кертмыштым рашемдышт. Тӱҥжӧ – нуно Марий Элыште илышаш улыт.
Пытартышлан депутат-влак Марий Эл Республикыште Айдемын праваже шотышто уполномоченныйлан уэш Фанис Мухаметгалиевымак шогалташ пунчалым луктыч.
Сессийыште чылаже Марий Эл республикын 9 законжым да Кугыжаныш Погынын 14 пунчалжым приниматлышт.
Сессий мучашлалтмекше, тудын нерген шке шонымашыштым пресс-подходышто журналист-влаклан Кугыжаныш Погын председатель Михаил Васютин, тӱвыра, туризм да спорт шотышто комитетын секретарьже Даниил Жуков, социальный политике, здравоохранений да ветеран-влакын пашашт шотышто комитет председательын алмаштышыже Ренат Магсумов ойлышт. Мутлан, Михаил Зиновьевич тыге палемдыш:
– Республикын бюджетшын проектше дене Депутат кечын палдареныт. Тылеч вара чыла комитетыште паша эртаралташ тӱҥалын. Тудын иктешлымашыж дене келшышын, депутат-влак 10 тӧрлатымашым пуртеныт. Бюджетлан «вошткойшо» лияш публичный колыштмаш-влакат полшеныт. Тушто кажне еҥ шке темлымашыжым ойлен кертын. Ме нуным тӱткын шымленна, комитетлаште каҥашенна. Тыге бюджетыш вашталтыш-влак пурталтыныт. Ешартыш окса агропромышленный комплексым, корно отрасльым вияҥдаш ойыралтын. Шукырак окса, мутат уке, социальный сферыште улшо неле йодыш-влакым решатлаш палемдалтын.
Иктешлыме семын Кугыжаныш Погын председатель Михаил Васютин тыге каласыш: «Бюджет шушаш ийыште да лишыл кум ий жапыште республикылан вияҥашыже полша».
Любовь Камалетдинова
Фотом Кугыжаныш Погынын архивше гыч налме
