Марий Элна шочмо кечыжым чапле показатель-влак дене вашлиеш. Курым утла жапыште республикна палынак тӱзланен, йорло кундем гыч шуко шотышто чапланыше регион марте кушкын. Сай вашталтыш-шамыч поснак пытартыш ийлаште койыт. Чыла тиде тӱҥ шотышто Российын президентше Владимир Путинын полшымыжо да республикнан национальный проект-шамычым лачымын шуктымыжо, тыгак пашаче калыкын лым лийде гаяк тыршымыж дене ышталтын.
* * *
Тений идалык тӱҥалтыште В.Путин 2023 ийлан палемдыме паша радамыш демографийым саемдыме йодышымат пуртен да тидым тазалык аралтыш системын услугыжым саемдыме дене ышташ кӱлмӧ нерген ойлен.
Таче Марий Элыште «Здравоохранений» национальный проектын кандаш федеральный проектше илышыш пурталтеш. Нунын полшымышт дене пытартыш вич ийыште республикыштына 19 ФАП-ым ыштыме, Медведево районысо Краснооктябрьский ден Силикатный посёлкылаште, Звенигово районысо Кокшайск селаште врачебный амбулаторий-влакым чоҥымо, кажныжым кызытсе жаплан келшыше медоборудований да мебель дене шыҥдарыме. Тений идалык мучаш марте Юрино районысо больницын поликлиникыжым чоҥен шукташ палемдыме.
Марий здравоохраненийын ик эн кугу сеҥымашыжлан калыкын чотшым кугемдымаште йӱдшӧ-кечыже тыршыше Перинатальный рӱдерлан чоҥымо кӱкшӧ технологиян корпусым шотлыман. Тиде объект – шкешотан: тыгай проектым элнан эше ик субъектыштыжат илышыш пуртымо огыл.
* * *
У корпусым ӱмаште 1 июньышто почыныт. Тиде кечынак тыште Перинатальный рÿдерын 60 ияш лÿмгечыжлан пöлеклалтше «Ӱдырамашын да йочан тазалыкыштым аралымаште – 60 ий. Историй гыч инноваций марте» науко да практике конференций эртен. А 2 июньышто у зданийыште ош тӱняш толшо икымше азан йӱкшӧ йоҥгалтын.
Азам ышташ полшымо системе тынар ончыко тошкалын кертеш манын, кö да кунам шонен? Марий Эл Перинатальный рÿдерын кÿкшö технологиян у корпусыштыжо улшо операцийым да азам ыштыме зал-влак гай вержым киноштат ужын огынал, очыни! Мутлан, операционный залыште ÿстембалне кийыше пациентын могыржым ырыктыше гель кöрган матрас, аутогемотрансфузий, ИВЛ да шуко моло аппарат ден монитор гыч тÿҥалын, видеокамеран светильник марте – чылажат ÿдырамаш ден йочан тазалыкышт ден илышыштым арален кодаш палемдалтын. Азам ыштыме залымат тичмашек автоматический трансформер-кровать, шочшо азалан палемдалтше реанимационный ÿстембал, ИВЛ-аппарат, тазалыкым эскерыше тÿрлö монитор гай кÿкшö технологиян ятыр оборудований дене шыҥдарыме. Тыште, йöнан да лÿдыкшыдымö верыште, ÿдырамаш азам ыштымыж марте «ила». Тылеч вара, чыла сай гын, ава ден йочам тошто корпусыш кусарат, уке гын – тысе кокымшо пачашыш. Тыштыже ÿдырамаш ден йоча-влаклан реанимаций да интенсивный терапий отделений-влак кажныже посна верланеныт.
Аза-влаклан палемдалтше реанимаций да интенсивный терапий отделенийыште 26 кувез уло. Нуно, жап деч ончыч але лунчырийрак шочшо азан нелытшым, илыме кечыжым, тазалыкшым да моло данныйжым шотыш налын, температур ден кислород режимым, вÿдыжгылыкын кугытшым автоматически келыштарат. Отделенийыште азан вуйдорыкшым сутка мучко эскерыше аппарат шергакан – тудым республикышкына икымше гана конден шындыме. Тымарте неврологий дене кылдалтше ситыдымашан йоча-влакым элнан вес регионлашкыже шымлалташ колтеныт. Шочшо азалан лачшымак могай препаратым да мыняр пуымым рашемдыше аппаратат у да кÿлешан. А аптеке-кабинетыште гын эмым медик огыл, а автомат ямдыла – айдемын кидше логалме деч посна! Тазалыкышт пеҥгыдемме семын ÿдырамаш-влак шочшыштым ужаш, аза-шамыч авашт дене палыме лияш миен толын кертыт – отделений-влак йыгыре верланеныт.
Кÿкшö технологиян корпусышто 0-18 ияш йоча-влакым шымлаш магнит-резонанс томографым шындыме – тыгай оборудований республикыштына нигунамат лийын огыл да южо пошкудо регионышто кызытат уке.
