Лач тыгак лийын кодшо рушарнян Марий паркыште эртыше Ӱярня пайремыште.
Тушко Советский, У Торъял, Кужэҥер, Параньга районла, Йошкар-Ола гыч фольклор ансамбль-влак толыныт, муро, куштымаш, йӱла дене кылдалтше усталыкыштым ончыктеныт. Кажне гаяк коллектив пайремлан келшыше ӱстелым поген. Мутат уке, кажне ӱстембалныже пайрем оза семын мелна кышыл лийын, южыштыжо икте веле огыл. Вет мелна толшо шошын мландым ырыкташ тӱҥалше кечыжым ушештара, а Ӱярня – телым ужатыме да шошым вашлийме йӱла. Ты кечын йӱштат курык гыч мунчалтен чеверласа, маныт калыкыште.
Мелнаже марий калыкын тӱрлӧ лиеш: тыглай, тӱрлӧ шӱрашан, пареҥган, коман… Пайрем организатор – республикысе Марий тӱвыра рӱдерын – ончылгоч увертарымыже почеш, участник-влаклан «Ӱярня чес» конкурслан мӧҥгӧ гычак ямдылалт толаш кӱлын. Параньга район Матародо ял гыч толшо «Чон оҥгыр» ансамбльын участникше-влакын ӱстембалнышт 17 тӱрлӧ чес лийын: тичмаш кинде дене пырля тӱрлӧ мелна, кӱктымӧ-шолтымо тӱрлӧ кӧргашан когыльо, эгерче, салмагинде, пулашкамуно, эсогыл сокта… Чес пелен, шикшым луктын, самовар йылгыжын, шудо чай шолын.
Воктенак Советский районысо «Шуар кундем» ансамбльын участникше-влакын «изобретенийышт» чылт ӧрыктарыш. Коллектив вуйлатыше Эдурад Зырин мелнам уремыштак ырыктыме йӧным шонен муын. Кужэҥер районысо «Ший аршаш» фольклор ансамбльын ӱдырамашыже-влакын ӱстембалнышт мелна кышылжак иктаж кудыт лийын. «Його» манме мелнажымат кондышо-влак лийыныт, но тӱҥ шотышто чылан коҥгаш кӱэштыныт.
Чынжымак, калыкнан усталыкшылан мучаш уке. Чес шотышто веле огыл. Пайремыш кидмастар-влак шке ыштыш-кучыштым конденыт. Иктышт пу, вӱдуа гыч арверым, атышӧрым, весышт марий вургемым, тӱрлӧ сӧрастарышым ончыктеныт да ужаленыт. Усталык калыкнан чоныштыжак шолеш. Тидыже мурыштат шижалтеш. Южо коллективше, вес калыкын чапланыше мурыштым налын, шкалан келшышын туге моторын келыштарат, кумылымак налыт. А мурыжо ятыр жаплан эше вуйышто пӧрдеш.
Команмелнам гын пайремыште «Марий» сийгудын пашаеҥже-шамыч пӱртӱс лоҥгаштак, коҥгаште кӱэшт луктын сийленыт. Авызлаш шонышо-шамычын черетышт пеш кужу лийын.
Сценыште ик ансамбльым весе вашталтен. Кужэҥер районысо Кугу Лаждӱр гыч толшо «Мурсескем» фольклор ансамбльын участникше-влак у ешын киндым шындыме икмыше йӱлаштым ончыктеныт. Тидлан нуно пеленышт тичмаш киндым конденыт. Тичмаш киндым ышташ озаватылан ончылгоч чотак ямдылалтман. Ансамбль вуйлатыше, Россий тӱвыран сулло пашаеҥже Евгений Каменщиковын ойлымыж почеш, тидлан кинде сукырым, эгерчым, салмамуным, туарам ыштыман, чывым кӱктыман.
Молан нуно лач ты йӱлам ончыктымышт теве мо дене умылтаралтеш: ожно первый йӱышым лачшымак Ӱярня арняште эртарат улмаш.
Пайрем шке радамже дене сцене деч ӧрдыжтат эртен. Тушто кумылан- влакым калык модыш дене модыктеныт: карта паҥгам чуменыт, маскайол, шӱшканъече дене куржталыныт, ӱчашен вӱдвара дене вӱдым, салмавондо дене салмаште мелнам нумалыныт, южышт ӱярня кашташте мунчалтеныт.
Пайрем мучашлалтме деч ончыч «Ӱярня чес» конкурсым иктешлышт. Икымше верыш Параньга районысо Матародо гыч «Чон оҥгыр» ансамбль лектын. Кокымшо ден кумшо У Торъял район Тошто Торъял гыч «Ший оҥгыр» да Кужэҥер район Токпавлак гыч «Ший аршаш» коллектив-влак лийыныт.
Пайрем Ӱярня кувам йӱлатыме йӱла дене мучашлалтын. Калык тушко поснак шуко погынен. Очыни, кажныже шонен: тек тудын йӱлымӧ тулойыпшо, шикшыже илышын чыла кочыжым пырля наҥгая. Тек толшо шошо сай уверым конда.
Светлана Носова
Снимкылаште: Марий паркыште – Ӱярня гӱжла.
Михаил Скобелевын фотожо
