Курыкмарий кундемысе В.Куприянов лӱмеш йоча музыкальный школ чапланыше кӱслезе, марий ӱдырамаш-влак кокла гыч профессиональный музык шинчымашым эн ончыч налше, «МАССР искусствын сулло пашаеҥже» лӱм дене палемдалтше Анна Романовна Сидушкинан тыршымыжлан кӧра 1962 ийыште почылтын. Ешартыш шинчымашым пуышо ты тунемме вер йоча-влакым кӱслем профессионально шокташ туныкта. Республикыштына тыгайже – лач Микрӓкыште веле.
Тудым чолга ӱдырамаш, кӱслезе Ирина ЛАРКИНА вуйлата. Тушто кызыт шӱдӧ утла икшыве мастарлыкым шуара.
Школын вияҥмыже да сеҥымашыже, уста вуйлатышын семӱзгарлан шӱмаҥмыже да моло нергенат вашмутланымаште лудаш темлена.
– Ирина Олеговна, музыкальный школда кумдан палыме музыкантын тыршымыжлан кӧра почылтын. Тынар ий жапыште моткоч шуко икшыве мастарлыклан тунемын да кызытат тунемеш.
– Туге, Анна Романовна Сидушкина мыланна вияҥаш, професионально кушкаш корным почын коден. Тудо шке тунемышыже Тамара Андреевна Ягельдинам туныкташ колтен. Нунын тӱҥалме пашаштым ме умбакыжат ӱшанлын шуктена. 1973 ий гыч школышто Анна Романовнан тунемшыже-влак туныктышо семын пашам ышташ тӱҥалыныт. А ме кумшо тукым туныктышо улына. Эсогыл ындыжым мемнанат тунемшына-влак туныктышо радамыште тыршат. Тӱҥ пашана – кӓрш дене шукырак еҥым шокташ туныкташ.
– Школыш толшо-влак чылан кӱслем шоктен моштат?
– Кажне икшыве кӱслем шокташ тунемаш але умбакыже профессионал семын кушкаш толеш. Икана мемнан деке ик ава толын да Анна Романовна Сидушкинан тукымжо гыч улам, садлан мыйынат икшывем кӓршым шоктен моштышаш манын ойлен. Тыгайлан моткоч куаненам. Адакшым тудо Анна Романовнан шочмо солаж гыч да фамилийжат тугаяк. Тыге Наташа Сидушкина икымше классыште тунемаш тӱҥалын. Ӱдыр идалык жапыште семӱзгарым шокташ тунемын шуо. Тудын гаяк мастар индеш йоча дене ансамбльым чумырышна.
– Тунемше-влак чылан Курыкмарий район гыч улыт?
– Ӱмаште Нижегородский область Васильсурск посёлко гычат кӱслем шокташ толшо-влак лийыныт. Нуно семӱзгарым шокташ веле огыл, йылмынам, мурынам тунемаш кумылан улмышт дене ӧрыктареныт. Ача-авашт арнялан кум гана коло километр тора гыч икшывыштым тунемаш кондат. Йоча-влак моткоч чолга, талантан улмышт дене куандарат.
– Теат тиде школыштак кӱслем шокташ тунемында докан?
– Уке, Национальный президент искусство школышто тунемынам. Туныктышем – Марий Эл культурын сулло пашаеҥже Елизавета Ивановна Васютина. Тудо жапше годым Микрӓкысе музыкальный школышто шинчымашым налын. Икманаш, ме икте-весе дене кылдалтше улына, чыланат ме ик семын кӱслем шоктена манаш лиеш. Садлан кӱлеш годым, ик ансамбльыш чумырген, мастарлыкым ончыктен кертына. Чылан профессионал улына.
Президент сымыктыш школ деч вара Палантай лӱмеш музыкальный училищыште дирижер-хор пӧлкаште шинчымашым налынам. Тудат мастарлыкым шуараш, койыш-шоктыш дене пеҥгыдемаш полшен.
– Кӱслем шокташ лач Микрӓкыште веле туныктеда?
– Микрӓк музыкальный школын кӱсле классше Курыкмарий районысо Эманыште, Пайгусовышто, Йоласалыште уло. Кажныж дене кылым кучена, икте-весылан полшена, ваш-ваш эҥертена. Эше ик кугу класс ача-ава-влакын йодмышт почеш Кулаковы селасе у школышто почылтын. Ик йочамат семӱзгарым шокташ виеш огына туныкто, Юмылан тау, чыланат шке кумылын толыт. А тыгай икшыве-влак сайын тунемыт. Кум ий гыч нуно кугурак-влак дене тӧр чыла мероприятийыште мастарлыкым ончыктат. Кажне школышто кӱслезе-влак ансамбль уло. Иктаж кугу пайремыште пырля шоктыман гын, чылан пеш писын погынена да ик программе дене пашам ыштена.
– Школыштыда семӱзгарым ситарыме шотышто нелылык уло?
– Кӱсле нигунам ситен огыл. Но пытартыш жапыште ситыдымаш гыч кораҥаш тыршена. Кӱсле – мемнан эн кугу поянлыкна, садлан тудым моткоч аралена, шекланен гына кучылтына. Вет семӱзгар кеч-могай жапыште шаланен, кӱсле кыл кӱрлын кертеш, южын температуржым, вӱдыжгылыкымат пеш эскерыман. Тидын нерген йоча-влакланат, нунын ача-аваштланат ойлена.
– Те могай кӱсле дене шоктеда? Кӧ деч тудо куснен?
– Эртыше курымын 80-ше ийлаштыже Микрӓк музыкальный школлан Моско фабрик ятыр кӱслем заказатленыт. Нунын кокла гыч иктыж дене мыят шоктем. Черниговский кӱслем, тыгак эше шкенан мастар еҥна Роберт Венедиктович Кашутинын ыштыме семӱзгаржым шоктена. Солаштына илыше кидмастар Ананий Якимович Лукьяновланат моткоч кугу тау. Тудо кеч-кузе шаланен вочшо кӱслем моткоч чаплын ачален мошта. Тудо семӱзгарым шижеш. Уэмден ачалыме кӱслеже у семын волгалтеш веле огыл, у семынак йоҥгалтеш.
Вич кӱслем 2012 ийыште Моско гыч кондымо, а 2020 ийыште «Тӱвыра» нацпроект дене келшышын музыкальный школлан семӱзгарым налаш кок миллион теҥгем ойыреныт. Лу кӱслем мыланна уста кидмастар Гарай Габдрахманович Магсумьянов ыштен пуэн, кажныжым марий тамга дене сӧрастарен.
– Кӱслем шоктымо годым чондам могай шижмаш авалта?
– Кӓрш – курыкмарий ӱдырын шӱмжӧ. Кӱсле сем курыкмарий ӱдырын ойыртемжым почын пуа: кӱсле сем гаяк тудо сылне, шыма, ныжылге… Тукым гыч тукымыш кусаралт толшо тиде мастарлык мемнан кундемнам пойдара, чапландара. Арам огыл тудо республикнан брендышкыже савырнен.
– Ты семӱзгарым шокташ чылам туныктен шукташ лиеш?
– Лиеш, тӱҥжӧ тунемшын кумылжо лийже. Мемнан школышто 111 йоча гыч 72 йочаже федеральный кугыжаныш йодмаш почеш тунемеш (а молышт – общеразвивающий программе дене – авт.). Школым тунемын лекмеке, нунылан свидетельствым кучыктена.
– Шкендан икшывыдат, очыни, кӱслем шоктен мошта?
– Кугурак эргына Козьмодемьянск оласе «Дарование» йоча сымыктыш школ-интернатыште шинчымашым налын, сӱретче лийын лектын. Кызыт тудо – Озаҥ вузын студентше. А изиракшым кӱслем шокташ колташ шонена.
– Ирина Олеговна, йодышем-влаклан вашештымыланда пеш кугу тау. Тунемшыда-влак ончыкшымат мастарлыкышт дене куандарышт.
– Тау, тенданат чыла яжо лийже.
Алевтина БАЙКОВА мутланен
Авторын фотожо