Операционный залын светильникышкыже шындыме видеокамерымат улан шотлыман. Тудын полшымыж дене медик-студент-влак операцийым ыштыме радамым актовый залыште эскерен кертыт. Видеокамер специалист-шамычланат шуктымо пашам ужашын-ужашын лончылаш да иктешлаш сай йöным ышта. Мут толмашеш, видеоэскерымаш системым ынде зданий кöргыштат, тÿжвалнат шындыме.
«Перинатальный рӱдер – регионлан моткоч кӱлешан объект, молан манаш гын тудо ӱдырамаш ден аза-влаклан медицине полышым кугу кӱкшытыштӧ пуаш, консультаций ден перинатальный диагностикым эртараш, ситыдымашым тӱҥалтыш йыжыҥыштак рашемдаш йӧным ышта», – ӱмаште Марий Элыш толын коштмыж годым манын Россий Федерацийын тазалык аралтыш министрже Михаил Мурашко .
* * *
Тений 31 мартыште Волжск оласе рӱдӧ больницыште азам ыштыме у отделенийым почыныт.
Тыште Волжский, Морко да Звенигово районлаште илыше 30 тӱжем утла ӱдырамашлан медицине полышым пуаш йӧным ыштыме. Тымарте мӱшкыран ӱдырамаш-шамычлан Йошкар-Олашке кудалышташышт логалын.
Азам ыштыме отделенийым республикнам социально-экономически вияҥдыме индивидуальный программын кышкарыштыже чоҥымо да кызытсе жаплан келшыше у технике ден шыҥдарыме. Объект 500 миллион утла теҥгеш шуын.
* * *
Тенияк 1 июньышто Перинатальный рӱдерын капитально олмыктымо акушерско-физиологический корпусшым почмо. Ик-кум веран да посна душевоян палате-влак, инновационный оборудований, кызытсе жаплан келшыше у мебель, пациент-шамычым выписатлыме сылне пӧлем – чыла тидым тӱнямбал практикыште кучылталтше стандарт-влаклан келыштарыме.
«Мо ыле да мом ыштыме – пеш кугу ойыртем. Ынде тиде чынжымак ӱдырамаш ден кызыт гына шочшо аза-влаклан тичмаш медицине полыш ден услугым пуымо кӱкшӧ профессиональный тӧнеж. Тыште ава ден йочалан пеш сай йӧным ыштыме. Эн ончычак Россий президент Владимир Владимирович Путинлан тауштымем шуэш. Лачшымак тудын кӱштымыж дене таче тыгай чапле корпусан лийынна. Тыште врач-влакланат: акушер, гинеколог да моло медицине персоналлан – йӧным ыштыме. Социально кӱлешан объектым уэмдыме дене регионыштына аза шочмо чот кугемеш манын ӱшанем», – олмыктымо корпусым ончалаш мийымыж годым палемден Юрий Зайцев.
* * *
Акушерстве да неонатологий шотышто медицине полышым организоватлыме качествым аклыме рейтингыште Марий Эл Российын чыла регионжо-влак коклаште икымше верым налын.
Качествылан зависитлалтдыме акым 41 показатель почеш В.И.Кулаков лӱмеш акушерствым, гинекологийым да перинатологийым шымлыме национальный медицине рӱдерын (Москва) специалистше-влак пуэныт.
– Тыгай ак – республикысе акушерско-гинекологический да неонатологический службын шукертсек шуктен толмо системный манме пашажын лектышыже, – манеш Марий Элын тазалык аралтыш министрже Марина Панькова. – Республикыштына Перинатальный рӱдерын кӱкшӧ технологиян корпусшо ден азам ыштыме отделений-влакым почмо дене медицине кадрым кугемдыме да шуко куатле оборудованийым налме – чыла тиде ончыкылык ава ден аза-шамычлан кӱлешан полышым пуаш сай йӧным ыштен. Таче таза ӱдырамаш-влак азам Волжск оласе рÿдö больницыште, Козьмодемьянск район-влак кокласе эмлымверыште да Марий Турек районысо рÿдö больницыште ыштат, начаррак-шамыч – Перинатальный рӱдерыште. Азам ышташ полшымо тыгай структур Европысо чыла гаяк элыште уло. Икмыняр ий дене чоҥымо маршрутизаций мӱшкыран ӱдырамаш ден ава, тыгак ик ияш марте ийготан аза-шамычын черланыме да колымо чотыштым иземдаш йӧным ыштен. Россий Федерацийысе кокла показатель дене таҥастарымаште таче Марий Элыште аза колымо чот палынак изи.
2023 ий 13 июньышто Йошкар-Оласе медицине колледжын кумдыкыштыжо профессиональный порысым чыла жапыштат лачымын шуктышо, марий кундемысе калыкын тазалыкшым аралымаште лым лийде тыршыше медицине пашаеҥ-влаклан пӧлеклалтше барельеф шотан монументым почыныт. Регионыштына тиде тыгай суапле профессийлан шкем пӧлеклыше еҥ-влаклан – икымше монумент.
Постаментыште – кум бронзо фигур: врачын, сар жапысе медсестран да кызытсе жапысе медицине пашаеҥын. Нуно кажнынан гаяк илышыштына поро пашашт дене шарналт кодыныт.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын да Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын фотошт
