Йӱксавыш
Погынын делегатше – кӧ тудо?
Марий калыкын XII погынжо эртыш да чонеш келге кышам кодыш. Эн ончычак Погын кечын «Марий Эл» газетеш лекше ик материал келгын шонкалаш таратыш.
«Уло марий калык – ик кугу еш» маналтын журналист Юрий Исаковын ямдылыме статья. Тушто Морко район деч делегат, Марий Эл Кугыжаныш Погынын депутатше Юрий Арсентьевич Игнатьев «Мо мемнан пашаштына ок сите? Нелылыкше кушеч?» йодыш-влаклан шонкалымашым тыге тӱҥалеш:
«Мер пашан кӱлешлыкше кушеч лектын, шонеда? Айдеме тукым эркын-эркын (эволюционно) кушкын толмыж жапыштак тӱшкаш погынаш тӱҥалын. Вияҥме шонымаш денак кугыжанышым ыштеныт. Кугыжаныш кӧргӧ илышым, тӱрысшак огыл гынат, калык шке семынже шуктен гын, тӱжвал (тудым аралыме дене кылдалтше да моло) илышым – кугыжаныш. Но ме сайын палена: кеч-могай кугыжанышым тӱҥ шотышто ты калык гычак лекше еҥ-влак вуйлатат. Туге гынат тиде вуйлатышыже южгунам мо кӱлешым умылен ок шукто да шке семынже ыштылаш тӱҥалеш. Тыгай экшык ынже лий манынак, калык коклаште мер толкын-влак шочыныт. Нуно калык верч шогеныт да тудын илышыжым саемдышаш верч тыршеныт».
Тиде шонымаш «Марий Эл» газетыштак вес авторын ончыч лекше материалжым шарныктарыш. «Марий йылмым мо алмаштен кертеш?» йодышлан вашмут семын Лидия Иксанован «Каласыде ом керт, але Марий йылмын адвокатше» статьяжлан йӱксавышыштем («Марий Эл», 2020 ий 11 сентябрь) йодышым тура шынденам ыле: «Чылажат вуй гыч тӱҥалеш. Но вуйлатышына-влакше марий йылмым огыт пале да капкылыштыштат марий вӱр ок кошт гын, марий улмышт ӱмбачат йочаштым марла огыт туныкто да туныкташат огыт шоно гын, могай йылме дене законым да программым лукташ келшат?»
Унчо ӱдыр улам гынат, «Передовик» ялозанлык артель вуйлатыше Юрий Арсентьевич дене шинчаваш ужын мутланаш логалын огыл. Ачаже Арсений Дмитриевич Унчо школышто 5-7 класслаште тунемме годым класс вуйлатышына лийын. Кочаже Дмитрий Игнатьевич Игнатьев сар деч ончыч 1939 ийыште, фронт деч вара 1945-1954 ийлаште Горельский школын директоржылан ыштен, 1950 ийыште «Калык образованийын отличникше» чаплӱм дене палемдалтын. Документально пеҥгыдемден ом керт, лач школын историйыштыже возымылан эҥертем.
Чынжым каласаш гын, Юрий Арсентьевич нергенже ончычак паленам. Кушеч? Адакат «Марий Эл» газетыште журналист Юрий Исаковын статьялаж ден интервьюлаж гоч. Мый нуным 2015 ий 29 декабрь годсек поген оптенам. Чылажымат лудын шымлымек, тыгай иктешлымашем да тыланымашем шочо: «Юрий Арсентьевич – пеш кугу мудреч-философ. «Передовик» ялозанлык артельын вуйлатышыжлан пеҥгыдын ӱшанаш лиеш. Ыштыме пашаже, кызытсе депутат сомылжат воранен шогыжо, ешыже, родо-тукмыжо, пошкудыжо-влак дене келшен илыже, да чыла вере шуашыже Ош кугу юмо деч пеҥгыде тазалыкым йодын пелештена».
Елизавета АЛЕКСЕЕВА,
туныктымо пашан ветеранже
Морко район,
Тошметсола
