Ужыда, тиде кидмастар мом ыштен? Пушкым! Да иктым веле огыл, а нылытым! Кокытшо кугурак, эше вес кокытшо изирак улыт. Икманаш, артиллерий наре гаяк погынен! Южышт, тыгай пашаже-влак улмым пален, эсогыл лӱмынак воктенышт фотографироватлалташ толыт.
Чыла тидым Шернур район Йошкар-Памаш ялыште илыше Николай Паймеров ышта.
У ийлан тулсавышымат колтен
– Тыгай пушкым мый интернетыште ужынам. Тушко вераҥдыме ик видеошто ачаж ден эргыже тыгай гыч лӱйкалат, – каласкалаш тӱҥале кидмастар. – Тудым ончымеке, семынем шоналтышым: «Тиде еҥ ыштен гын, мый ом мошто мо?» Да икмыняр жап гыч ышташат тӱҥальым. Нуным пу гыч пӱчкеденам, а ӱмбачынышт кӱртньӧ дене петыренам.
Нине пушко денат лӱйкалаш лиеш. Пычалтар дене лӱйкален онченамак. У ийлан тулсавышымат колтенам.
– А такшым пушкыжым могай шонымаш дене ыштенда? Йоча годсо жапдам шарналтыме шуын але..? – йодым.
– Уке. Мылам тиде оҥайын чучын, да кумылем савырен. Но эн тӱҥжӧ – ыштен кертам мо, моштем мо манын, шкемым терген ончымем шуын. Ыштен кертынам, моштенам. Тудын дене таҥастарымаште мый кок пушкым орава ӱмбаке вераҥденам, а эше кокытшым «оборонительный» манмым ыштенам. Тымарте изин-изинже тидым-тудым пу гыч пӱчкеденам, – мане Николай Васильевич да пӧртыштын ик пӧлемыштыже мутланыме годым ӱстембаке вераҥдылме пашаже-влак велыш ончале.
Ужынат моштен вет…
Чынак, тушто ик верыш изирак пашаже-влакым чумырымо (снимкыште). Тушто, тевыс, пу совла, сӱрет, «коча», «кочан» чурийже улыт. А эн ойыртемалтшыже, шкеат ужыда – шолаште. Тудын дене посна историй кылдалтын. Да тудын гычак чылажат тӱҥалын.
– А тиде лийынже тыге, – каласкалаш тӱҥале пӧръеҥ. – Тунам мый верысе совхознан чоҥымо бригадыштыже пашам ыштем ыле. Ик кечын бригадына дене чодырам руаш миенна. Ончем, пушеҥге кия, а тушто ик изи укш пеш оҥайын коеш. Товар ден руальым да ончальым – пеш моторын ончалтеш. Тудым кондышым да, мо утыжым изишак кораҥдымеке, ойыртемалтше чодыра овда лекте. Тиде икымше кидпашам лие. Тылеч вара икмыняр жап гыч ик рвезе дене ӱчашенам ыле да кугу марласовлам ыштенам. Умбакыже мый озанлыкын столяркыштыже тыршаш да ярарак улмо годым пу гыч тӱрлымат пӱчкедаш тӱҥальым.
Кушто пашам ыштымыжым пален, жап эртыме семын еҥ-шамыч ӱстелым, пӱкеным, окна рамым, сергам, омсам ыштен пуаш йодыныт. Мӧҥгыжланат тидым чыла гаяк ямдылен.
А шканже весе ыштен пуэн
– Йодмо почеш ик жап юмылукым моткоч шуко ыштенам, – умбакыже ойла Николай Васильевич. – Кеч тумарте нигунамат тыгайым пӱчкеден омыл ыле. Ик ӱдырамашын йодмыж деч вара ышташ тӱҥальым. Тудо интернет гыч тӱрлӧ сынаным печатлен луктын да иктыжым ыштен пуаш йодын толын. Йодмыжым шуктышым. «Тыйын пеш сайын лектешыс. Молан от ыште?» – ойла. «Еҥ-шамыч йодын толыт гын, ыштем», – маньым. Вет мый ужалаш ямдылышаш нерген шоненат омыл. Но вараже калыкыште мут шарлен, да молат йодаш тӱҥалыныт.
