Кандашияш школышто тунеммем годым уста врач лияш да черле авамым йол ӱмбак шогалташ шоненам, но кыдалаш шинчымаш нерген таныкым налмекем, пӱрымаш мыйым йӧршын вес корно дене наҥгайыш. Журналист лиймемлан нимынярат ом ӧкынӧ гынат, медик-влакын пашаштым кызытат кӧранен ончем да эн кӱкшын аклем – могай пиал айдемылан полшаш! А ош халатан еҥ-влак нерген мут лекме годым шинча ончыланем вигак шӱйышкыжӧ фонендоскопым сакыше, йырже эм пушым шарыше поро да тыгодымак пациентше-шамыч верч тургыжланыше шинчаончалтышан врач але эсогыл икмыняр медицине пашаеҥ сӱретлалтыт…
«Параньгаште кеч ик марий врач лиеш!»
– А мый гын медициныш каяш йӧршынат шонен омыл! – чонжым почо Марий Эл Республикын сулло врачше Светлана Сидорова (снимкыште). – Изиэм годым иктаҥашем-влак дене пырля больницыла модынам, но эмлаш кугу кумылем лийын манын ом керт. Шочмо Матародо школыштем комсорглан шогалтеныт, да жапын-жапын ВЛКСМ-ын Параньга районысо комитетшын секретарьже Людмила Сергеевна Очеева дене тӱрлӧ сомыл дене вашлиеденна. «Света, суас ӱдыр-рвезе-влак чылан гаяк врачлан каят. Айда, погыно тыят. Кеч ик марий йочам тунемаш пуртена, да Параньгаште кеч ик марий врач лиеш!» – мане икана. Ойжым колыштым. Ынде 33 ий врач улам!
Йошкар-Олаште экзаменым сайын кучымо деч вара С.Васильева (ӱдыр фамилийже) 1984 ий 1 сентябрь гыч Казань кугыжаныш медицине институтын педиатрический факультетыштыже шинчымашым погаш тӱҥалын.
– Ешыште шымше йоча лийынам. Ончыч изам ден акам-влак мыйым онченыт гын, вара – мый нунын шочшыштым, тукым шӱжарем ден шольым-шамычым. Очыни, нуным чот йӧратыме кумыл педиатрический факультетыште тунемаш таратен, – рашемдыш Светлана Николаевна.
…Но пӱрымаш Моркыш конден
Вузышто тунемме годым икымше кок-кум ий эркынрак эртат, а вара… Икманаш, куд ий гыч врач-педиатрын дипломжо дене пӧртылшӧ самырык специалист Светлана Николаевнам республикнан Тазалык аралтыш министерствыже шочмо Параньга кундемышкыже огыл, а Марий Турек районысо Хлебниково врачебный амбулаторийыш колтен. Икмыняр жап гыч С.Васильева марлан лектын да фамилийжым веле огыл, илыме вержымат вашталтен – пелашыж деке Морко посёлкыш илаш куснен. Тыште шке пашажым районысо рӱдӧ больницын азам ыштыме отделенийыштыже шуен. А вара шкежат йочан лийын. Декретыште улмыж жапыште отделенийыш неонатологым налыныт, да самырык ава йоча консультацийыш куснен. Кок ий гыч тудым поликлиникым вуйлаташ шогалтеныт.
– Морко районысо рӱдӧ больницыште азам ыштыме отделений ынде шукертак уке. Тушто педиатрлан ыштымем годым сутка еда, поснак йӱдым, кок-кум йоча шочеш ыле. Таче арнялан тынар шочеш гын, Юмылан тау. Аза шочмо чот палынак иземын, кызыт кундемыштына ик ияш марте 215 йоча гына шотлалтеш – кечылан ик икшыват ок логал, – чаманенрак палемдыш С.Сидорова.
Таумут, чап грамот, почётан лӱм
Светлана Сидорова Морко районысо педиатрлан, поликлиникым вуйлатышылан 20 ий ыштен. Тиде моткоч ответственный должность, сандене шкеч да ешет нерген чӱчкыдынжӧ паша деч ярсымекет гына шарналтет. Чыла: санитарке, медсестра, врач, йоча, ача-ава, коча-кова, эсогыл туманлаш йӧратыше южо еҥ – верч мутым кучет. Манмыжла, иктым межше почеш ниялтен мошташ кӱлеш, весыжым – межше ваштареш… А окса ден эмым ситарыме йодышым лучо тарваташат огыл: мом, мыняре да кушто мумыжо, медицине организаций марте кузе кондымыж нерген каласкалаш тичмаш газетнат ок сите.
