Вашке угыч ик эн йӧратыме 8 Март, Ӱдырамаш-влакын тӱнямбал кечышт, шуэш. Тидын вашеш ӱмашсе семынак кодшо рушарнян ты пайремлан пӧлеклалтше республик кӱкшытан «Мунло» интеллектуал марафон-модмаш лие. Тудым С.Г.Чавайн лӱмеш калыкле книгагудышто «Саскавий» марий ӱдырамаш регионысо мер ушем эртарыш.
Саламлымаш, йодыш-влак
Идалык ончыч модмашыш 7 команде ушнен ыле гын, ты гана нунын кокла гыч иктыже, Оршанке район гыч «Ший Какшан» команде, тӱрлӧ амаллан кӧра толын кертын огыл. А молышт нунак улыт ыле, лач южышт команде лӱмыштым гына вашталтеныт. Тиде – Йошкар-Ола гыч самырык-влакын «Чечен вараксим-влак» командышт, Советский район гыч «Шонанпыл», Параньга район гыч «Сылвий» (ӱмаште «Шонанпыл» ыле), Звенигово район гыч «Провой кундем» (ӱмаште «Юлвий» маналтын), Морко район гыч «Чолпан», Кужэҥер район гыч «Чумбылат» (ӱмаште «Зервика» лийын).
А 6 еҥан команде-влакын таҥасаш тӱҥалмышт деч ончыч погынышо ӱдырамаш-влакым «Саскавий» ушем вуйлатыше Людмила Кошкина шушаш 8 Март пайрем дене саламлыш да кажне командылан сеҥымашым тыланыш. Тыгак шукерте огыл республикыштына да эсогыл Москваштат «морж»-влак коклаште эртаралтше теҥасымашлаште сеҥышыш лекше Раисия Николаевам (Мардан Раям) тудо поснак палемден саламлыш да ушем лӱм дене пӧлекым – чапле кугу шовычым да тюльпан пеледыш аршашым – кучыктыш. Умбакыже ӱдырамаш-шамычым Родион Алексеев, Володя Матвеев, Геннадий Куклин сылне мурышт дене куандарышт да чоныш пайрем кумылым эшеат чот пуртышт.
Умбакыже модмаш-марафон тӱҥале. Теният тудо кум тур гыч шогыш. Да ты ганат нуно ӱмашсе семынак маналтыныт. Тыге икымшыже «Лӱмлӧ марий ӱдырамаш-влак» ыле, кокымшо – «Марий йылме да сылнымут», кумшо – «Марий йӱла». Кажне турышто 10 йодышланак вашешташ кӱлын. Ӱдырамаш ушем вуйлатыше Людмила Кошкинан палемдымыж почеш, «Мунло» интеллектуал модмаш-марафонлан йодыш-влакым ий гыч ийыш мыняр-гынат нелемдаш тӱҥалыт. Молан манаш гын тудым эртарыме шонымашыжак тыгай: участник-шамычын уш-акылыштым тергаш веле огыл, эше пӱсемдаш да вияҥдаш, уым пален налаш полшаш, тидлан тараташ. Сандене тенияк икмыняр йодышлан команде-шамычлан вуйушыштым чотак пудыраташышт логале. Вараже, таҥасымаш мучашлалтмеке, тидым шкештат палемдышт. Тыгодым тыге ыштымылан ышт ӧпкелалт, а, мӧҥгешла, «йодыш-влак моткоч оҥай улыт ыле», ойлышт. Мутлан, марий ӱдырамаш-влак кокла гыч МАССР наукын сулло пашаеҥже, педагогике науко кандидат, Йыван Кырлан пырля тунемме поро йолташыже кӧ лийын? Чынжымак, оҥай йодыш, туге? Тиде – Ольга Гергиевна Сурикова (Хорошавина). А те паленда? Але, мутлан, могай марий поэтессе ГИТИС-ыште туныктен? Тудын шочмыжлан тений мыняр ий лиеш? Кӧ тиде? Шкендам терген ончен кертыда.
Кокымшо турыш чумырымо йодыш-влакланат чын вашмутым ушышто «кычал муаш» команде-влаклан куштылгыжак огыл ыле. Мутлан, «Умыр касым, ныжыл вальсым, Розукемым шарналтем…» мурылан почеламутым кӧ возен? Очыни, чыланжак огыт пале. А тиде – … Но теже паледа докан. Але, мутлан, марий ӱдырамаш нерген тиде почеламутым кӧ серен:
«… О, марий ӱдырамаш!
Лыве шулдыр гай шовыр –
Ошкыл колто, кидетым шыман тарватен
Да ончал: савырна почешет йӧршын сокыр,
Тудын йӱдшым ош шулдыр йӱкет волгалтен».
Мыланна, марий ӱдырамаш-влаклан, нине сылне корнылажым кусмдан палыме марий поэтессына Альбертина Иванова пӧлеклен.
Кумшо, «Марий йӱла», турышто пуымо йодыш-влакат ойыртемалтше улыт ыле. Чыным ойлаш гын, нунын кокла гыч южыштлан шкеат вашмутым пален омыл. Мутлан, тидлан: «Ожно марий йӱла почеш шочын вочшо ӱдыр азан кылымдыжым тиде ӱзгар ӱмбалне тале кидмастар кушшо манын пӱчкыныт. Могай ӱзгар нерген ойлалтеш?» Тендан шонымаште, тиде мо? Мый гын ынде палем…
Уэш нунак сеҥеныт
Кӧмыт? Кӧ ӱмашсе «Мунло» республикысе интеллектуал модмаш-марафон нерген возымынам лудын гын, тудо вигак палыш. А кӧ лудын шуктен огыл гын, палдарена. Изиш варарак. Эн ончычак кумшо верыш могай команде лекмым каласена. Ты гана тиде вер дене Кужэҥер район гыч толшо «Чумбылат» команде палемдалте. Кокымшо верыш ӱмашсе семынак Советский район гыч «Шонанпыл» лекте. А икымше верым адакат Морко район гыч «Чолпан» команде сеҥен нале. Чылаштымат уло кумылын саламлена! Нунылан пӧлекым, дипломым, тыгак модмашыш ушнышо чыла командылан сертификатым кучыктышт. А ӱдырамаш-влакым куандараш ты ганат «Саскавий» марий ӱдырамаш ушемлан спонсор-влак полшеныт. Ӱмаште кӧмыт лийыныт, теният нунак улыт ыле – тиде Плёс» фирме (вуйлатышыже Вячеслав Воронцов), В.М.Васильев лӱмеш Марий йылмым да литературым научно шымлыше институт. Молан поснак палемдышна? Теният пӧлекышт чылаштлан чот келшен, сандене серыде огешак лий!
Икымше верым сеҥен налше командылан тыгак теният тӱҥ призым – «Саскавий» марий мер региональный ӱдырамаш ушемын куснылшо кубокшым – кучыктышт. Молодец улыт! Кокымшо ий почела тудым Морко районыш наҥгайышт!
– Тений Морко районналан 100 ий темеш. Сандене ме тидын вашешат таҥасымаште икымше лияш манын чотак тыршышна. Да тиде сеҥымашнам ме ты кугу пайремлан пӧлеклена, – каласышт модмаш-марафоным иктешлымеке, Морко командын чолга ӱдырамашыже-влак.
Уш-акылым тергыме республик кӱкшытан «Мунло» пайрем модмаш-марафоным кажне ийын эртараш мутланен келшыме. Тек ӱмыржӧ кужу лиеш. Вет тудын полшымо дене моткочак кӱлешан паша ышталтеш!
Шушаш 8 Март пайрем дене, пагалыме ӱдырамаш-влак! Ончыкыжымат чулым, чолга, поро, весела кумылан да тыгаяк пӱсӧ уш-акылан лийын кодса! Пиалан лийза!
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо