3-4 октябрьыште Марий Эл Республикысе Калык-влакын келшымаш пӧртыштышт «Российысе регионлаште калык да конфессий кокласе кыл» Россий кӱкшытан шанче-практике конференций эртен. Тушко Российысе 14 регион гыч ты аланыште ыштыше да ты пашам шымлыше 100 наре эксперт ден специалист чумыргеныт.
3 октябрьыште конференцийым торжественно почмо годым частник-влакым регион вуйлатыше Юрий Зайцевын лӱмжӧ дене Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже — тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министр Константин Иванов, Марий Эл Кугыжаныш Погын председатель Михаил Васютин, Российысе Йот эл паша министерствын Йошкар-Оласе представительствыжым вуйлатыше Лариса Полушина, Татарстаныште Илыше калык-влакын ассамблейыштын советыштын исполнительный комитетыштым вуйлатыше Ренат Валиуллин, МарНИИЯЛИ-н директоржо Людмила Григорьева саламленыт.
Пленарный заседанийыште Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже — тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министр Константин Ивановын, Башкортостанысе Кугыжаныш Погынын — Курултайын Образований, тӱвыра, самырык-влакын политикышт да спорт шотышто комитетше пелен пашам ыштыше эксперт советын председательже Вячеслав Пятковын, историй науко доктор, профессор, Москвасе М. В. Ломоносов лӱмеш кугыжаныш университетын элкӧргӧ да технике сферыште виктем кафедржым вуйлатыше Александр Полуновын, РАН-ын член-корреспондентше, историй науко доктор, УрО РАН-ын Гуманитар шымлымаш институтшын директоржо Александр Черныхын докладыштым колыштыныт. Чыла пашажат кугыжаныш национальный политикын стратегийжым шуктымо, конфессий да калык кокласе кылым пеҥгыдемдымылан пӧлеклалтше лийыныт.
Икымше кечын кум сессий пашам ыштен. Иктыже кугыжаныш национальный политикын стратегийжым регионлаште кузерак шуктен толмылан, весыже Российыште этнокофессиональный ситуацийын социальный мониторингше да тӱрлӧ конфликтым ончылгоч кораҥдымаш темылан пӧлеклалтын. Кумшышто этносын да религийын шуко тӱрлӧ улмышт нерген мутланеныт.
Тылеч посна конференцийыш погынышо-влак Йошкар-Олан мотор верлажым ончен коштыныт, Т.Евсеев лӱмеш национальный тоштерыш миеныт, Калык келшымаш пӧртыштӧ эртыше «Искусство быть семьёй» да «Кид дене ыштыме курчак» ончерла дене палыме лийыныт.
4 октябрьыште эртыше кум сессийыште доклад-влакым умбакыже колыштыныт. Нуно самырык тукымым патриотизм шӱлышеш куштымо, Российыште илыше калык-влакын кӧргӧ чон поянлыкыштым арален кодымаште ешын верже, миграций йодыш нерген лийыныт. Сессий деч вара конференцийым иктешленыт, а варажым ола округла ден район вуйлатыше-шамычлан семинар-совещаний эртен.
– Тÿнямбалне СВО кая, умылыдымаш озалана… Салтакна-влак шочмо
элнам аралат. Информаций технологий вияҥме дене «чын огыл» увер-влак писын шарлат, самырык еҥын ушыш «осалым» шыҥдарат. Тушман-влак калык ден калык коклаште, ик юмыйÿла ден вес юмыйÿла коклаште сырымашым тарваташ тыршат, келшен илымашнам шалатынешт. Россий – кугу вий-куатан эл, тыште 190 утла калык ик еш семын ила.
Кажне калыкын шке историйже, шочмо йылмыже, сылнымутшо, тÿвыраже, юмыйÿлаже, уш-акыл ден шÿм-чон поянлыкше – лач тыштак мемнан тичмаш вийна, икоян улмына. Кажне йылмым, кажне калыкым шинчасортала перегыман. Кеч-могай йöсö пагыт лиеш гынат, калык ден калык коклаште вашумылымашым, икте-весылан полшен илымашым арален кодыман. Чыла нелылыкым пырля сеҥен, пиалан тыныс илышнам тÿзатен кертына, тыге сай ончыкылыклан ÿшан шочеш.
Лач тыгай шонымаш денак Марий Элыште «Российысе регионлаште калык да конфессий кокласе кыл» Россий кÿкшытан шанче-практике конференций икымше гана эртаралте. 14 регион гыч 100 утла шымлызе, эксперт, кугыжаныш пашаеҥ-влак ушнышт, теоретик ден практик-влак иквереш чумыргышт. Российысе регионлаште Кугыжаныш национальный политикын стратегийже кузе шукталтеш, у Стратегийыш могай вашталтыш пурталтын, кызытсе социологий шымлымаш-влакын лектышышт могайрак, самырык тукымым шуарымаште ешын, школын, обществын, кугыжанышын пашажым кузе саемден колтыман да моло тургыжландарыше йодыш- влакымат лончылымо. Калыкын ик вер гыч вес верыш илаш куснылмо (миграций) йодыш шукыштым шонаш тарата. Эксперт-влакын каҥашышт негызеш конференцийын резолюцийжым пеҥгыдемдыме, тудо умбакыже шке корныж дене пашам ыштышаш. Статья-влакым посна сборник дене савыктен луктына да Российысе научный цитирований (РИНЦ) базыш вераҥдена.
Конференций кугу кÿкшыт дене эртыш, умбакыжат тÿҥалме пашам ÿшанлын шуйыман», – тыгай акым Москва гыч да моло кундемла гыч толшо лÿмлö шымлызына-влак пуышт. Кажне кок ий кокла гыч ты теме дене конференцийым эртараш мутланен келшышна, – каласыш МарНИИЯЛИ-н директоржо Людмила Григорьева.
Лидия ШАБДАРОВА
Михаил Скобелевын фотожо
