Тӱрлӧ чер ваштареш кучедалаш да таза илыш-йӱлам кучаш кумылаҥдыме мероприятий-влак кышкарыште 8-14 май Половой йӧн дене куснышо инфекций дене черланыме деч профилактикым эртарыме арня семын палемдалтеш. Теме дене келшышын, пациент-шамычын йодышыштлан Республиканский коваште-венерологический диспансерын тӱҥ врачше Дарья ЛУЧИНИНА (снимкыште) вашешта.
Мо тыгай генитальный герпес?
Тиде половой йӧн дене куснышо кумдан шарлыше чер. Тудо проста герпесын 1-ше да 2-шо типан вирусшо-влакын пижмыштлан кӧра вийым налеш. Герпес дене половой илыш дене илыше чыла еҥ черланен кертеш. Тыгай вирусан шуко еҥ черле улмыжым огеш шиж, да герпес тудын кажне половой партнёржылан куснен сеҥа.
Мо тыгай умша герпес?
Тудо тӱҥ шотышто 1-ше типан вирусын пижмыжлан кӧра вийым налеш да кылмен черланаш але умшагӧргыштӧ, тыгак умша йыр герпеслан шарлаш амалым ышта, но шагал огыл еҥын тӱжвал тӱсыштыжӧ да тазалыкыштыже нигузеат огеш палдырне. Тидыже шуко пациентын изиж годымак але рвезе пагытыштыже ача-аваже да родо-тукымжо дене вашлийме годым шупшалалтмылан кӧра шӱвыл дене инфицироватлалтмыж дене умылтаралтеш.
Генитальный ден умша герпес коклаште кыл уло мо?
1-ше типан вирусын пижмыжлан кӧра вийым налше умша герпес половой органыш оральный манме секс годым куснен кертеш. Садланак генитальный герпесын южо случайже 1-ше типан вирус деч вияҥеш.
Генитальный герпес мынярак чӱчкыдын вашлиялтеш?
Российыште – чӱчкыдын. Статистике почеш, 14-49 ияш куд еҥ кокла гыч иктыже генитальный герпесан лийын кертеш. Шкенжым идалыкыште куд гана деч чӱчкыдын палдарымыж годым черым кужу жап эмлаш кӱлеш. Врач-дерматолог венерический черлан анализым сдатлаш колта. Тудыжым диспансерыштына яра ыштыкташ йӧн уло, тыгодым пациентым эше ВИЧ, сифилис, В ден С гепатит, гонорей, трихомониах дене черланен кертмыжлан тергат.
Генитальный герпес кузе пижеш?
Черле еҥ дене тӱрлӧ половой кыл гоч. Тыгеат лийын кертеш: айдеме инфицироватлалтмыжым огеш пале, тидым коваштыж ден тазыла чоражат огыт палдаре (нуно яндар улыт), да тудо вирусым кажне сексуальный партнёржылан «пӧлекла». Генитальный герпес тыгак умша герпесан половой партнёр деч оральный секс годым куснен кертеш. Инфекций туалетыште шинчыме наста, вакшыш шартыш, кӱмыж-совла, шовын да солык гай арвер гоч, бассейныште йӱштылмӧ годым огеш пиж.
Черланыме деч кузе аралалташ?
Половой йӧн дене куснышо чер дене черланыме деч аралалтме корно икте гына – чыла тӱрлӧ сексуальный кыл деч отказаш. Но тидын деч посна илаш огеш лий гын, генитальный герпес дене черланыме деч нине ой-каҥашым шотыш налаш кӱлеш:
– кылым таза (половой йӧн дене куснышо чер дене черланен кертмылан тергалтше да анализын отрицательный результатшым налше) ик еҥ дене гына кучыман;
– кажне сексыште латексный презерватив дене чын пайдаланыман.
Тидымат шотыш налман: герпесын чыла йоражак огыл презерватив кӧргыштӧ лиеш. Черын вирусшо шинчалан перныдыме йоран коваште гычат ойыралт лектын кертеш. Икманаш, презерватив герпес деч тичмашнек да ӱшанлын арален огеш сеҥе.
