Кужэҥер район Изи Чарнур ял тугакшат садер лоҥаште шинча. Немда эҥерат тыштак тӱҥалеш, маныт верысе-влак. Но ынде илем эшеат сылнырак лийшаш. Тений шошо гыч тӱҥалын, тушто сайынак йыргыктен лекше памашшинча кумдыкым тӱзатат. Тысе волакыште ӱдырамаш-влаклан вургемымат шӱялташ йӧнан. Но але марте пу гыч ыштыме тошто пураже, волакшат лунчырген шуыныт улмаш. Сандене ты ялыштак шочын-кукшо, кызыт тораштак огыл верланыше Халтурино ялыште илыше предприниматель, чолга марий Андрей Пайдыгановын темлымыж дене Ӱштымбал ял шотан аминистраций вуйлатыше Леонид Багаев район администрацйыш памаш кудыкым тӱзатыме йодыш дене лектын.
Ик проект почеш весе
Адмнистрацийыште темлымашым сайлан шотленыт да кодшо ийын верысе темлымаш-влакым илышыш шыҥдараш полшышо республиканский программыш пуртеныт. Каласен кодыман, Кужэҥер районышто, 2014 ий гыч тӱҥалын, ты программе почеш 22 миллион утларак теҥгеаш 22 проектым илышыш шыҥдареныт. Ӱштымал ял шотан илемыште гына – 5. Туштат Андрей Пайдыгановынак чолгалыкшым очыктыман. Мут толмашеш, тудо биологий науко кадидат, шке кундемжым тӱзатыме денак кылден, предприниматель пашажым шукта. Проект-влак деке пӧртылына: Изи Чарнур ден Чодраялыште корным олмыктеныт, Халтурино ялыште йоча площадкым пашаш колтеныт, Изи Чарнурыштак пожар годым тулым йӧрташ вӱдым налаш йӧнан лийже манын пӱям ыштеныт, Ӱштымбалне «Армян уремышке» корным шареныт.
Кудымшо проектым илышыш шыҥдарымашке ял калык, подрядный организаций ушненыт. Проект почеш, памашшинча ӱмбаке оралтым, посна купельым, беседкым, олымбалым, увертарыше стендым ышташ, тыгак тулым шупшаш палемдыме улмаш. Майыште ял калык памаш йырысе кумдыкым эрыктен шынден. Вара пашам подрядчик-влак шуеныт, кеч верысе-влакын полшыжо эре лийын.
Кеҥеж мучко тушто паша шолын. Кызыт ынде палемдыме объект-влак ышталтыныт. Электротулым шупшмо, туалетымат келыштарыме. Памашшинчаже лапыште, купан верыште лийын, сандене тудын деке шаргӱм пыштыман корным ышташышт логалын. Корем гоч вончакымат келыштареныт. Памашшинчажым, вӱд йогымо да купельыш йоген кайыме системыжым кызытсе жапын йодмыж почеш шот дене келыытарыме. А тидлан рокымат утларак пургедаш логалын, чоҥымо, сантехнике дене кылдалтше материалат шуко кӱлын. Вӱдлан пучым, кольцам келыштареныт. Купельжым кок ужашлан шелыныт, ӱдырамаш ден пӧръеҥ-влаклан посна чывылалташ йӧнан лийже манын, бассейн пундашым бетонировален, йырже плиткым пыштеныт. Вургем мушкедашат волак уло. Икманаш, пеш кугу паша ышталтын. Чыла тидлан проект почеш ойырымо 2 миллион утла теҥге ситен огыл, калыкыш шийвундо надыр дене полшаш йодмаш дене лекташ логалын.
Кызытеш организатор-влак проект почеш палемдыме пашам мучашлынешт. А ончыкыжым тудым светский шӱлышаным ышташ шонат. Тидын шотышто нунылан посёлкысо Никольский черкылан вуйын шогышо отец Вячеслав полша. Илен-толын, часамламат ышташ, ыресым шогалташ шонат.
Черке святой лӱмеш
«Кужэҥер район Изи Чарнур ялыште Немда эҥер тӱҥалтыште купельым ыштыме пашам мучашлат. Тудо Марий Элын эше ик турист объектше лиеш», –шукерте огыл республикысе Туризм да спорт миинстерствын соцкыл лаштыкыштыже увертаралтын. Пӱртӱс вийлан ӱшныше кажне марий еҥ памашым шнуй верлан шотла, шинчасортала арала. Кеч южо памаш деке миен, пеленысе кумдыкшым ончалын, кумылат волен кертеш. Изи Чарнурысо памашшинча пелен ыштыме купельым тудым тӱзатыше-влак православный святой Спиридон Тримифунтский лӱмеш освятитлаш палемденыт. Молан манын йодымылан Ленид Егорович тыгерак вашештыш: «Памашым тӱзатен шындыме деч вара тыгак чыла чатка кодшо манын».
Тыште чынжат уло. Калыкыште шотддымын канаш йӧратыше-шамыч улытак. А Юмылан ӱшан мыняр-гынат еҥ-влаклан шала койшым кучаш полша. Святой Спиридон нерген интернетым шерын лектым. Тудо христианствын йол ӱмбаке шогалмыж годым илен. Тачат тудын юмоҥаже кажне гаяк черкыште уло. Николай Чудотворец семынак пагалыме святой. Тыматле, пеш поро, весылан эре полшаш ямде улмо койышыжлан, юмын йодмыж почеш илымыжлан кӧрак тудым Тримифунтын епископшылан шогалтеныт. Но сан тудын койышыжым вашталтен огыл: тугак еҥ-влаклан эре полшен, юмын шомакшым калыкыште шарен. Тудын юмылан ӱшанже да кумалмыж гоч колышо еҥым иландарен, шукыштлан тазалыкым пӧртылтен, эсогыл йӱрым конден, кермыч гыч вӱдым, тулым да шуным пунчал луктын кертмыж нерген возымашат улыт. Но илен-толын, тудым еретикыш луктыныт да санжым поген налыныт. Туге гынат Спиридон юмылан ӱшанле кодын да тыгак калыклан шке мутшо дене полшен. Капшым Тримифунтыштак черке пелен тоеныт. Колымыж деч варат святойлан кумалмаш юмылан ӱшаныше-шамычлан полша маныт. Илышысе неле ситуацийыш логалме, тазалык начарештме годым, шуко тӱрлӧ пашаште сай лектышыш шуаш, шийвундан лияш манын, сай игечылан, тӱвыргӧ кинде лектышлан, вольык тӱланымылан тудлан кумалыт. Святитель бизнесым ворандараш, оксам пӧртылташ, шке сурт-печан лияш полша манынат ӱшанат.
Эн оҥайже, тудын колымекыже, 18 курым эртен, а кийыме врыштыже капше илыше айдемын нелытшым да естественный температурыжым арала манын возат. Кажне пел ийыште шӧртньӧ шӱртӧ дене сӧрастарыме чиктен пыштыме епископын вургемжым да йолчиемжым вашталтат. Пуйто, калыкыште поро пашам ыштен коштшыжла святойын вургемже тоштемеш. Тудым ужашлан пӱчкеден паломник-шамычлан пуат, моло храмыш мощь ужаш семын колтат. Теве тыге ты святойым тачат пагалат.
Чарнурысо памашланат святойын йолчиемжын прообразшым вераҥдыме скульптурым посёлкысо ик кидмастарлан ыштыктеныт, но эше налын шуктен огытыл, шийвундо кӱлеш. Леонид Егоровичын ойлымыж почеш, тиде кечылаште памаш кумыдыкым тӱзатыме пашам мучашлышаш улыт. Такшым, святительым шарныме кечым 25 декабрьыште палемдат, санденак ты кечын памаш деке крестный ходым эртараш тӱҥалшаш улыт.
Светлана Носова
Снимкыште: памаш воктенысе кумдык у сыным налеш.
Фотом соцкыл лаштык гыч налме.
