Тиде чолга, шке шонымашышкыже шуаш тыршыше да ойырен налме сомылжым уло чон дене ыштыше ӱдырамаш – Советский районысо Кугэҥер ялын шочшыжо – самырык тукымлан образованийым да воспитанийым пуымо пашаште 90-ше ийла гычак тырша. Шке жапыштыже верысе Ашламаш тӱҥалтыш школын директоржо лийын, кызыт ты кундемыштак Роҥго кыдалаш школышто (кугурак класслам туштак тунем пытарен) марий (кугыжаныш) йылме да литератур, тыгак руш йылме дене шинчымашым пуышо Алевтина Семёнова. 2020 ийыште тудо республик кӱкшытан «Идалыкын туныктышыжо» конкурсын финалышкыже лектын. А тений тудо – республик кӱкшытан «Марий йылмым эн сайын туныктышо-2024» профессионал мастарлык таҥасымашын вич финалистше-влак кокла гыч иктыже. Молан тудо туныктышын профессийжым ойырен, таче марий йылмылан шӱмаҥдыше педагог могайрак лийшаш – конкурсын икымше йыжыҥже деч вара уста педагог дене мутым вашталташ йӧн лекте.
– Алевтина Александровна, адакат йӱлаш пурышо йодышем гыч тӱҥалам: молан Те лачшымак туныктышо профессийым ойыренда?
– Школышто тунеммем годым класс вуйлатышына Надежда Владимировна Тойкиева лийын. Тудо мемнан деке Пошкырт кундем гыч пашам ышташ толын ыле. Моткочак чолга ӱдырамаш. Очыни, тудым онченак, ончыкыжым туныктышо лияш кумыл лектын. Школ деч вара йолташ ӱдырем дене Марий кугыжаныш университетын руш йылме да литератур пӧлкашкыже тунемаш пураш экзаменым кученна. Мый кертынам, а тудо – уке. Моткочак шӱлыкаҥын. Шкетшым кодаш огыл манын, ме пырля заводыш пашаш пуренна. Тушто ыштыме годым эре шоненам: «Авам мыйым туныктышым ужнеже ыле…» Шке верыштем улмемла чучын огыл. Тиде шонымашак уэш тунемаш пураш таратен. Тунам Роҥго селаш марланат лектынам ыле, вич ий эре Йошкар-Олаш кудалыштынам…Тунем пытарымеке, шкенан районысо Ашламаш школышто пашам ыштенам, директорын сомылжым шуктенам. Пу оралте ыле, тудым эреак тӱзаташ тыршенам. Но школ петырналте. Моткочак жал, вет тушко чонем пыштенам манын каласаш лиеш.
– Шке жапыштыже тӱҥалтыш класслаште тыршенда, а кызыт йоча-влаклан марий (кугыжаныш) йылме дене шинчымашым пуэда. Тудым туныктымаште могай нелылык вашлиялтеш?
– Таче кечылан экшык тыгай: ешыште ача ден ава марий улыт, но икшывышт дене марла огыт мутлане.
– Ача-ава-влакын кумылыштым савырыман тугеже, но кузе?
– Нуно эн ончычак туныктышын койыш-шоктышыжым эскерат, тудын кумылжым да туныктен моштымыжым шотыш налыт. «Икшывемлан тудо мом пуэн кертеш?» ман шонат. Вет ача-ава-шамыч туныктышым, манмыла, вуй гыч йол марте аклат да шканышт иктешлымашым ыштат. Тый шке пашат, койышет, моштымашет дене нунын ӱшаныштым сулен кертат гын веле полшаш кумылышт лектеш.
– Ача-авам веле огыл, рушла кутырышо марий йоча-влакын кумылыштымат савыраш кӱлеш, туге?
– Марий йылмым кокымшо класс гычак тунемаш тӱҥалына. Паледа, нунын дене артист лияш кӱлеш! Уло мастарлыкым, кунамже чоялыкым кучылтман. Туге-туге – чоялыкым. Мутлан, «Тыгай пӧлекым ямдыленам … Айста, таче тидым ыштена» манам. Чодырасе пушеҥге семынак кид-влак нӧлталтыт! Але «Ик минутышто кӧ мыняр марий мутым тунем шукта?» йодам. Икте – кудытым, весе – кандашым… Тыге эше ик йолтошкалтышым ончыко ыштышнат…
– Тугеже, тачысе туныктышо могай лийшаш?
– Усталык шӱлышан личность. Тудо эреак вияҥшаш да тидым ончыктен моштышаш. Туныктышын мастарлыкшым, сеҥымашыжым тунемше-влак веле огыл, ача-ава-шамычат ужшаш улыт.
– Конкурсын тачысе ужашыштыже вигак палдырныш: пеҥгыдын да тура ойлышо улыда. Очыни, Тендам тунемше-шамыч «Тудо – строгий» маныт?
– Тӱжвачын ончымашташте мый пеҥгыде улам, но шӱм-чонемже нимынярат тыгай огыл. А тидым йоча-влак пеш вашке шижыт. Туге гынат шӱм-чон пушкыдылыкым пешыже ончыктыман огыл, пеҥгыде лийман да тыгак йодман, уке гын шӱйышкет кӱзенат шинчыт (авт.:шыргыжеш). Чыным ойлаш гын, тунемшем-шамыч шинчаончалтышем гычак чыла умылат, «Алевтина Александровна туге строгын ончале…» маныт. Туге гынат тиде пеҥгыдылыклан кӧра нуно мый дечем кораҥын огыт кай, мӧҥгешла – ме пырля мыняр марла спектакльым шындена, кушто гына шкем огына ончыкто, паледа ыле гын! Чыла тидлан йоча-влакым веле огыл, ача-ава-влакымат тарватыман. Пырля мыняр костюмым ургена, а курчакшым мыняр ыштена! Мемнан школыш мийыза!
– Йодышем-влаклан вашештымыланда да ӱжмыланда тау, Алевтина Александровна. Ончыкыжымат тыгаяк чолга лийза да шӱм-чонда дене волгалтын илыза. Шонымашда эреак шукталтше!
– Тау.
Алевтина Александровна «Марий йылмым туныктышо-2024» конкурсын «Методике мастерской» йыжыҥыштыже шке паша лектышыже да туныктымо йӧнжӧ-влак нерген каласкалыме годым жюрин еҥже-влаклан «Марий (кугыжаныш) йылме дене паша тетрадьше» дене палдарыш. Тудыжым уста педагог шкак ямдылен да савыктен луктын – тидын нерген кумданрак вес мужыр лаштыкыштына палдарена.
Г.Кожевникова
Снимкыште: Алевтина Семёнова да тудын паша тетрадьше.
Авторын фотожо
