Кодшо идалык мучаште Йошкар-Олаште эртыше «Курым-влакын келшен йоҥгалтмышт» этнофорумыш Пошкырт кундем Нуриман район Кугу Шаде ял гыч кум ака-шӱжар Ямига Калимуллина, Лидия Яшкузина да Людмила Матюшина шке усталыкышт дене чылтак ӧрыктарышт. Чыланат нуно Сабанаевна улыт. Пошкырт велысе марий-влакын вургемыштым, сӧрастарышыштым, вуйчиемыштым, моло ыштыш-кучышым ончыктышт. Эсогыл йыдал пидме мастер-класс пеш пайдалын эртыш. Нунын дене лишкырак палыме лиймеке, чолгалыкыштлан ӧраш логале.
2012 ийыште нуно школ пелен «Кугу Шаде» этно-культурный рӱдерым почыныт. Тымартежат марий вургемым, арверым погеныт. Ончыч посна лукыш чумыреныт, вара школ пелен тоштерым почыныт. Икмыняр жап гыч рӱдерымак ышташ шонен пыштеныт. Тушто куымо, йыдалым пидме, марий тӱр пӧлка-влак пашам ыштат. Пошкырт кундемысе марий-влакын ожнысо вургемыштым тачат погат, нунылан у илышым пуат. Икманаш, марий ӱдырамашын веле огыл пашажым, йӱлажым, вургемжым, сылнештарышыжым, ыштыш-кучышыжым аклен, арален кодашак тыршат, эше нуным ыштыме у технологий-влакым шыҥдарат. Эсогыл пӧръеҥ пашамат шуктат, мутлан, вӱдуа гыч корзиҥгам ыштат, йыдалым пидыт, мочыла гыч кандырам пунат, кол кучымо, имньым кычкыме арверым ямдылат, чылаже ушештарашат неле. Марий пайрем-влакым эртарат, ты пашаш школышто тунемше-влак дене пырля верысе калыкым, клуб пашаеҥ, толшо-шамычымат ушат. Районышто кандаш марий ял уло, чылаже 2 тӱжем наре марий ила. Но шукынжо кум ялыште гына нуно улыт.
Кум марий ӱдырамаш чыланат туныктышо улыт. Тӱҥалме чыла пашашт молан ушна? Нунын кокла гыч иктыже у шонымашым илышыш шыҥдараш темла гын, пырля икте-весыштлан тудым вияҥдаш полшат. Таче рӱдерым Лидия Сабанаевна вуйлата. Лидия школлан 35 ийым пӧлеклен, кодшо ий марте школ директорат лийын, кызыт тудо математикым туныктымо дене пырля эше районысо «Марий ушемым» вуйлата, «Единый Россий» партийын районысо исполкомжын секретарьже. Ӱдырамаш эше йыдалым пидеш. Шкенжын ойлымыж почеш, районысо Сабантуй пайремыш мийымеке, Сайти коча деч йыдалым ышташ тунемын. Тидлан кӧра тудын деке малышылат миен толашыже логалын. Эркын-эркын, ынде ныл ият лиеш, мастарлыкшым тапта.
Рӱдер пелен «Чимарий» фольклор ансамбльым почыныт. Тӱрлӧ верыш калыкым куандараш коштыт. Пошкырт велне эртаралтше «Ший кандыра» фестивальыш, Йошкар-Олашкат миеныт. Ты коллективлан Лидия лӱмын 20 мужыр йыдалымат ыштен пуэн. Палемден кодыман, южо йыдалжылан эсогыл котырмам келыштара. Мо оҥайже, Интернет гоч тыгай йолчиемым ышташ йодын возышо-влак шукын улыт. Мутлан, ик ӱдырамаш йол дене орланыше эргыжлан лӱмын тудым йодын. Массаж семын йыдал пеш пайдале, палемда ӱдырамаш. Нийжымат шкак ышта. Йодмыж почеш писте шӱмжым гына пӧръеҥ-влак чодыра гыч кондат. Кидмастарын пашажым шуйышат уло: 5-ше классыште тунемше рвезе. Чыла шкак ынде ыштен мошта, конкурслашкат ушна.
Этно-культур рӱдер пеленак Ямига Сабанаевна «Ямига» кидмастар пӧртым почын гын, Людмила шӱжарышт – «Эрвий» марий тӱр рӱдерым. Ямига кумло ий наре школ пашалан пӧлеклен, кызыт историйым туныкта. Пошкырт ден татар йылме-влакымат пала. Эше ӱдырамаш куа, тӱрлӧ марий сӧрастарышым, вуйчиемым, вургемым ышта. Куаш тунемашыже тыгак Марий Элыш лӱмын толын коштын, икмыняр вере лийын. Куымо арверымат тышечынак тудлан пуэн колтеныт. Форумыш толмыж годым ойыртемалтше вуйчиемже гын йӧршеш ӧрыктарыш, тыглай лӱйкалыме пулько гыч ыштыме. Паледа, тудо шкежак кажне пулькыжым чӧгыт дене перкален, вара рожым келыштарен да чием семын ыштен.
Людмила тӱрлаш мастар. Музыкальный образованийым налше ӱдырамаш заводыштат тыршен. Варажым книгагудышто ыштымыж годым тыгак икшыве-шамычым уа гыч тодаш, тӱрлаш, моло кидпашалан туныктен. Тыгак куд ийым школлан пӧлеклен. Марий тӱрым чын тӱрлаш тунемаш Йошкар-Олаш, Марий Элын калык кидмастарже Ираида Степанова деке Анжела ӱдыржӧ дене лӱмын толын коштыныт. А ынде тудын дек весе-шамыч марий тувыр-шовырым веле огыл, тӱрлӧ салфеткым, аралтышым, ӱстембал шовычым монь тӱрлаш тунемаш коштыт.
Уста ӱдырамаш-влакын каласкалымышт почеш, нунын тукымышто ӱдырамаш-влак кидпашалан эре мастар лийыныт. Чылан гаяк ургеныт, вургемым, тӱрлӧ вуйчиемым, моло сӧрастарышым ыштеныт, санденак ака- шӱжар-шамычлан тыгай усталык куснен. Ынде нуно икшыве-шамычымат тидлан туныктат.
Мо оҥайже: этнорӱдер пелен унагудат уло. Тӱрлӧ мастарлыклан тунемаш толшо-влак туштак илен кертыт. Рӱдерыште экскурсийым, посна направлений-влак дене мастер-класс-влакым эртарат. Кум ака-шӱжар чынжымак шке шочмо марий калыкын патриотшо улыт манаш лиеш. Нунын дене мутланымаште калыкнан тӱвыраже, йӱлаже, ыштыш-кучышыж деке тугай пагалымаш шижалтеш. Шкештат эре шинчымаштым нӧлтат, мастарлыкыштым шуарат, тӱрлӧ у йӧным кычалыт да весе-шамычым тидлан туныктат. Марий йылмына, вургемна, йӱлана ынже йом манынак тыршат.
Светлана Носова
Снимкылаште: Ямига, Лидия, Людмила Сабанеевнамыт.
Фотом еш альбом гыч налме