«… Шуматкечын парашют дене тӧрштена, а кызыт – спортын «Скалолазание» видше дене таҥасымаш. Таче канаш жап уке, парашютым погымо дене кылдалтше занятий лиеш…» — самырык-влакым военный да патриотизм шӱлышеш шуарыше «Авангард» рӱдерын кудывечыштыже стройышто шогышо ӱдыр-рвезе-влаклан Россий ДОСААФ-ын Марий Элысе пӧлкажын спортсмен-парашютистше, инструкторжо Владимир Александрович Баль пеҥгыдын каласыш. Пеҥгыдылык деч посна огеш лий, вет парашют дене тӧрштымаш – модыш огыл, кажныже теорийымат сайын палышаш, практикат ситышын лийшаш, сандене ик кумыл гына ок сите. А кумыланже рӱдерын 10-19 июльышто эртыше «Звезда» военно-спортивный лагерь сборыштыжо латшымытын улыт. Латик ӱдыр-рвезе Йошкар-Оласе тӱрлӧ школышто тунемыт гын, а кудытынжо – Максим Капков, Егор Бородин, Андрей Безуглый, Юлия Новикова, Никита Бочкин да Максим Науменко – Петропавловск-Камчатский ола гыч толыныт.
Эн ончычак мутым мӱндыр кундем гыч йоча-влакым кондышо, ешартыш образований сферыште кӱшыл квалификациян талантан педагог, кугу кӱкшытан профессионал мастарлык конкурслаште сеҥыше (мутлан, 2014 ийыште тудо Россий кӱкшытан конкурсын регионысо этапыштыже «Гражданский позиций» номинацийыште 1-ше верым налын, 2018 ийыште «Спортивный гений» номинацийыште сеҥышыш лектын), Петропавловск-Камчатский олаште Йоча да самырык-влакын технический усталык станцийжын «Начальная парашютная подготовка» объединенийжым вуйлатыше Вадим Перетрухин дене мутым вашталтышна.
– Марий Элыште эртыше тыгай сборыш мый йоча-влакым ынде нылымше гана конденам, – ойла Вадим Анатольевич. – Икымше гана – 2019-ше ийыште, вара – 2021-ше да 2022-шо ийлаште. Ӱдыр-рвезе-влак тӱрлӧ школ гыч улыт.
Мутат уке, «Молан икмыняр ий почела лач мемнан республикыш толаш кумыл шочын?» йодышым пуыде шым керт. Тидлан тудо тыге вашештыш:
– Вич ий ончыч ме тыгаяк сборышто Рязаньысе Суворов орденан гвардейский кӱшыл юж-десант училище пелен лийынна, тыгак кум гана – Новосибирскыште, вара – Владивостокышто да тыште. Марий Эл, Йошкар-Ола мылам нине кундемла кокла гыч эн лишыл, молан манаш гын пелашем – марий. Мый тугакшат 1989 ий гыч кажне ийын Йошкар-Олаш толам.
«Теве кузе улмаш!» манын, мыят шыргыжалде шым керт. Илышыште мо гына огеш лий, сандене нимоланат ӧраш огеш кӱл.
– Сборыш толмо тӱҥ шонымаш – йоча-влаклан парашют дене тӧршташ йӧным ышташ, – каласыш Вадим Анатольевич.
А тиде шонымашыже нине латшым ӱдыр-рвезын шӱм-чоныштышт тулла йӱла манаш гына кодеш. Вет нунын кокла гыч кӧ деч гына «Тиде сборыш мо тыйым конден?» манын шым йод, кажныжын ик вашмут лие: «Парашют дене тӧрштымем шуэш!» Молан? Икте «Шкем тергаш» мане, весе «Лӱдмем деч утлаш», кумшо «Изинек тидым ышташ шонем» каласыш…
Палемдыман, «Звезда» военно-спортивный лагерь сборым Россий ДОСААФ-ын Марий Элысе пӧлкажын Йошкар-Оласе аэроклубшо 2018 ий гыч эртараш тӱҥалын.
