Кеч-могай йочасадыштат паша ик радам денак эрта, манаш лиеш: икшыве-шамычым эрдене вашлийыт, пукшат, занятийым эртарат, модыктат, … да мӧҥгышкышт ужатат. Сандене Кужэҥер районысо Руш Шой селашке миен толмеке, мый тусо йочасадын тиде радамже нерген огыл, а вуйлатышыже да тудын шуктымо пашаже, могай нелылык дене вашлиялтмыж нерген утларак ойлынем.
Самырык вуйлатыше
Эн ончычак – вуйлатыше нерген. Молан? Тудо ты пашам, паледа, мыняр ияш шукташ тӱҥалын? 25 ияш! Чылт тынар самырык вуйлатыше нерген, чыным ойлаш гын, але марте колынат омыл ыле да чотак ӧрынам. Санденак кушто эше тыгай ийготан вуйлатыше уло – шканемат палаш оҥай. Вет содыки ты должностьышто шукынжо тӱҥ шотышто 30 наре ияш да тылеч кугурак ийготан еҥым ужын тунемынна. Тыште гын тылечат самырык ӱдырамаш пашам ышта!
А йоча-шамычлан рвезырак пашаеҥ моткоч келша. Школ жапымат, мутлан, шарналташ гын, могай туныктышын урокышкыжо утларак куанен коштмо? Туге! Теве-теве гына тунем толшыныш. А йочасадыште изирак-влаклан самырык воспитатель, самырык вуйлатыше эшеат келша. Адакшым София Владимировна Сидоркина, шкеат ужыда (снимкыште), моткоч мотор, сандене тудын деке ӱдыр-эрге-шамыч кузе огыт шӱмаҥ?! Эше кузе йырже пӧрдыт?!
Но шкеже тыгай ийготан лийын да ты пашам шукташ тӱҥалаш лӱдынат, ӧрынат огыл мо? Тиде йодышымак тудлан пуышым.
– Ала, – мане да ик жаплан шыпланыш. Шижалте: тунамсе шонымашыжым шарнаш тӱҥале. Вара ласкан пелештыш: – Тидын нерген пешыже шоненат омыл. Мый такшым нигунамат, нигуштат лӱдшӧ лийын омыл да сандене, очыни. Тиде амал денак вуйлатышылан шогалмемлан але марте ик ганат ӧкынен омыл.
Мо лийшаш, тудо лиеш
Вуйлатыше шкеже ты кундемысе Марий Шой ял гыч. Йочасадыш 21 ияшыж годым, 2016 ийыште, пашаш пурен. Тӱҥалтыште тудо воспитательлан ыштен. Кеч такшым Руш Шой школ деч вара тудо Медицине да естественный науко институтым тунем пытарен. Специальностьшо дене – биолог. Да тиде амал дене вуз деч вара Шорсола школыш биологийым да химийым туныктышылан пашаш пурен. Но тушто 15 август гыч 1 сентябрь марте веле ыштен шуктен. Молан манаш гын тунам София Владимировна марлан кайыше лийын да изи ӱдырышт кушкын. Тудо Руш Шой йочасадыш коштын, но моткоч чӱчкыдын черланен.
Ойлатыс: мо лийшаш, тудо лиеш. Очыни, пиалешыже лач тунамак тудлан тысе йочасадыш воспитательлан толаш темленыт. Самырык ава, мутат уке, келшен. Ик велым, ынде эре ӱдыржӧ пелен лийын кертын. Вес велым, кажне кечын машина дене Шорсолашке шумеш да мӧҥгеш шке кудалышташ – манаш веле – корно чылт лишылжак огыл.
«Ава тыште уке»
– Ӱдырда коштмо йочасадыш пашаш пураш йӧн лекмылан моткочак куаненда, очыни? Молан манаш гын тыге тудым кӱлмӧ семын ужын, кунамже мом да кузе ыштымыжымат эскерен кертында. Тыге чонда чон олмыш шинчын, докан? – йодым.