Генитальный герпесан айдеме дене половой кылым кучымо годым черланен кертме лӱдыкшым нине случайыште иземдаш лиеш:
– партнёрын кажне кечын герпес деч эмым йӱмыж (тидыжым тудо шкенжын врач-дерматовенерологшо дене каҥашышаш) годым;
– черын талышнымыж годым секс дене кылдалтше нимогай кылым ышташ огыл гын.
Мӱшкыран ӱдырамашын ончыкылык йочажлан зияным ышта мо?
Мӱшкыран ӱдырамаш генитальный герпесан гын, тудлан пренатальный шымлымаш группыш кошташ, тидын нерген врачлан каласаш, кӧ деч черланымыжым палдараш кӱлеш. Шанчызе-влакын утларак ужаш шымлымашышт пеҥгыдемден: герпесын генитальный инфекцийжылан кӧра аза лугыч лийын але жап деч ончыч шочын кертеш.
Герпесын инфекцийже ава деч йочалан мӱшкырыштак куснен кертеш, но тыгайже чӱчкыдынжӧ тудын шочмыж годым лиеш. Тиде неонатальный герпеслан вияҥаш амалым ышта, да икшыве тудлан кӧра эсогыл колен сеҥа. Мӱшкыран ӱдырамашлан герпес дене черланыме деч чот аралалташ кӱлеш. Медик-влак инфицироватлалтше пациентлан эмым мӱшкыран улмо пытартыш йыжыҥыште веле темлен сеҥат. Тудыжо ӱдырамашын азам ыштымыж годым герпесын улмыжым ончыктышо пале-влакын вияҥын кертмышт деч арала. Врач мӱшкыран ӱдырамашым азам ыштымыж деч ончыч герпесын йораже-влакын лектеден кертмыштлан сайын терга. Ситыдымашым муэш гын, йочам пациентын мӱшкыржым пӱчкын луктыт.
Мӱшкыран ӱдырамаш половой йӧн дене куснен кертше иктаж чер дене черланен кертмыжым умыла але пелашыжын половой органыштыже йорам ужеш, уда пушан вишкыдын ойыралт лекмыжым шижеш, шалмыж годым когартыме гай чучмо нерген ойлымыжым колеш гын, жапым шуйкалыде, дерматовенеролог деке кайышаш.
Врач пациентын черле улмыжым кузе рашемда?
Эмлыше врач генитальный герпес дене черланымым пациентын вуйым шиймыжым шотыш налын але йора гыч налме биоматериалым лабораторийыште шымлыктен рашемден кертеш. Герпеслан антителам кычалме шот дене вӱрын анализшымат кучылтын сеҥа. Мут толмашеш, чыла йора ден йошкар тамгак огыл герпесын вирусшо улыт. Поснак пӧръеҥ-шамыч герпесым шуэн огыл баланопостит (поҥго чер) дене лугат.
Герпесым эмлаш лиеш мо?
Чаманен палемдем, кызытеш герпес деч эмлалтме йӧн уке. А теве тудын талышнымыж деч аралыше, тыгай случайым шагалемдыше препарат-влак улыт. Нунын кокла гыч южыжым кече еда йӱаш гын, половой партнёрым черландарен кертме лӱдыкшым палынак иземдаш лиеш.
Эмлалташ огыл гын, мо лиеш?
Генитальный герпеслан кӧра лекше йора-влак половой орган кундемыште чот коршташ тӱҥалын кертыт, а лушкыдемше иммунитетан черле-шамычлан нуно чытен кертдымыш савырнен сеҥат. Пациент йорам але сусыр гыч лекше вишкыдым кидше дене тӱка гын, герпесым капкылжын моло кундемышкыжат, мутлан, шинчашкыже, кусарен кертеш.
Черым контрольышто кучаш лиеш да кӱлеш. Тидын нерген лучо дерматовенеролог дене мутланаш. Герпесым эмлаш огеш лий, но тудым эмын полшымыж дене виктараш йӧн уло.
М.ИВАНОВА ямдылен
Фотом Марий Элын Тазалык аралтыш министерствыж деч налме