А шканже юмылукым … вес пӧръеҥ ыштен.
– Тунам пӧртым шуктымо ыле, а юмылук лийын огыл. Тыгайым ыштышаш нерген тиде жапыште эше шоненат омыл да мемнан кундемыште моткочак палыме кидмастар, уста сӱретче Александр Розин, тудым Розин Эчан маныт ыле, деч пӱчкеден пуаш йодынам. Кызытат кухньышто тудак кеча. Вараже, тунем шумеке, весым шке ыштем, шонышым. Но тиде еҥ нерген шарнымаш кодшо манын, тудынымак кодышна.
Эҥер, теҥыз
Кидмастарын ойлымыж почеш, тудо такше мо келша, вигак ыштен онча. Тыгак шочыныт кызыт беседкысе кидпашаже-шамычат: изи да кугурак печке, ойыртемалтше сӧрастарыш, штурвал воктене шогышо моряк.
Штурвалже пӧрт пӧлемыштыштат уло ыле.
– Тидым налме. Но воктекше мый кугу пиратым ыштен шогалтынем, – палдарыш Николай Васильевич.
Тудлан такше вӱд, эҥер, теҥыз дене кылдалтше теме келша. Молан манаш гын Йошкар-Памаш тӱҥалтыш, вара Марисола кыдалаш школ-влакым пытарымеке, рвезе Киров оласе училищыш речник-рулевой мотористлан тунемаш каен.
– Тушто мый сайын тунемынам да умбакыже механиклан шинчымашым погаш колтынешт ыле, но вараш кодынам. Тыге, тудым пытарымеке, Кировысо портышто пассажирский теплоходышто рулевой мотористланак ыштенам. Вятке мучко кок ий коштмеке, Таллиныш каенам, – каласыш пӧръеҥ.
А кузе тыге лектын? Моряк-колызо лияш шонымыж нерген ик рвезе пален да пырля каяш темлен. Николай вигак келшен. Тыге тудо Эстонийыште «рыбпромышто» пашам ышташ тӱҥалын. Шке семынже такшым тушто рвезе ик ий ышташ да организаций деч теҥызысе рулевой-мотористлан тунемаш каяш, а ончыкыжым йот эллашке, Анголыш да Гвинейыш кошташ тӱҥалаш шонен. Тунам организацийышт гыч командировкыш лач тушко колтылыныт. Но весе-шамычынат тыгай кумылышт лийын. Тыге идалык олмеш тудлан тиде жапым, черетшым, куд ий вучаш кӱлеш манын каласеныт. Тиде амаллан кӧра рвезе кум ий гыч мӧҥгышкыжӧ пӧртылын. Ойлымыж почеш, тушто пашадар изи огыл лийын. Мыняржым мӧҥгышкыжӧ колтеден, мынярже дене шканже мом кӱлешлан шотлымым наледен.
– Самырык да эше ешым чумырыдымо лиялтыныс, – ойла шкеже.
Туге гынат мыняр-гынат кондымо оксаж дене 26 ияш качымарий ялыштыже вигак кызыт илыме пӧртыштым чоҥаш тӱҥалын. А икмыняр жап гыч Йошкар-Памашыш туныкташ толшо гына Галина Аркадьевна дене палыме лийыныт да идалык гыч мужыраҥыныт.
«Пеледыш пайремлан толза»
«А кызыт эн чот мом ыштынеда?» манын, пытартышлан йодмылан Николай Васильевич чоян гына тыге вашештыш:
– Мый мом ыштышашым шканем палемденам. Пужымат ямдылен пыштенам, но лачшымак мом пӱчкедынем – ом каласе. Трук ок шукталт. Пеледыш пайремлан толза. Иктаж оҥайым ыштен ямдылем, шонем.
Тыге ойлымыж дене путырак пален налаш таратыш. Тугеже мияшак тыршыман. Кидмастар мо дене куандараш ямдылалтеш – моткочак ужмо шуэшыс!
Любовь Камалетдинова
Фотом еш альбом гыч налме