– Туге. Но мый, тышке пашашке пурымеке, ӱдыремын воспитательже лийын омыл, а вес группышто ыштенам. Тудын коштмышто тыршем гын, утларак неле лиеш ыле, очыни. Вет, мутлан, тӱҥалтыште мый декем мия да «авай, авай» манын, воктенем пӧрдеш ыле. Но тыгай койышыжым вигак чаренам. «Ава тыште уке. Уло София Владимировна», – манынам. Вараже иктаж-мо тудлан кӱлын гынат, моло икшыве семынак лӱмем да ача лӱмем дене ойла ыле. Тый йочасад вуйлатышын ӱдыржӧ улат манын, нимогай поблажке манмым ыштен омыл. Кеч такшым койыш-шоктышыж дене пеҥгыде, чолга икшыве. Но тудын велым «вот, ончыза, мыйын авам вет вуйлатыше!» манме койышыжым ик ганат ужын омыл. Мӧҥгешла, садикыш пырля коштшо-шамыч тудлан тыге южгунам ойленыт. «Тыйын ават вет вуйлатыше!» – маныныт, – рашемдыш София Владимировна.
– Чынак, авалан ӱдырын коштмо группышто веле огыл, садикыштат пашам ышташ неле лийын, очыни. Теве, мутлан, икшыве шкенжым удан куча гын, тыланда вес пашаеҥда-влак тудын шотышто шылтален ойленат кертыныт. А тидыже вуйлатышылан ик эн йӧндымӧ тат, – маньым.
– Тыге. Но ӱдырна шотышто иктат нигунамат вуйым шийын але вурсен ойлен огыл. Тудо шкенжым эре сайын кучен да мыйым йӧндымылыкыш пуртен огыл. Воспитательын йодмыжым эре келшен толшын шуктен, кеч-момат сайын ышташ тыршен. Сандене ӱдырна верч вожылаш логалын огыл. А кызыт тудо вашке икымше классымат пытара, – пелештыш ава.
Тыгай шонымашыже нигунам лийын огыл
– Чыным ойлаш гын, йочасадыште иктаж-кунам ышташ тӱҥалам манын, нигунам шонен омыл. Но вараже паша эркын чонемлан лишылыш савырнен, – умбакыже каласкала вуйлатыше. – Пашашке пурымеке, Образований институтышто воспитательлан переподготовкым эртенам. Тыгак квалификацием нӧлтен толынам. Тунам тымарте ыштыше йочасад вуйлатыше пенсийыште лийын да икмыняр жап гыч паша гыч кайыш. Тиде амал дене ты должностьым мылам темлышт. Мӧҥгыштӧ ешем, пелашем дене каҥашымеке, кӧнышым. Тыге 2020 ий 19 август гыч вуйлатыше улам. Тӱҥалтыште йӧсырак лийын. А кызыт ты пашаланат тунемалтеш. Тӱрлӧ тергымаш-влак эртаралтыт да тиде изишак нойыктара. Моло шотышто утыжым кугу йӧсым ом шиж.
Нелылык кушто уке?!
Пашашке пурымыж жаплан йочасад тоштемаш тӱҥалше лийын. Тидлан кӧра тудым олмыкташ кӱлын. Пиалешышт, тыгай йӧн лектын – республикын бюджетше гыч оксам ойыреныт. Тыге тудын дене садиклан мебельым налын пуышаш, леведышым, чыла окнам вашталтышаш да икмыняр моло изирак ситыдымашым кораҥдышаш улыт улмаш.
– Но кенета ак чот кушмылан кӧра шийвундо леведышым вашталташ, 16 окнам, 5 кӱртньӧ омсам шындаш, канализацийым, вӱд пучым мыняр-гынат шотыш кондаш да изирак моло пашам шукташ веле ситен да садлан ыштышаш паша эше кодын, – палдарыш София Владимировна.
А тӧрлатыме пашам кузе-гынат умбакыже садак шуктыман, вет икшыве-шамыч сай, чыла шотыштат келшен толшо садикыш коштшаш улытыс. Сандене ончыкыжым ачалыме-уэмдыме сомылым мучаш марте шукташ окса садак лиеш манын ӱшанат. А кызыт тышке 46 йоча коштеш. Тиде утыжым шукат, шагалат огыл. Ӱмаште 56 икшыве лийын.
– Такшым идалык мучко манме гаяк толшат, кайышат улыт. Иктыштым ача-авашт Йошкар-Олашке наҥгаят, весыштым, мӧҥгешла, ялыш кондат, – мане мучашлан вуйлатыше.
Икманаш, ятыр моло йочасадыште семынак тыштат пашашт шке радамже дене кая. Мо улыж дене пайдаланен, мо укежым ышташ, налаш йӧным муаш тыршен, умбакыже пашам шуктат.
Любовь Камалетдинова
Фотом йочасадын архивше гыч налме.