– Но 2019 ий гыч ме «Авангард» рӱдерыш кусненна, молан манаш гын тудо лачак военно-патриотический направлениян, сандене тыште сборым эртараш йӧнанрак – парашют дене тӧршташ ямдылалтме дене пырля йоча-влакым парашютым погаш туныктыман, – ойла кугу опытан парашютист-инструктор Владимир Александрович. Тудо шкеже ынде парашют дене кум тӱжем лишке гана тӧрштен. – Мо куандарен, рӱдерын администрацийже, тыгак Спорт да туризм министерствына, Молодёжь комитетна ваштареш лийын огытыл, мӧҥгешла – полшеныт гына, сандене тыште сборым эртараш Юмыжак каласен манаш гына кодеш. Ме чыланат пырля рӱдерыште «Парашют городокым» ыштенна да тиде направленийым вияҥден толына.
Владимир Александровичын мутшо почеш, тыгай сборышто йоча-влакым профессий-влакын посна направленийышт дене палдарат. Мутлан, кокымшо кечын силовой структурлан шотлалтше Росгвардийын Марий Элысе виктемжын еҥже-влак тыште лийыныт, кинолог-влак служебный пийышт дене пашам ыштымыштым ончыктеныт, а мийымына кечын пожар деч аралымаш дене кылдалтше занятий лийын – рӱдерын кудывечышкыже пожарный машина денак кудал толыныт. Тиде арнян ӱдыр-рвезе-влак Карась ерын вӱдышкыжӧ водолаз семын пурат, Россий ФСБ-н Марий Элысе авиабазышкыже каят, да лётчик-влак да авиатехнике дене палыме лийыт. Икманаш, кажне кече пайдалын да тыгодымак оҥайын эртыже манын, тыште чыла ыштат да лектышыжат уло. Владимир Александровичын мутшо почеш, сборышто лийше-влак кокла гыч икмыняр самырык еҥ аваиаций училищыш, икте ФСБ-н академийышкыже тунемаш пуреныт.
– Парашют направлений дене программым илышыш пурташ тӱналме жапыште лагерь сбор-влак коммерческий направлениян лийыныт. Тений Парашют спорт дене федерацийлан Россий Федераций президентын грантшым ойыреныт. Тыге мыланна 300 парашютистым ямдылыман, кажныже ик гана яра тӧрштен кертеш. Но эн тӱҥ условий – ме эше парашютым поген моштышо-влакым ямдылышаш улына. Вес семын ойлаш гын, ме йоча-влаклан ончыкылык профессийышт дене кылдалтше моштымашлан туныктена. Варажым могай корно дене каяш, кажныже шке ойыра. Икте, мутлан, илышыжым авиаций дене кылда, весе чодырам авиаций полшымо дене аралыше «Авиалесоохрана» организацийыш кая, а кумшо воинский частыште парашютым погышо лиеш. Кумшо шотышто ойлаш гын, тудо аҥысыр направлениян специальностьлан шотлалтеш, но моткоч йодмашан. Россий Федераций президентын грантше дене палемдымылан тауштен ойлена да тиде кумшӱдӧ еҥым ямдылен шуктена манын шонем, – каласыш Владимир Александрович.
Уста инструктор дене кужун мутланаш ыш логал, йырна шогышо йоча-влак черетан занятий тӱҥалмым вученыт, нуным вучыкташ йӧндымын чучо… Теве ме ынде чыланат рӱдерын кудывечыштыже верланыше кӱкшӧ кермыч оралте деке лишемна. Ӱдыр-рвезе-влак пырдыжыш скалолаз семын кӱзаш снаряженийым чияш тӱҥальыч. Но иктат ок вашке, кажныже шкенжыным тӱткын онча, тыгодым йолташыжымат ок мондо. Икымше мужыр кӱзаш тӱҥале. Нуным ӱлнӧ шогышо-влак тӱткын ончат да, коеш, тургыжланат… Очыни, лач тыгай сборышто чын да ӱшанле йолташ улмым пален налат, а эн тӱҥжӧ – шкем сеҥаш тунемат.
Г.Кожевникова
М.Скобелевын фотожо.