Светлана Николаевнан кыртмен да лым лийде тыршымыж дене йоча консультацийыште шуко у тӱҥалтышым илышыш пуртымо. Нунын кокла гыч поснак икшыве-шамычлан прививкым ыштыме, диспансеризацийым эртарыме пашам палемдаш кӱлеш. Прививкым ышташ поликлиникысе чыла медсестрам туныктымо, да тиде паша тачат чапле лектышыж дене куандара – Морко районышто тӱрлӧ осал чер деч ик эн шуко йочам вакцинироватлат. Диспансеризацийланат шуко жап ден вийым ойырымо: ончыч кундемыште илыше ик ияш марте ийготан ньога-влакын спискыштым ямдылыме, нунын тазалыкыштым тергаш специалист-шамычым пошкудо районысо але рӱдоласе эмлымверла гыч ӱжыктымӧ, молан манаш гын верысе больницыште чыла тӱрлӧ врач лийын огыл да кызытат уке. Вараже тидымак кум ияш марте ийготан икшыве-шамыч дене ыштыме. Ынде диспансеризаций дене чумыр гаяк йочам авалтыме, да тиде паша шке радамже дене лачымын шукталтеш.
Йогыныш пуртен колтымо кок тӱҥ паша ик ияш марте ийготан йоча-влакын колымо чотыштым палынак иземден, эсогыл ноль марте шуктен. Тазалык аралтыш аланыште надыржылан да пашам шуко ий тыршен ыштымыжлан Светлана Сидоровам Россий Федерацийын да Марий Элын Тазалык аралтыш министерствыже Чап кагаз да Таумут-влак, регионым вуйлатыше Юрий Зайцев «Марий Эл Республикын сулло врачше» почётан лӱм дене палемденыт.
Неле пашаш – алмаштышым
– Кум-ныл ий ончыч, эре паша верч тургыжланен, изишак нойымем шижым… Тазалыкемат тӱткышым йодаш тӱҥале… Тидын деч шот лекшаш манын, олмешем чулымлыкшо, чолгалыкше, пеҥгыде койышыжо, пашалан кожмак улмыж дене ойыртемалтше самырык педиатр Маргарита Альбертовна Наумовам ямдылаш тӱҥальым. Таче йоча консультацийым лач тудо вуйлата, районысо педиатрын пашажымат тудак шукта. Умылем, самырык да провор гынат, шуко нелылыкым чыта, сандене кертмем семын полшашак тыршем. Айста, тудын дене палымым ыштем, – мане Светлана Николаевна да ик кабинетын омсажым почо.
– О-о-о, Светлана Николаевна огыл гын, медицине гыч шукертак каенам ыле, очыни! Тудо мемнам, самырык педиатр-влакым, пуйто ешышкыже налын: чарныде туныкта, куштыжо шылтала, а куштыжо эсогыл тупым вӱчкалтен мокталта… «Полшашак тыршем» манмыже пеш скромнын йоҥга, молан манаш гын нигунамат вуйым огеш шупш, шукыж годым верышкак толын полша. Мый Киров кугыжаныш медицине университетым тунем пытарыме деч вара педиатрлан 2015 ий гыч ыштем. Мутлан, пациентлан диагнозым шындыме але эмлыме йӧным палемдыме годым кокытеланем гын, вигак тудлан эҥертем, – Морко больницыш С.Сидорова нерген материалым погаш мийымем нерген пален налмекше, кумылын ешарыш йоча консультацийын вуйлатышыже М.Наумова. – А эше тидым палемден кодынем. Больницыште дежурный педиатр лийынам. Йошкар-Ола марте намиен шукташ огеш лият, азам ышташ тӱҥалше ӱдырамашым приёмный покойыш конденыт. Ош тӱняш толшо азалан лачшымак могай процедурым ышташ кӱлмым паленам гынат, ала-молан ӧрын шогалынам. Лӱдмем дене Светлана Николаевналан мӧҥгышкыжӧ йыҥгыртенам. Тудо телефон дене нимом умылтарен огыл, вигак эмлымверыш кудал толын да мом кузе ышташ кӱлмым верыштак ончыктен. Сандене мый Светлана Николаевна гай наставник деке колтымыжлан Юмылан эреак тауштем.
– Опыт уке гын, кызыт гына шочшо азалан икымше процедур-влакым эртараш йӧршынат куштылго огыл, – «игыжым» пыдал нале кугу стажан врач. – Мыят вигакше чыла моштен омыл, мыйымат опытан специалист-шамыч туныктеныт, мыят наставникем-влак Милитина Яковлевна Халтурина ден Эльвира Александровна Васильевалан профессийыш ӱшанлын пураш полшымыштлан ӱмырем мучко тауштем.
…Мут толмашеш, Сидоровмытын кок ӱдырыштат аван корныжым тошкат: Наталья – провизор, Анна – стоматолог. А эше пошкудо ӱдыр Альмира, Светлана акажын медициныште лым лийде тыршымыжым ужын, Казань кугыжаныш медицине университетын медико-биологический факультетыштыже тунемын, кызыт ойырен налме специальностьшо дене тиде олаштак ышта.
«Йоча – эн кугу поянлыкна»
С.Сидорова ынде нылымше ий Морко больницын педиатрический отделенийжым вуйлата.
– Паша моткоч келша, кеч тыште, икшывын чот орланымыжым ужын, чон чыташ лийдымын йӱла, а пареммыж годым кумыл кававомышыш шумеш нӧлталтеш. Йоча-шамычым чӱчкыдынжӧ шодо чер дене пыштена. Тӱрлым ужаш логалеш: теве гына юарлыше ньога кенета шкенжым начарын шижаш тӱҥалеш але, мӧҥгешла, чот начар йоча ала-могай татыште паремеш. Сандене ик ияш марте ийготан чыла гаяк йочам, поснак ялысым, стационарыш пышташак тыршена. Икгай икшыве уке, кажне ньога мо дене гынат ойыртемалтеш, сандене эмлыме йӧнымат тудлан гына келшышым палемдаш кӱлеш. Мый кажне пациентым тӱткын эскерем: кузе кычкыра, могай нолым йоктара, мом шореш… Кажне пациентым шке йочам семынак йӧратем да тидым молыланат темлем – тыге веле сай результатыш шуаш лиеш, – кумыл тодылтынрак мане Светлана Николаевна.
Опытан врач шуко черым йочан тӱжвал тӱсшым онченак пала, тидыжым вара анализ-влакат пеҥгыдемдат. Могай икшывым районысо больницыште эмлаш огеш лий гын, жапым шуйкалыде, республикысе специализироватлыме эмлымверыш колта. Мутшо почеш, кызыт икшыве-шамыч пеш вараш кодын мутланаш тӱҥалыт, ДЦП денат шагалын огыл орланат, онкологий дене черланышат улыт…
– Шукыжо еш, ача-аван тазалыкышт да илыш-йӱлашт дене кылдалтын. Тидымак шотыш налын, поснак ава-влак дене аракан да тамакын зиянышт нерген мутланем. Коклаштышт тиде уда койыш деч кораҥше-шамычат улыт. Мыйым сайын илыше самырык еш-влакын шуко икшывым ыштымышт куандара. Нуно чын корнышто улыт, вет йоча – мемнан эн кугу поянлыкна, – вашлиймашнам мучашке лишемдыш Светлана Николаевна.
С.Сидорова медицине стаж денат, ийгот шот денат – сулен налме канышыште. Йочаже-влак еш пыжаш гыч шукертак ойырлен лектыныт, сандене ярсыше жапшым медицине деч посна эше чон куанжылан пӧлекла: тӱрлӧ литературым, поснак художник-шамыч нерген, лудеш, классике шотан композицийым колыштеш, пидеш, унала коштеш, уныкаже-влакымат ончаш полша. «Витле ий деч вара йӧршын вес илыш вуча улмаш», – манеш шкеже.
Профессионал пайремда дене, Светлана Николаевна!
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо
