Кум кече шуйнышо сайлымаш эртен кайыш. Марий Элыште илыше-влак 6, 7 да 8 сентябрьыште республикын 8-ше созыв Кугыжаныш Погынышкыжо 52 депутатым, муниципал образований-влакын представительный органлашкышт 1301 депутатым сайленыт.
Йӧн ешаралтын
Кум кечынжат избирательный участке-влак 8 гыч 20 шагат марте пашам ыштеныт. Йошкар-Олаште 15-ше номеран УИК гын моло ийласе семынак теният Российын да Марий Элын гимныштым Чумыр йоча марий хорын мурымыж дене почылто (снимкыште).
Ты ийын эртаралтше сайлымаште молгунамсе семын избирательный участкыш миен, тыгак комиссийым шке деке мӧҥгышкӧ ӱжыктен йӱклымӧ дене пырля эше республикыште икымше гана кучылталтше у ДЭГ йӧн дене пайдаланаш йӧн лийын. Кугыжаныш Погыныш сайлымашлан 1049600 бюллетеньым да муниципал сайлымаш-влаклан 524579 бюллетеньым ямдылыме лийын. Йӱклымӧ 483 пӧлемыште видеорегистраторым вераҥденыт. 99 избирательный участкыште КОИБ полшымо дене йӱкленыт.
Мутлан, инвалид еҥ-влаклан йӱклашышт йӧнан лийже манын, республикысе 12 участкыште руш жестовый йылме гыч кусарыше-шамыч полшеныт. Тиде кузе ышталтмым 6 сентябрьыште рӱдолаште 37-ше номеран УИК-ыште шкеат ужна. Начарын колшо ик ӱдырамашлан, Маргарита Зафиналан, кусарыше Светлана Азикова кидше дене «ойлен» йӱклаш полшыш (снимкыште).
А начарын ужшо-влаклан шкевуя йӱклашышт республикыште 23 участкыште Брайль шрифтан сайлымаш бюллетень-влакым ямдыленыт да тифломаркерым налыныт. Нунын дене кузе тиде ышталтмымат мыланна, журналист-влаклан, кугарнян Йошкар-Олаште 7-ше номеран школышто верланыше 72-шо №-ан УИК-ыште ончыктышт. Мутлан, Галина Ячменевам ВОС-ын оласе организацийжын секретарьже Екатерина Байназова ужалтарен конден ыле. Тудак йӱклашыжат полшыш.
– Таче мый тиде участкыште Брайльын шрифтше да тифломаркер дене пайдаланен ончышым. Моткоч келшыш. Вес сайлымаш годым нунын полшымо дене йӱклаш шонем, – каласыш сайлыше ӱдырамаш.
Пайрем гаяк лийын
Сайлымаш шукыштлан шке гражданский порысым шуктымо дене пырля эше пайрем гаяк лийын. А тушко мом чиен каят? Эн мотор вургемым! Санденак, мутлан, Медведево район Пӱкшерме ялыште Фольклор пӧртыштӧ верланыше 376-шо №-ан УИК-ышкат йӱклаш марий вургемым чиен толыныт ыле. Такшым, пиалеш, тыгай сӱретше республикыштына ятыр вере вашлиялтын. Южышт участкыш эсогыл уло еш дене сылне марий тӱран вургемым чиен миеныт.
А Пӱкшермыште иктыже – ты ял гычак 85 ияш Клавдия Васильевна Короткова ыле. Ойлымыж почеш, сайлымашым тудо кажне гана пайрем семын акла да эре гаяк марий тӱран вургемым чиен мияш тырша.
Ты комиссийын еҥже-влакат: председательжын алмаштышыже Юлия Соломина ден УИК-ын еҥже Альберт Волков йӱклаш толшо-влакым марий вургеманак вашлийыч.
– Сайлымашыш коштман, вет ме шке ончыкылыкнам ойырена. Марий вургемым чийыме дене еҥ-влаклан, поснак самырык-шамычлан марий кундемнам йӧраташ, марий йылмынам, тӱвыранам аклаш да аралаш кӱлмым ончыктена. Тек Марий Элна умбакыжат вияҥеш да тӱзлана, – каласыш Юлия Соломина.
Тергеныт, эскереныт
Лӱдыкшыдымӧ лийже манын, избирательный участкылаште МВД пашаеҥ-влак дежуритленыт. Чот дене эн шуко избиратель улмо участкыласе йӱклымӧ пӧлемлаште 128 металлодетектор вераҥдалтыныт. Молыштыжо ручной манме дене пайдаланеныт.
Сайлымаш кузе эртымым Марий Элысе Мер эскерымаш штабын эскерышыже-влак тӱткын онченыт. Тудым вуйлатыше Евгений Кузнецовын ойлымыж почеш, штаб 600 утла мер эскерышым ямдылен. Нуно республикысе кажне участковый комиссийыште пашаштым шуктеныт. Штаб почылтмеке, нине эскерыше-шамыч деч увер вигак пураш тӱҥалын. Штабыште сайлымашын кузе эртымыжым онлайн-карте полшымо дене ужын кертыныт. Иктаж участкыште умылыдымаш, нелылык лектын гын, картыште йошкар тул йӱлен. Тудым кораҥдышашлан уло штабын йӧнжым кучылтыныт. Чыла сай лийын гын, ужар тул йӱлен.
Мер эскерымаш рӱдер кум кечаш пашам иктешлен. Независимый эскерыше-влак избирательный законодательствым пудыртымо ик кугу нарушенийымат вашлийын огытыл.
Сайлымашын икымше кечыже кугарня – паша кече – ыле гынат, ятыр вере лачшымак 6 сентябрьыште еҥ-влак шукынрак йӱкленыт. Республикысе Избиркомын данныйже почеш, ты кечын Марий Элыште чылаже 96 тӱжемат 708 еҥ але 18,4 % участкылашке миен. Район-влакым ончалаш гын, икымше кечын, мутлан, эн чолган Килемар районышто сайлымашыш ушненыт. Тушто ты чот 32 % утла лийын. Кокымшо верыш Шернур район (22,27%), кумшыш Юрино район (19% утла) лектыныт. Йошкар-Олаште гын ик эн шагалын, 5,78 %, йӱкленыт.
Иктешлымаш
Теҥгече эрдене журналист-влак дене вашлиймаште республикын Избирком председательже Ирина Татаринова йӱклымашын кызытеш рашемдыме иктешлымашыж дене палдарен. Тудын дене келшышын, теве могай районлаште еҥ-влак эн шукын йӱкленыт:
- Шернур район – 63,65 %,
- Курыкмарий район – 58,41 %,
- Кужэҥер район – 58,01 %.
– Марий Элыште сайлымашке чылаже 203418 еҥ (38,77 %) ушнен. Тений икымше гана кучылталтше дистанционный электрон йӱклымаш йӧн дене 10 % утла избиратель пайдаланен. ДЭГ дене Марий Элыште 53476 избиратель йӱклаш шонымыж нерген йодмашым пуэн да нунын кокла гыч 94,66 %-ше тидым ыштен. Тидыже пӱтынь элна мучко эн кугу показатель лийын. Икымше ганак ме икымше верыш лектынна, – ойлен Ирина Татаринова.
Партийный системе дене 5 %-ан барьерым 3 политический партий эртен:
- 63,23 % – «Единая Россия»,
- 11,5 7% – КПРФ,
- 8,65% – ЛДПР.
Лач нине партий-влакын еҥышт Марий Элын 8-ше созыв Кугыжаныш Погыныштыжо лийыт. «Единая Россия» тушто конституционный да парламентский эн шуко верым налеш.
Молышт тынар процентым погеныт:
- «Справедливая Россия – За правду» – 4,86%,
- «Новые люди» – 4,35%,
- Партия пенсионеров – 4,12%,
- «Коммунисты России» – 3,77%.
Ик мандатан 39 избирательный округ гыч 38-ыштыже «Единая Россия» партий деч кандидат-влак сеҥеныт. Ик вере, Курыкмарий районышто верланыше 20-шо №-ан участкыште, эн шуко йӱкым самовыдвиженец, СВО-н участникше поген. 6-шо №-ан Дубковский округышто специальный военный операцийыште улшо-влаклан полшымо пашам шуктышо Ренат Магсумов эн шуко йӱкым поген.
Ик мандатан округлаште йӱклымаште теве кӧмыт сеҥеныт:
▪️Зарубинский – Игорь Петухов;
▪️Центральный – Михаил Швецов;
▪️Молодежный – Максим Бронников;
▪️Сомбатхейский – Андрей Виногоров;
▪️Заречный – Даниил Жуков;
▪️Ремзаводский – Антон Толстов;
▪️Суворовский – Дмитрий Лабутин;
▪️Красноармейский – Алексей Красильников;
▪️Анциферовский – Андрей Бахматов;
▪️Гомзовский – Максим Белоусов;
▪️Березовский – Дмитрий Груздев;
▪️Строительный – Мария Дорогова;
▪️Прохоровский – Григорий Пейсахович;
▪️Гагаринский – Марина Янковская;
▪️Нагорный – Давид Погосян;
▪️Заводской – Ильдар Ибрагимов;
▪️Козьмодемьянский – Светлана Громова;
▪️Поволжский – Михаил Родионов;
▪️Волжский – Лариса Яковлева;
▪️Красногорский – Нина Янгелова;
▪️Звениговский – Февзи Керимов;
▪️Сосновый – Наталья Козлова;
▪️Западный – Александр Павлов;
▪️Куженерский – Сергей Белоусов;
▪️Мари-Турекский – Дмитрий Сергеев;
▪️Медведевский – Алексей Киселев;
▪️Лесной – Руслан Муталиев;
▪️Пригородный – Александр Банников;
▪️Краснооктябрьский – Алексей Комелин;
▪️Моркинский – Наталья Пушкина;
▪️Луговой – Юрий Игнатьев;
▪️Новоторъяльский – Аркадий Новиков;
▪️Оршанский – Евгений Козырев;
▪️Параньгинский – Александр Павлов;
▪️Сернурский – Владимир Кожанов;
▪️Советский – Дмитрий Глазырин;
▪️Ронгинский – Надежда Богачук.
Ирина Татаринован палдарымыж почеш, сайлымаш эртаралтме кум кече жапыште республикын Избиркомышкыжо 9 вуйшиймаш пурен. Чылаштымат онченыт. Мӧҥгыштӧ йӱклымаш дене кылдалтше кок нарушений пеҥгыдемдалтын.
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
