Марий Эл Кугыжаныш Погынын депутатше-влак «Марий Эл Республикын 2025 ийлан да 2026 ден 2027 ийласе плановый пагытшылан республик бюджетше нерген» законын проектшым лончыленыт.
Кумшо декабрьыште – кумшо сессий
14 ноябрьыште Марий Эл Кугыжаныш Погынын президиумжын кудымшо заседанийже эртен.
Тушто парламентын спикерже Михаил Васютинын вуйлатымыж почеш Марий Элыште тӱҥ федеральный инспектор Сергей Беляков, республикын прокуроржо Илдус Нафиков, министр — Марий Элым вуйлатышын полномочный представительже Татьяна Манджиева, Кугыжаныш шотлымо палатын председательже Илья Акчурин, Марий Элым вуйлатышын администрацийжын вуйлатышыжым алмаштыше, кугыжаныш да права виктемын начальникше Рудольф Золотарев пашам ыштеныт.
Законодательный органын 31 октябрьыште эртыше кокымшо сессийжым иктешлыме кышкарыште депутат-влак палемдыме чыла мероприятий ден задачын шукталтмыштым акленыт. Кандашымше созыв Кугыжаныш Погын пеҥгыдемдыме закон-влакым контрольыш налын, келшыше вашталтыш-шамычым контрольный полномочий-влакым илышыш пуртымо нерген пунчалыш ешарен.
Заседанийыште Кугыжаныш Погынын кумшо бюджет сессийжым ямдылыме да эртарен колтымо программым пеҥгыдемденыт. Тудыжо 3 декабрьыште лиеш. Паша радамыш кызытеш 11 йодышым пуртеныт. Президиумын йыжыҥъеҥже-влак секретариатын составше да сессийын паша радамже шотышто темлымаш-шамычым ыштеныт. Чыла тидым 20-22 ноябрьыште комитет-шамычын заседанийлаштышт каҥашаш тӱҥалыт.
Ты кечын лукмо пунчал дене келшышын, парламент председательын икымше алмаштышыже Лариса Яковлевам «Марий Эл Республикын муниципальный образованийже-влакын советышт» ассоциацийыш Марий Элын кандашымше гана чумырымо Кугыжаныш Погынжо деч представительлан палемдыме.
Депутатын кечыже
Ты кечынак республикын Конгресс полатыштыже Депутатын кечыже эртен. Тудымат Михаил Васютин вуйлатен.
Республикын 2025-2027 ий-влаклан бюджетшым ончымо деч ончыч промышленность, экономически вияҥмаш да торговльо министрын пашажым шуктышо Игорь Макаров депутат-влакым регионын лишыл кум ийыште социально-экономически вияҥме сӱретше дене палдарен. Тушто республикын 2030 ий марте социально-экономически вияҥме, тыгак кугыжаныш да регионысо программе-влакын стратегийыштын положенийже-шамычым шотыш налме.
Игорь Васильевич тений индеш тылзе жапыште тӱҥ отрасльлаште палдырныше сай показатель-влакым ончыктен: промышленный продукцийым 1,5 процентлан, ялозанлык продукцийым 1,6 процентлан шукырак ямдылен лукмо, розничный торговльын оборотшо 8,7 процентлан кугемын. Икымше пелийым иктешлыме почеш тӱҥ капиталыш инвестицийым 9,1 процентлан шукырак ыштыме, тылзаш кокла пашадар 23 процентлан кугемын.
Докладчикын увертарымыж почеш, лишыл кум ийыште регионысо валовый продукт идалык еда 3,2-3,3 процентлан кушшаш. Промышленный производство 20 инвестиций проектым илышыш пуртымо кӱшешат вияҥын кертеш.
Игорь Макаров тыгак экономикын отрасльже-влакын вияҥме планышт, изи да кокла предпринимательствылан полшымо нерген каласкален.
Каҥашымаш годым депутат-влак демографий шотышто показатель-шамычым, тӱрлӧ отрасльыште могай пашаеҥ-влакын кӱлеш лиймыштым, тыгак регионысо валовый продуктышто IT-сферын ужашыжым радамынрак ончыкташ йодыныт. Министерстве нине йодыш-влаклан вашмутым комитет-шамычын заседанийыштлан ямдыла. Тылеч посна правительствын республикысе предприятий-влаклан тӱрлӧ проектым илышыш пурташышт займым пуымыж нергенат йодыш лийын.
«Марий Эл Республикын 2025 ийлан да 2026 ден 2027 ийласе плановый пагытшылан республик бюджетше нерген» законын проектшын тӱҥ положенийже-шамыч дене правительстве председательын алмаштышыже – финанс министр Алексей Торощин палдарен. Тудо шушаш ийысе бюджетын показательже-влакым радамын почын ончыктен. Тыгодым палемден: законын тиде проектше федеральный бюджетын проектшым кокымшо гана лудмо деч вара средствам угыч шеледымым шотыш налын тӧрлатыме лиеш.
