МЕДИЦИНЕ УВЕР ЙОГЫН

Каҥгешташ манын, мом кочкаш?

Тыге йодмым колмеке, тӱҥалтыште шке семын шыргыжалат, а вара шоналтет: «А вет тыште чынжат уло!»

Тӱрлӧ чер ваштареш кучедалаш да таза илыш-йӱлам кучаш кумылаҥдыме мероприятий-влак кышкарыште 13-19 январь Калорийым шотлымо арня семын палемдалтеш.

Продуктын калорийностьшым да капкыл нелытын индексшым шотлен лукшо еҥ-влак ондакат лийыныт, кызытат улыт. Тидым тӱҥ шотышто капкыл нелытым эскерашлан ыштат: иктышт ӱмырышт мучко гаяк моторын кояш шонат гын, весышт – нелын черланымыштлан кӧра илышын качествыжым саемдаш.

Калорийым поснак сакыр диабет, кояҥмаш але уто нелыт дене орланыше-влаклан шотлаш пайдале. Айдеме кечыште мом мыняре кочкаш лиймым пала гын, продуктын тамжым веле огыл, тыгак организмлан пайдалыкшым шотыш налын, шканже веле келшыше суткаш ма арняш рационым ыштен кертеш.

Уто нелытан диабетик суткаш рационжым кум тӱшка продукт дене келыштарен ыштен моштышаш.

Икымше тӱшка – шагал калориян продукт:

  • поҥго (ӱйвоҥго, рывыжвоҥго);
  • пакчасаска;
  • ужар кушкыл;
  • чай, кофе (сакыр да лай деч посна).

Пакчасаска ден ужар кушкылышто тӱҥ шотышто вӱд ден клетчатке гына улыт. Нуно организмыш огыт шыҥдаралт, сандене кочкышын калорийностьшымат огыт кугемде. Капкыл нелытым иземдаш кӱлеш гын, тиде тӱшкаш пурышо крахмалан (тугеже калориянрак) пареҥге, кукуруз да пурса (немычпурса) деч моло продуктым нимогай чарак деч посна – кертме наре –  кочкаш лиеш.

Кокымшо тӱшка – емыж-саска, шагал калориян, белоклан але крахмаллан поян, тыгак нугыдыжак огыл шӧран продукт. Тудым нелытым кудалташ шонымо годым кочкаш келша, но утыждене шуко огыл, икманаш, «пелыгыч шел» манме принцип дене. Тиде:

  • коя огыл шыл, коя огыл кол;
  • коя огыл сорт колбаса;
  • шӧр да шопыктарыме шӧр негызеш ямдылыме коя огыл але коядыме продукт;
  • 30 процент деч изирак коялыкан сыр;
  • пеҥгыде сорт ложаш гыч ямдылыме макарон изделий;
  • кинде, булко.

Кумшо тӱшка – эн шуко калориян продукт (коя, алкоголь да сакыр). Тудым рационышто лийме семын шагалемдыман, тиде:

  • майонезым;
  • коя шылым, шикшеш кӱктымӧ продуктым, колбасам;
  • коя колым;
  • коя торыкым (9 процент наре), коя сырым (30 процент деч шукырак);
  • консервым;
  • вареньым, джемым.
  • кампетым, печеньым да моло кондитер изделийым;
  • шере йӱышым;
  • пӱкшым, нӧшмым;
  • алкоголян напиткым.

Айдемын суткаш рационыштыжо белок, коя да углевод мыняр лийын кертыт?

Организм куатым белок, коя да углевод кӱшеш налеш. Тыште веществан тичмашнек кучылталтмыж деч лекше куат нерген ойлалтеш (1 кКал = 4,2 кДЖ). 1 г белок айдемын организмыштыже 4 ккал куатым ышта, 1 г коя – 9 ккалым, 1 г углевод – 4 ккалым, а 1 г этанол – 7 ккалым. Мутлан, 100 г шыдаҥ киндым кочшо айдемын организмыштыже куат 237 ккаллан ешаралтеш, муно деч – 162 ккаллан.

Суткасе калорийностьым кузе шотлен лукташ?

Кочкыш продуктын суткаш калорийностьшым айдемын капкыл кӱкшытшӧ ден нелытшым, физический чолгалыкшым шотыш налын шотлен луктыт.

Капкыл нелытын индексше = капкыл нелыт (кг)/ капкыл кӱкшыт (м²).

Мутлан, айдеме 120 кг нелытан да 172 см кӱкшытан лийже. Капыл нелытын индексшым тыге шотлен лукман: 120:1,7222 = 40,6 кг/м²

Суткаш рационым посна еҥлан шотлен лукмо годым айдемын ийготшо да пӧръеҥ але ӱдырамаш улмыж дене кылдалтше алмашталтмашын тӱҥ показательже-шамычым шотыш налыт.

Ӱдырамаш-влаклан:

18-30 ияш-шамычлан: (0,0621 х капкылын фактический нелытшылан (кг) + 2,0357) х 240 (ккал/с);

31-60 ияш-влаклан: (0,0342 х капкылын фактический нелытшылан (кг) + 3,5377) х 240 (ккал/с);

60 ияш деч кугурак ийготан-шамычлан: (0,0377 х капкылын фактический нелытшылан (кг) + 2,7545) х 240 (ккал/с).

Пӧръеҥ-шамычлан:

18-30 ияш-влаклан: (0,0630 х капкылын фактический нелытшылан (кг) + 2,8957) х 240 (ккал/с);

31-60 ияш-шамычлан: (0,0484 х капкылын фактический нелытшылан (кг) + 3,6534) х 240 (ккал/с);

60 ияш деч кугурак ийготан-влаклан: (0,0491 х капкылын фактический нелытшылан (кг) + 2,4587) х 240 (ккал/с).

Ӱдырамаш-влаклан суткаш калорийностьым 1200 ккал деч иземдаш огеш темлалт, пӧръеҥ-шамычлан – 1500 ккал деч, уке гын организмыште алмашталтмаш паша эркышнен да куатын роскотшо иземын кертыт.

Наталья ШВАЛЕВА,

Район-влак кокласе Эндокринологический рӱдерын кугурак медсестраже

Маргарита ИВАНОВА ямдылен

 

Йошкар-Оласе 2-шо №-ан поликлиникыште верланыше Район-влак кокласе Эндокринологический рӱдерыште (403 кабинет) Сакыр диабет школын занятийже-влак шочмо гыч кугарня марте 11 гыч 12 да 16 гыч 17 шагат йотке эртат.

Чыла йодышым 8 (8362) 45-75-25 номеран телефон дене рашемдаш лиеш.

 

Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын фотожо

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий