Спецоперацийыште улшо да задачым шуктышыла ӱмыр лугыч лийше салтакна-влакын авашт, пелашышт, акашт «Сильные духом» мурышо ансамбльым чумыреныт. Тудым «Защитники Отечества» фондын Марий Элысе филиалжын социальный координаторжо Елена Чемоданова вуйлата.
Фотопроект
Елена Чемоданован Павел эргыже, юж-десант войскан гвардий сержантше, 2022 ий 3 майыште уке лийын. Трукышто кӧлан эҥертыме, кӧ дене мутланыме да чоным луштарыме шотышто ава паленат огыл.
– Ойган уверым пален налмеке, полыш ситыдымыла чучын, садлан тыгаяк кумылан еҥ-влак дене пырля лийме шуын. Полышым чыла вере кычалынам, мутлан, соцсетьыште сортам вераҥдыше ӱдырамаш-влак дене мутланенна. А нунышт уло Россий гыч лийыныт. Варажым Марий Элысе ӱдырамаш-влак дене кылым ыштышна.Ойгыш логалше-влак дене мутланаш шуко йӧным кычалынам, – чонжым почо эргыжым йомдарыше ава.
Тыге Елена Ивановна «Геройын пелашыже. Геройын аваже» фотопроектыш спецоперацийыште вуйым пыштыше салтак-влакын родо-тукымыштым чумырен. Боецна-влакын авашт, пелашышт геройыштын кительышт да портретышт дене войзалтыныт. Чылаже 96 ӱдырамаш фотопроектыш ушнен. Тудым Марий Эл вуйлатыше Юрий Викторович Зайцеват сайлан шотлен. Тиде выставке кызыт республик мучко коштеш.
«Ойган увер мемнам ушен»
2023 ийыште «Мамы ангелов войны» сообществыш ушнышо-влак (тушто СВО-н участникше-шамычын авашт, пелашышт улыт) чон корштымым луштараш, эргышт ден пелашышт-влакым йӧратымым, нунын полышыштым шижмым муро гоч ончыкташ шоненыт да мураш тӱҥалыныт.
– Тӱҥалтыште ме Йошкар-Ола администрацийын кугу залыштыже репетицийым эртаренна. Тунам ансамбльнан лӱмжат лийын огыл. Варажым «Защитники Отечества» фонд чумыргаш да репетицийым эртараш йӧным ыштыш. Ойгым чытен лекше кӧргӧ виян ӱдырамаш-влакым ушен шогышо коллективнамат «Сильные духом» манын лӱмдаш туштак темлышт, – палдара Елена Ивановна. – Коллективыште йочасадыште, заводышто тыршыше, тыгак йоча дене шинчыше ава-влак улыт. Тӱҥалтыште латвизытын лийынна, а кызыт индешын улына. Репетицийыш паша деч вара але сурт сомыл деч ярсымеке, кок арнялан ик гана погынена. Ӱдыр-влак Советский, Медведево районла да Йошкар-Ола гыч улыт.
– Икте-весына дене шуко ий палыме улмо гай чучеш. Елена Ивановна ава семын кажнына верч тургыжлана, кажныланна ой-каҥашым пуа. Тудым ончен, ойгым илен лекташ тунемына, – ойлат ансамбльын участникше-влак.
– Репетиций годым шуко шортынна… Профессионал семын мурымым тӱҥлан шотлен огынал, а икте-весе дене вашлийын, чоным почаш, ойгыш логалшылан психологий полышым пуаш тӱҥалынна. Мемнан деке шукын толыт, кажныжым колышташ, кажныжлан кертмына семын полшаш, сеҥымашке шуаш манын, пырля лияш кӱлмым умылтарена. Геройна-влак нерген шарнымашым аралаш манын, умбакыжат тыршаш тӱҥалына, вет салтакна-влакын подвигышт элнан ончыкылыкшылан моткоч кӱлешан, – палдарыш вуйлатыше.
Кочо комыля логарым иша
Ансамбльын репертуарыштыже шочмо элым йӧраташ да тудын дене кугешнаш таратыше муро-влак улыт. Кажнын шомакше, семже чоным тарватат, логарыш кочо комылям нӧлтат. А участник-влакым ончен да колыштын, нелылыкым чытен лекше ӱдырамаш-влакын чон ойгыштым, кӧргӧ вий-куатыштым да тыгодымак Шочмо элыштым, пелашыштым да эргыштым йӧратымыштым шижаш лиеш. Ойго нуным пеҥгыде лияш туныктен.
– Поэтессе Анна Бовт «Гимн матерей и жен» мурым пӧлеклен ыле. Чаманаш кодеш, шукерте огыл ош тӱня дене чеверласыш. Поэт шкежак композитор Алексей Изибаев-Бирь дене пырля мурым ямдылен. Аранжировщикымат шкежак муын. Кызыт тиде мурым сценыш лукташ ямдылена, – ешарыш Елена Ивановна.
«Пелашемын кительже – аралтыш»
Ансамбльын участникше-влак сценыш геройыштын кительышт дене лектыт. Тыгай вургемым нуно шкешотан аралтышлан шотлат.
– Китель – тыглай вургем огыл, тудо эн лишыл, шерге арвер. Тудын дене шокшо, ӱшанле, – маныт нуно.
Пеленышт – икшывыштат
Ансамбльын участникше-влак репетиций деч посна, театрышкат пырля миен толыт, чодырашкат лектыт. Пеленышт икшывышт-шамыч чумыргат да тыгай вашлиймашым чон вургыжын вучат.
Иктешлыме семын
Ты коллективын мурымыжо, чынжымак, кугешнаш да кеч-могай ойго пызыра гынат, тудым сеҥен, ончыко волгыдо ӱшан дене каяш тарата да геройна-влакым шарнаш туныкта. Лач тыгай – пеҥгыде койыш-шоктышан, кӧргӧ вий-куатан – еҥ-влак мыланна пример улыт.
Фаина Малинина, ансамбльын участницыже:
– Пелашем Валерий Иванович Малинин – танк ротын командирже, капитан. Ставрополь кундем Будённовск олаште служитлымыж годым 2022 ий 22 февральыште спецопераций эртыме кумдыкыш колтеныт. Пытартыш гана мыланем 22 мартыште йыҥгыртен. Тудо 25 мартыште ӱмыр лугыч лийын. Ойго чоным чотак туржын. Юмылан тау, Елена Ивановна дене «Мамы ангелов войны» чатыште палыме лийынна. Тудынак темлымыж почеш фотопроектыш ушнышым. Туштак мыйын гаяк пелашым але эргым йомдарыше ятыр ӱдырамашым вашлийым. Пырляште кунар-гынат лыпланаш, шкендым пеҥгыдынрак кучаш, ойгым сеҥен лекташ тунемат.
Варажым ансамбльым чумырымо нерген мут лектын. А мый изинекак мураш йӧратем, садлан уло кумылын коллективыш ушнышым. Пелашемын вургемжым кидыш налмеке, пеленем улмыж гай чучеш, эсогыл тудын пушыжым шижам. Чиемже дене мурымо годым шӱм кӱлтка, кид-йол чытыра, шинчавӱд лектеш, вет муро гоч ме геройна-влакым шарнымым, шочмо вершӧрнам йӧратымым ончыктена.
Татьяна Смородинова-Галкина, ансамбльын участницыже:
– Спецоперацийыште Шочмо элна верч порысым шуктышо шольым, Иван Валерьевич Смородинов, 2023 ий 8 мартыште уке лиймекыже, авам ден шешкым фотопроектыш ӱжыныт. Пеленышт мыят мийышым. 2024 ий январьыште чатыште флешмоб нерген возеныт ыле. Тушко ушнаш мыят кумылаҥым. Тунам «Миллионы русских» мурым муренна. Варажым «Поём у Кремля» конкурсыш ушненна ыле. Тиддеч вара ансамбль дене мураш тӱҥалынам. Шукерте огыл «Салтак ава-влакын гимныштым» лукна.
Муро гоч шкем чаманыде эрык илыш верч кредалше салтакна-влак дене кугешнымашым ончыктена. Муро илаш вийым пуа. Ансамбльын участникше-влак дене ака-шӱжар гай лийынна. Икте-весе дене мутланыме, пырля шортмо дене чон йӧсым кеч ик жаплан мондена, тыге илаш куштылгырак чучеш. Муро эм семын чоным паремда.
Мемнан ешыште чыланат муро кумылан улыт. Авам мураш кертеш, ачам ончыч гармоньым шоктен, а шольым мыйын семынак гитарым шокташ йӧратен, мурен. Спецоперацийыш кайымыж деч ончыч телефонысо ик видеом ужын да «Акай, йӱкет пеш яндар. Кунам тый кугу сценыште мураш тӱҥалат?» манын йодын.
Уке лиймекыже, мыланем пуйто йӧным ыштен шога. Икымше гана «Защитники Отечества» фонд Уфаште эртаралтше паралимпийский модмашке колтен. Тушто мый «Верните память» мурым муренам. А вара Анжела Тимоеван «Шольымлан» почеламутшылан возымо мурым сценыш луктынам. Мурем да йӧратыме шольым да тудын семын геройлын тушман ваштареш шогышо салтака-влакым шарналтем.
Алевтина БАЙКОВА
Денис Речкинын фотожо
