Тӱрлӧ чер ваштареш кучедалаш да таза илыш-йӱлам кучаш кумылаҥдыме мероприятий-влак кышкарыште 2-8 сентябрь Коваште чер дене черланыме деч профилактикым эртарыме арня семын палемдалтеш.
«Пырысым ит тӱкӧ, тудо лишаян – черланен кертат!» манмым изинекак колынна. Уремыште модын куржталмына годымат пошкудо ӱдырын але рвезын коваштыштышт ала-могай тыглай огыл тамгам ужынна гынат, утыжым шекланен огынал – мыланем садак ок пиж, шоненна. Тидын деч школыштат лӱдын огынал. А те кузе шонеда, лишай пижын кертеш але уке?
Тиде йодышым Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын дерматовенерологий да косметологий шотышто штат деч ӧрдыжысӧ тӱҥ специалистше Дарья ЛУЧИНИНА дене рашемдена.
– Лишай – коваште чер, тудо тӱрлӧ тӱсан да лыгешталтше лиеш. Кажне лишайын – шке возбудительже. Южыжо моло коваште черла койыт, сандене нуным шке семын эмлаш тыршыманат огыл.
– Тиде але вестӱрлӧ лишай дене черланымым иктаж-мо икте палдара мо?
– Лишай чӱчкыдынжӧ йошкар, кына да кӱрен тӱсан, кугужак огыл тыртыш форман лектеш. Чекшат раш коеш. Кӧргыжӧ лыгешталтеш але йымыжа да вияш лиеш. Тамга шарленат кертеш, тыгодым изи тыртышым кугурак вес тыртыш авалта – тиде сӱрет мишеньым ушештара.
Чыла гаяк лишай тӱҥалтыште ава пышкем – ик тамга – семын коеш, тудо тупышто але оҥышто лектеш. Ик-кок арня гыч моло тамга лектедат. Чын, чыла лишаяк огыл куснылшо. Южыжо наследственный але аутоиммунный улыт да вес еҥлан кужу жап пырля илыме годымат огыт пиж.
– Лишай чӱчкыдынжӧ кӧм да могай ийготышто авалта?
– Чер 40-50 ияш-влакым утларак йӧрата. Амалжат раш – тиде ийготышто айдемын иммунный системыже мыняр-гынат лушка, да тӱрлӧ чер дене черланен кертме лӱдыкшӧ палынак кугемеш. Мутлан, йошкар тӱсан вияш лишай дене тӱҥ шотышто 35-55 ияш ӱдырамаш-шамыч черланат. Ӱпан капкыл ужашым йӧратыше лишай шукыж годым пӧръеҥ-шамычым авалта. Уремыште озадыме пырыс ден пийым йӧратен але чаманен шыматыше йоча-влаклан шуэн огыл тӱредше лишай пижеш. Кына тӱсан лишай подростко-шамычым тургыжландара.
– Тугеже, айста, лишайын ойыртемже-влак нерген радамынрак мутланена.
– Тӱредше, кына, шушылла койшо да йыр авалтыше лишай эн кумдан шарлышылан шотлалтеш. Икымшыжын возбудительже – поҥго, трихофитий черле еҥ дене кылым кучымо годым пижеш, микроспорий – перныл коштшо янлык да вольык деч. Тыгодым коваштыш кыдыр-кудыр тӱран йошкар тамга лектеш, кӧргыжӧ лыгешталтеш, йырже тыгыде вӱдотыза налеш, покшелне ӱп йоген кертеш.
Кына тӱсан лишай чуяка але тыртыш форман лиеш, лыгешталше ужаш – кӱрен але кына тӱсан. Тӱҥ возбудительже – вирус. Шуко врач тиде лишайым кусныдымылан шотла.
Шушылла койшо лишай капкылын тӱрлӧ ужашыштыже лектеден кертеш. Тудо кына, нарынче, кӱрен але ужар тӱсан да тӱрлӧ форман лиеш. Возбудительже – ру шотан поҥго. Черын тиде формыжо икмыняр ий дене тургыжландарен кертеш. Куснылшылан огеш шотлалт.
Йыр авалтыше лишай 3-шо типан герпесын вирусшылан кӧра вияҥеш. Капкылыш тыгыде вӱдотыза семын лектеда, чӱчкыдынжӧ ӧрдыжлу кокласе ужашлам авалта, чот корштара. Вара вӱдотыза пудешталтеш, кӧргыж гыч вӱд йоген лектеш, кошкымыж деч вара шӱм гай лончо налеш. Тиде лишай лектедымыж годым лӱдыкшӧ – черле еҥ деч тазалан пижын кертеш.
– Лишайлан лекташ мо амалым ышта?
– Поҥго але вирусан инфекций. Черланыме механизмым мучаш марте шымлен шуктымо огыл, но коваште черын айдемын стрессым чытымыжлан, иммунитетше лушкымылан, наследстве дене куснышо ситыдымашыжлан, утыждене нойымыжлан, инфекцийым авалтымыжлан кӧра вияҥын кертмыжым мыняр-гынат рашемдыме.
Иммунитетым таза илыш-йӱла ден пайдале кочкыш пеҥгыдемдат, да организм тӱрлӧ инфекций ваштареш шоген кертше лиеш.
– Лишай шке семынже пытен кертеш мо?
– Кертеш. Мутлан, кына тӱсан лишай йошкарге да вияш семынак куд-кандаш арня гыч шкеак эрта. Йыр авалтыше лишаят шке семынже пытен сеҥа, но тудо пеш лӱдыкшӧ черлан шотлалтеш, сандене эртымыжым вучен кошташ шот огыл. Тыгай черле-влак чӱчкыдынжӧ чот орланат. Шушылла койшо лишаят шуэн огыл шке пыта, но пӧртылынат кертеш. Тӱредше лишай шке семынже огеш эрте. Эмлаш огыл гын, тудо капкыл мучко шарлен, тыгак вес еҥлан пижын кертеш.
Коваште чер дене кылдалтше кеч-могай йодыш лекмеке, ОМС полисан пациент-влак, Республикысе коваште-венерологический диспасерыш толын, врач-дерматолог деч консультацийым чылт яра налын кертыт. Шарныза: чыла черым вияҥаш тӱҥалме йыжыҥыште сорлыклаш куштылгырак.
Наталья ИЛЬНИЦКАЯ
Маргарита ИВАНОВА ямдылен
М.Иванован фотожо/ «Марий Эл» увер агентстве
