Тыгай койышыж дене мемнан кундемысе пӱртӱс пытартыш ийлаште ӧрыктарен огыл ыле. Кодшо шуматкечын кастене эртыше лу минуташ кӱдырчан йӱран, мардежан тӱтан тынар эҥгекым конден! 30 наре еҥ сусырген, 8 еҥ колен!!! «Пӱнчӧ-влак шырпе семын тодышталтыныт», – воза соцлаштыкыштыже ты сӱретым шке шинча дене ужшо еҥ.
Поснак виян тӱтанже Яльчик ер кумдыкышто эртен. Тусо, «Таир» каныме базылам, «Марий чодра» национальный паркым авалтен. Паркысе чодыраштыже пушеҥгыжат акрет годсо улыт, пеш чӱчкыдын шогат. Тыгай эҥгекыш логалат гын, куржашыжат нигуш. Пӱнчыжӧ-влакым тӱтан эсогыл вожге сӱмыредылын. Йӧрлшӧ пушеҥгыже автомашина, каныме пӧрт, палатке влак ӱмбакат йӧрлыныт. Тӱтаным шке шинча дене ужшо-влакын соцкыллаште возымышт почеш, корпуслашке куржшыла нуно шеҥгелнышт кузе пушенге тодылалтым, йӧрылтмым колыныт. Волжск оласе увер-влак дене палдарыше видеом ончышым, тарваныше машина ӱмбаке кузе кӱжгӧ пӱнчӧ сӱмырлыш. Ой, шучко веет!
Чынжымак, шучко кунам южгунам туткарлан чараклаш манын, пӱртӱс дене нимом ыштен от керт. Кеч синоптик-шамычланат тыште ӧпкелалташ нимолан. Нуно тиде кечылаште пеш шокшо, кӱдырчан йӱр, виян мардеж, шолем лийын кертме нерген, утарыше службо-влак ончылгоч шижтареныт. Но чыла тидыже тыге писын да кугу вий дене лийын кертме нерген тогдаймат огыл.
Пушенге-влак веле огыл йӧрлыныт, электротулым кучышо бетон меҥге-шамычат. Санденжат тӱтан деч вара нине каныме базылаште, йоча лагерьлаште тул, вӱд лийын огытыл, корпус-влак шаланеныт. Мутат уке, вигак Россий МЧС-ын республикысе Тӱҥ управленийже шкенжын службылажым йол ӱмбаке шогалтен. Россий МЧС-ын полышыжланат эҥерташ логалын, тушечат техникым, еҥ-влакым колтеныт. Тыгак верысе калыкланат таум ыштыман, соцкыллаште туткар нерген колын, шке кумылын полшаш миеныт.
Марий Эл Правительствыште вес кечынжак правительстве председательын алмаштышыже Степан Ворнцов тӱтан деч налме эҥгекым кораҥдымашке ушымо чыла министерстве ден ведомство, муниципал образований вуйлатыше-влакым оперативный совещанийыш ӱжыктен. Каласен кодыман, туткарыш логалше чыла еҥым вигак Волжск оласе эмлымверыш наҥганеныт. Тыгак тӱтанлан кӧра шуко автомашина шаланен. Нунымат верла гыч озаштлан эвакуироватлаш полшаш кӱлын. Моланжым умылтараш огеш кӱл, очыни, корно йӧрлшӧ пушеҥге-влак дене петырналтын.
Официальный каныме базыла ден лагерьлаште, санаторийлаште сусыргышо, колышо-влак лийын огытыл. Шке семын, палаткым шынден, ер воктене каныше-влак ойгыш логалыныт. Кандаш колышо еҥ – чыланат Татарстан гыч лийыныт. Тидым Татарстан вуйлатыше Рустам Миннихановын пресс-службыжат увертарен. Таир ер воктене кум еҥ туткарыш логалын гын, Яльчик сер воктене – 27, лач туштак 8 еҥ колен. Ик ӱдырамаш, эсогыл, кок изи ӱдыржо дене пырля ӱмыр лугыч лийыныт. Марийже суырген, кызыт эмлымверыште улеш.