Финанс документ дене келшышын, 2025 ийыште республик бюджетын чумыр доходшо 49,7 миллиард теҥгешке шушаш. Тышечын 70 процент средства социальный сферлан, ты шотыштак чыла социальный обязательствым шукташ, ойыралтшаш. 2027 ий марте кокла пашадар 70 тӱжем теҥге марте кугемшаш.
Проектым кумшо сессийын паша радамышкыже пуртымо нерген пунчалым чыла велымат ончымо деч вара Кугыжаныш Погынын президиумжо луктеш.
Чыла национальный проект ден кугыжаныш программым финансироватлаш палемдыме.
Тылеч посна Алексей Анатольевич Владимир Путинын Федеральный Погынлан посланийыштыже каласыме республикын бюджет кредит шотышто 2/3 ужаш парымжым списатлыме механизм нерген ойлен. Тидыже муниципальный бюджет-влак шотыштат лийшаш.
Ончыкылык бюджетын роскот ужашыж дене палдарымыж годым Алексей Торощин шинчымаш, тӱвыра, социальный обслуживаний, тазалык аралтыш, ялозанлык, ЖКХ, корно да транспорт комплекс сфер-влаклан ойырымо средства шотышто посна шогалын радамлен.
Мучашлан министр инвестиций шотан роскот – лишыл жапыште республикысе адресный инвестиций программым кумдаҥдыме – нерген ойлен.
Депутат-шамыч бюджетын проектшым каҥашымашке рӱжге ушненыт. Шукынжо шке муниципалитетысе проблеме-влак дене кылдалтше йодышыштым рашемденыт. Ятыр йодыш Волжск шотышто лийын. Нунылан вашештымыж годым Алексей Торощин палемден: олаште кужун вучымо у школым чоҥымо шотышто проект Минпросвещенийын 2025 ийлан программышкыже логалын огыл. Тиде пашам 2026 ийыште тӱҥалаш палемдыме. А канализаций сетьлам олмыктымо да вашталтыме, корным чоҥымо йодыш-шамыч верысе шкевиктем орган-влакын келшыше программылашке пураш йодмашым шке жапыштыже пуаш кӱлмӧ дене кылдалтыныт.
Эше ик пӱсӧ йодыш – Куяр посёлкышто йӱшаш вӱд уке. Тиде кундемын ужашыже Обороно министерствын мландыжлан шотлалтеш, сандене тений кӱлешан пашам шуктен кертме огыл. Кызыт разрешенийым налме, тудо пашам шушаш ийыште республик бюджетын средстваж кӱшеш тӱҥалаш йӧным ыштен.
Депутат-влак педагог-шамычлан пашадарым у семын тӱлымӧ радамыш куснымо, ялозанлыклан полшаш средствам кугемдыме да моло проблеме дене кылдалтше йодышлаштымат рашемденыт.
– 2025 ийыште Марий Элын роскотшым 10 процентлан кугемдыме нерген кызытак ойлаш лиеш. Тидыже бюджетым ончычсо семынак тӱҥ шотышто социальный сферлан кучылташ ӱшаным ышта. Роскотын 70 процент ужашыже социальный задаче-влакым решатлаш ойыралтеш. Эн ончычак 2025 ий 1 январь гыч бюджет пашаеҥ-шамычын пашадарыштым кугемдаш палемдыме. СВО участник-влакын ешыштлан полшымо дене кылдалтше чыла обязательстват шукталтеш, – республик бюджетын проектше нерген шке шонымашыжым ойлен Марий Эл Кугуыжаныш Погынын председательже Михаил Васютин.
Каҥашат, иктешлат да вара пунчалыт
Депутатын кечыж деч вара Кугыжаныш Погынын бюджет да экономический политике шотышто комитетшын заседанийже лийын.
Тушто парламентарий-влак Марий Элын лишыл кум ийлан социально-экономически вияҥме сӱретшым сайлан шотленыт да моло комитетлан ончаш келшыше проектын пунчалжым луктыныт.
Вара «Марий Эл Республикын 2025 ийлан да 2026 ден 2027 ийласе плановый пагытшылан республик бюджетше нерген» законын проектшылан акым пуэныт: финанс документ пеҥгыдемдыме йодмаш-влаклан келшен толеш, чыла экспертизым эртен.
Ынде тудым моло комитет-шамычын заседанийлаштышт каҥашат. Чыла темлымаш ден замечанийым 22 ноябрь йотке шотыш налыт.
Бюджет да экономический политике шотышто комитет республик бюджетын проектше шотышто публичный колыштмашын протоколжым пеҥгыдемден. Колыштмаш 5 гыч 12 ноябрь марте заочный формышто эртен. Кугыжаныш Погыныш чылаже ныл йодмаш пурен. Тушто палемдыме чыла замечаний ден темлымашым протоколыш пуртымо да Марий Элым вуйлатышылан иктешлымашым ышташ колтымо.
Маргарита ИВАНОВА
Марий Эл Кугыжаныш Погынын фотожо
