– Возен шке жапыштыже марий калык поэт Миклай Казаков. Шочмо марий йылмынан моторлыкшо, куатше, вийже нерген, тудым тунемаш, аралаш, пойдараш кӱлмӧ нерген 10 декабрьыште палемдалтше Тиште кечылан пӧлеклалтше пайрем мероприятийлаште шуко ойлышт. А нуно кече мучко М.Шкетан лӱмеш марий национальный драме театрыште эртеныт.
1990 ий гыч ме кажне ийын Марий тиште кечым палемдена. Ушештараш уто огыл, тудо 1775 ий 10 декабрьыште Санкт-Петербургышто лекше икымше марий грамматике дене кылдалтын. Архиепископ Вениамин Пуцек- Григоровичлан тауштыман.
«Марий йылме – тиде шонымашым луктын каласаш кучылтмо йӧн веле огыл, кугезына-влак деч куснен толшо мунлык. Кажне ойышто мемнан кундемын историйже да тудын поянлыкше. Кажне шомакыште марий калыкан кӧргӧ чон да материальный поянлыкше, ойыртемалтше тӱвыраже», – палемден торжественный ужашыште пайремыш толшо Тиште кече дене саламлышыжла регион вуйлатыше Юрий Зайцев.
Вес ойлымыжат куандарыде огеш керт. Марий Эл правительстве, кучем орган, мер организаций-влак илышын чыла сферыштыже марий йылмым кучылтмым кумдаҥден толмо пашам эртарат. Поснак пытартыш жапыште тудын цифран увер кумдыкыш шыҥдаралтмыже куандара: марий йылме корпус, синтезатор ышталтыт, а тидыже калыкын тӱвыражлан вияҥаш ешартыш йӧным почеш. Самырык тукымым шочмо йылмылан шӱмаҥдыме пашат сайын кая.
Шке выступленийыштыже Юрий Зайцев марий калыкын йылмыжым арален, шымлен да вияҥден толмаште сай лектышым тыланен да ты пашаште ойыртемалтше еҥ-влаклан кугыжаныш наградым кучыктен. Нунын коклаште Россий Федерацийын Просвещений министерствыжын Чап грамотшо да «Отличник просвещения» палыж дене палемдалтше Кужэҥер район Йывансола школын туныктышыжо Людмила Малинина ден Оршанке районысо администрацийын образований пӧлкажын тӱҥ специалистше Галина Тоймакова лийыныт. Марий Эл вуйлатышын Тауштымашыжым Звенигово районысо Эсмекпляк кыдалаш школын туныктышыжо Эльвира Яковлевалан кучыктеныт. Тауштымашан серышыжым Шернур районысо Кукнур кыдалаш школын туныктышыжо Людмила Алмаматова, Семёновскысо 21-ше №-ан школын туныктышыжо Оксана Васенина, В.М.Васильев лӱмеш МарНИИЯЛИ-н вӱдышӧ шанче пашаеҥже Сергей Свечников налыныт.
Каласен кодыман, Марий тиште кечым палемдыме кышкарыште республикысе образований, шанче, тӱвыра учрежденийлаште шуко мероприятий эртен.
Жап дене тӧр
Таче пеҥгыдын каласен кертына: марий йылме цифран технологий гоч мемнан тыглай илышыш шыҥдаралт толеш. Тидым пайрем годым Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже-тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министр Константин Иванов поснак палемдыш. Республикыште книгам савыктыме паша саем толеш. Тидым пайремлан ямдылыме «Марий Элын эн сай книгаже» ончер гочат шижаш лийын. Ты пашалан республикысе бюджет гыч сай шийвундо ойыралтеш.
Савыкталтше книга чот шукемме дене пырля качествышт саемеш. Республикысе Писатель ушемна тений 90 ияш лӱмгечым палемда. Константин Иванов тудым саламлыш да вулатышыже Светлана Григорьевалан министерствын Чап грамотыжым кучыктыш.
Марий йылмын интернет кумдыкышто сайын шыҥдаралт толмыжлан тудо МарНИИЯЛИ-н пашаеҥже Андрей Чемышевлан тауштыш. Шочмо йылмынам кумданрак кучылташ, шараш манын, у йӧн-влакым шыҥдаренак толеш. Шкежат эсогыл финн-угор тӱняште гына огыл, пагалыме экпертлан шотлалтеш. Марий йылмым интернетыште шарен толмо пашалан вес ийланат республикын правительствыже ешартыш шийвундым ойыраш палемден.
«Тек марий йылмына вияҥеш, кызытсе жаплан келшыше технологий-влакын полшымышт дене интернет кумдыкыштат палыме лиеш», – каласен Константин Иванов. Варажым тудын дене пырля образований да науко министр Лариса Ревуцкая, Марий Эл Кугыжаныш Погын председатель Михаил Васютин шочмо йылмым вияҥдымаште тӱрлӧ кӱкшытан наградым кучыктеныт.
Лариса Ревуцкаян палемдымыж почеш, весат куандарыде огеш керт: вашке 5 — 9 класслаште тунемаш марий йылме дене учебникым федеральный переченьыш пуртымо кугу паша мучашлалтеш. Тыгак «История родного края» книгам федеральный переченьыш пуртымо шотышто пилотный проектыш пурен кертын.
Тиште кечым палемдыме годым тыгак «Марий Элын эн сай книгаже – 2024» конкурсым да «Марла чын возена» акцийым иктешленыт.
Светлана Носова
Д.Речкиынын фотожо
