3 мартыште М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрыште Марий Элын сулло артистше Галина ИВАНОВА «Ава каПИтАЛ» спектакль дене бенефисшым эртара.
Молан лачшымак тиде постановкым ойырен налын? Актрисе могай ешыште кушкын да театрыш толмо корныжо могайрак лийын? Нине да моло нерген умбакыже материалыште лудаш темлена.
Книгалан вик шӱмаҥын
Галина Звенигово район Керебеляк ялеш шуко шочшан ешыште кушкын. Тудо
изинекак чолга ӱдыр лийын. Нулевой классыш коштмыж годым буквам тунемын шуктымекыже, вик книгам лудаш тӱҥалын да, шӱлышым налде манме гай, чарныде, эреак лудын.
– Иктаж-кӧ толын, вачым пералтен гын веле, иктаж пашам ышташ ошкылынам, – чонжым почеш Галина. – Могай книгам верештынам, чыла лудынам: йомак гыч тӱҥалын, ийготым погымо семын, кугу ойлымаш, роман марте. Школысо библиотекыште веле огыл, ялысыштыжат ик книгамат лудде коден омыл.
Моло икшыве семын Галя ик-кок книга дене огыл, мешак дене манме гай наледен каен. Тынарым лудын кертмыжлан шукынжо ӱшаненат огытыл, кокланже шылтален каласышат лийыныт.
Лудаш йӧратыме койыш ӱдырлан ачаж дечын куснен. Ончыч ачажат суртышкышт толшо чыла гаяк газет ден журналым пеш вашкен лудын. Тудо жаплан почтальон ты суртыш лу наре изданийым нумалын.
– Икана ачамын йомак книгам лудмыжым ужынам да моткоч сыренам, вет тудым мый шканем налын толынам, – воштылеш Галина. – Тылеч вара ачам деч книгам-шамычым шылтем ыле.
Книгам лудаш кумылан улмыжым Памашсола, варажым Октябрьский посёлкысо школлаштат чылан паленыт.
Шоныдымын-вучыдымын…
Ӱдырын артист лияш шонымашыже трукышто шочын. М.Щепкин лӱмеш Кӱшыл театр училищыш тунемаш пураш ойырен налме турын пытартыш этапышкыже рвезе-влакым ӱжмышт нерген увертарымашым газетыште ужын да театрышке толын. Комиссий ончылно почеламутым, басньым да прозым шергылтарен, йодмышт почеш муралтен-кушталтен…
Тыге ялысе ӱдыр, шоныдымын-вучыдымын, Моско вузын тунемшыже лийын.
– Шочмо кундем деч тораште моткоч йокрокланенам, икымше курсышто тунемаш моткоч нелын чучын: янлыкым але иктаж вольыкым модын ончыкташ йодмышт деч тугай чот вожылынам, – студент пагытшым шарналта Галина. – Эсогыл аудиторий гыч лектын куржмо шуын!
Чынжымак, ял гыч элнан рӱдолашкыже тунемаш мийыше ӱдыр-рвезе-влак дене пырля Галяланат шуко чыташыже, шукылан тунемашыже логалын.
– Педагогна Владимир Багратович Монахов мемнам, марий студийыште тунемше-шамычым, моткоч чаманен. Актёр мастарлык занятийым эртараш толмекыже, кочкынна але уке манын, вик йодеш ыле. А чыланат «Уке!» манынна, – воштылеш Галина. – Моско уремла денат йолын наҥгаен, метро дене кошташ туныктен.
Но, калыкыште манмыла, кеч-могай нелылыкым пырля, икте-весылан полшен илен лекмеке веле умбакыже нимоат лӱдыкшӧ огыл. Тыгай илыш марий студент-влак коклаште кылым пеҥгыдемден да илышым мыняр-гынат куштылемден.
Майра, Апук, Проска…
1998 ийыште вузым тунемын пытарымеке, Г.Иванова М.Шкетан лӱмеш марий драме театрын ешышкыже ушнен. Кумда сценыш икымше гана диплом спектакльыште («Тартюф») Марианна ден Флипоттан рольышт дене лектын. Актрисын иканаште кок образым чоҥымыжо шукыштын шинчаш вик пернен. А марий сценыште икымше гана «Йӧратымаш! Йӧратымаш? Йӧратымаш…» спектакльыште ялысе тыглай ӱдырым, Ларисам, мастарын модын. Ты постановко дене артист-влак республик мучко коштыныт да кеч-куштат нуным калык шокшын вашлийын.
25 ий жапыште актрисе моткоч шуко образым чоҥен, утларакше тудлан характеран рольым ӱшанат. «Кум кечылан у кува» спектакльыште Пайвикам, «Пӱрӧ пазарыште» – Майрам, «Алиса, Анфиса, Анисаште» – Анфисам модын, «Молан вашлийым тыйым?» постановкышто Галинан, «Пысман коремыште» – Чачин ӱдыржын, «Каче-влакыште» – Зоян, «Кеҥеж йӱдыштӧ» – Катян образыштым чоҥен. «Ӱдырсий» спектакльыште Апукын рольжым мастарын модмыж дене чотак ойыртемалтын. А тетла вес семын лийынжат кертын огыл, вет пьесын авторжо Зинаида Долгова тиде образым лӱмынак Галина Ивановалан келыштарен возен.
Кажне образ шарналт кодшо манын, актрисылан шагал огыл тыршашыже, кычалашыже логалеш. Спектакльлаште тудо рольым модеш гына огыл, а геройын илышыжым ила да тудын семынак шонкала. Теве, мутлан, «Кугезе муро» спектакльыште Изӱдырын рольжым мастарын модмыжлан «Йошкар-Ола» театральная – 2011» фестивальыште критик-влак кӱкшын акленыт, «Эпизодысо эн сай роль» номинацийыште палемденыт.
Марий йылме дене сценыш лукмо «Юмынӱдыр» икымше мюзиклыште Палийын рольжат актрисылан сеҥымашым конден – «Кокымшо планан эн сай ӱдырамаш роль» номинацийыште Йыван Кырла лӱмеш национальный премийым налын.
Г.Иванован моло рольжо-влакат сайын шарналтыт: 80 ияш Ираида Семеновна («Шанель Тарля»), Тоня («Эх, кушто ӱдырым муаш?»), Верук («Морко сем»), Сакар вате («Сӧсна поминка»), Сурманаева («Эргымлан кузык»), Турек Дуся («Йорга вате») да молат.
Г. Иванован кызытсе героиньыже-влакат оҥай улыт. Теве, мутлан, «Китай кува» спектакльыште Аннан рольыштыжо посна эпизодлаште сценыш лектеш гынат, кӱчыкын каласыме мыскара сынан ойсавыртышыже-влак ончышын кидсовышыжым сулат. «Ава каПИтАЛыште» нылымше гана азам ышташ толшо Проскам моткоч оҥайын келыштара да талантан актрисе улмыжым эше ик гана пеҥгыдемда. Мӱшкыран аван илышыжым, чон корштымашыжым, пеҥгыде койыш-шоктышан ӱдырамашын марийжым чоткыдын кучымыжым актрисе келгын почын пуа.
Образым чоҥымаште Галиналан книгам лудмыжат, йырваш улшо-влакым эскерымыжат сайынак полшат.
– Жап пеҥгыдемда манын, арам огыл кугурак-влак ойлат. Ондакрак сцене гоч эрташат лӱдам, вожылам ыле, – чонжым почеш актрисе. – Тидланак кӧра южгунамже роль деч поснат кодынам.
Яра жап
Паша – паша дене, артистлан каналташат мондыман огыл. Тидын шотышто Галя тыгерак ойлыш:
– Ончаш толшо-влак деч вий-куатым шижат гын, пашаште от нойо. Йоча-влак коклаште лияш йӧратем. Тукым шӱжарем, шольым-влак шукын улыт. Кертме семын шочмо ялышкем миен толам, вет тушто ачам изин-кугун вуча. Чонемлан лишыл верыште шаршудышто чарайолан куржталме пагытыш пӧртылам. Ерыште йӱштылмӧ, олыкыш пеледышым погаш коштмо жап поснак чоным ырыкта, кажне окнаш пеледыш аршашым шындылам ыле. Ялысе могай ломбышто ломбыгичке тамлырак да шолдырарак – чыла паленна. Ты саскам мурен-мурен кочкынна, эсогыл ик гана пушеҥге гыч камвочмешке толашенна. Морко могыр сӱан муретым ну, чот шергылтаренна!
Г.Иванова йочаж годым коваж дене пырля эр лупс дене презылан шудым солаш, чодыраш емыж-саскам, поҥгым погаш коштмыжымат порын шарна.
– Икана ковам денак чодырашке писте комым погаш каенна. Шыҥа тынар чот витарен, ну, чот удыренам… «Тыйын вӱрет тамлырак» манын, лыпландарен кова, – шарналта актрисе.
Теве тыгай тудо, лаштыкнан тачысе геройжо – поро кумылан, еҥым чаманыше, йодышлан туран да пеҥгыдын вашештыше да тунамак иктаж оҥайлан йӱкын воштыл колтышо, марий мурым да чон йодмо пашажым нимо деч чот йӧратыше.
ВСТАВКЕ: «Школышто тунемме годым автобус дене «Эргымлан кузык» постановкым ончаш класс дене толынна. Спектакль да антракт годым сцене вес велне, чарша шеҥгелне, мо ышталтмым пален налаш але ончаш оҥайын чучын. Икмыняр ий гыч ты постановкышто шкеат модаш тӱҥалам манын, кӧ шонен?»
Алевтина БАЙКОВА
В.Тумбаевын фотожо