Совещанийыште электроснабженийым тӧрлатыме пашамат рашемденыт. 162 илемыште тудо йӧрен. Йӱд мучко чыла вере 59 бригаде, 58 спецтехнике пашам ыштен. Тул йӧралтме пагытлан Шапысе, Таирысе, Яльчикысе каныме базе ден лагерьлаште дизельный генератор-влакым пашаш колтеныт.
Марий Элын Образований да науко министрже Лариса Ревуцкаян совещанийыште палемдымыж почеш, йоча лагерьлаште сусыргышо-влак лийын огытыл. Кызыт нине учреждений-влак штатный режимыште пашам ыштат, электротулымат тӧрлатен толыт.
Паша да социальный аралтыш министр Марина Островскаян ойлымыж почеш, тӱтанлан кора Таирысе интернат пӧртыштӧо, «Журавушка» рӱдерыште да «Молодость» лагерьыште тул пытен. Но нине верыштат эрлан тулым ыштеныт. Тыгак Кожласола, Красногорск, Кундыштӱр интернат пӧртлаште, Кичиер санаторийыште тул йӧрен, но туштат тиде чырым кораҥденыт.
Тӱтанын ыштыме эҥгекым кораҥдыме шотышто у увер дене Степан Воронцов совешанийыште чыла министерстве ден ведомствылан кажне кок шагат гыч палдарен шогаш йодын.
Тӱтан тӱтан дене, но республик вуйлатышына, правительствына кодшо ийысе чодыра пожар лийме семынак, кызытсе туткар ваштареш кӱлеш ошкылым ышташ пеш писын тарванен. Тидым палемдыманак. Марий Элын Пӱртӱс поянлык, экологий да йырым-йырым аралыме шотышто министрже Алексей Киселев шкежат туткар лийме верлаш эҥгекын кугытшым аклаш лектын коштын. Шке офицал лаштыкыштыже тидын нерген тыгерак серен:» Тӱҥ шотышто йӧрлшӧ пушеҥге «Марий чодра» национальный паркыште, Алексеевский лесничествыште шуко. Паркыште гын Купсола села гыч Изи Яльчик марте 50-70 метр лопкыт дене километр кужытышто тӱрыс йӧрылтшӧ пушенге-влак кият. Нунылан кӧра чодыра кокласе корныла петырненыт. Кызыт нуным кораҥдыме паша кая. Паша шуко.»
Тыште теве эше мом ончыктыман. РФ Следственный комитетын Марий Элысе следственный управленийжын специалистше-влак туткар лийме верлаште лийыныт да суд-медицине экспертизым палемденыт. Палаткан лагерьлаште еҥ-влакын колымышт факт почеш уголовный делам тарватеныт. Тидын шотыштак «Марий чодра» национальный паркын вуйлатышыже-шамычым тергат: молан нуно еҥ-влаклан колаш амалым ыштен кертше услугым пуат? Лачшымак, парк кумдыкышто канаш йӧным ыштат? Тидын нерген следственный управленийын соцкыл лаштыкыштыже ойлалтеш.
А такшым, ты кечылаште тыгай тӱтан Юл кундем округысо кандаш субьекытыште озаланен. Марий Элын тӱрлӧ районыштыжат лийын. Юмылан тау, тыгай виянжак огыл. Мутлан, Куркмарийыште гын кугу шолем эртен. Йошкар-Олаштат пушенге-влак йӧрылныт. Эсогыл, тӱтан деч вара садыштем чыла грушо мланде валне кия. Кеч тидыже еҥ-влакын тыге вучыдымын вес тӱняш кайыме ойго дене таҥастарымаште йӧршынат эҥгек огыл.
Светлана Носова
