11-17 ноябрь Диабет ваштареш кучедалме арня семын палемдалтеш. Сакыр диабетын ойыртемже да республикыштына тиде чер ваштареш кучедалаш тӱрлӧ йӧным ыштыме нерген Марий Элын тӱҥ эндокринологшо Людмила ЕГОШИНА (снимкыште) каласкала.
Шке жапыштыже сакыр диабет пациентлан паремаш веле огыл, эсогыл илаш нимогай ӱшаным коден огыл, вет черле организм инсулин деч посна пашам ыштен огеш керт. 1922 ий январьыште самырык шанчызе Фредерик Бантинг диабетын неле формыж дене орланыше 14 ияш рвезылан инсулинын инъекцийжым ыштен. Икмыняр укол деч вара черлылан палынак куштылго лийын, а пел ий гыч ончычсо илышышкыже пӧртылын.
Клиникыште инсулин дене икымше гана пайдаланыме нерген увер тӱнямбал сенсаций лийын. 1922 ий мучаште у препаратым эм рынкыш луктыныт, да тудо миллион дене еҥын илышыжым арален коден, кеч сакыр диабет таче кечынат тӧрлаташ лийдыме черлан шотлалтеш. Инсулин калыклан черым эскераш йӧным ыштен.
Тӱнямбал диабет федерацийын увертарымыж почеш, 2008 ийыште сакыр диабет дене 246 миллион утла еҥ орланен, 2025 ийлан тиде чот 380 миллион марте кугемеш.
Диабет ваштареш кучедалме тӱнямбал кечын тӱҥ шонымашыже калыкым сакыр диабет дене черланыше-влакын чотышт дене веле огыл, тыгак шӱмын, вуйдорыкын, кид ден йолын, вергын, шинчаван вӱргорныштым локтылшо, миокардын инфарктшылан, инсультлан, гангренылан, сокыр лияш амалым ыштыше чер дене черланыме деч аралалтме йӧн-влак денат палдарыме дене кылдалтын.
Россий Федерацийын да Марий Элын Тазалык аралтыш министерствышт сакыр диабет дене черланыше-влаклан медицине полышым пуымо да диабетологический службым организоватлыме пашам саемдыме шотышто чарныде тыршат:
- кугыеҥ-шамычым эмлыше врач-эндокринолог-влакын чотыштым кугемдат. Кызыт тыгай специалист Марий Элнан кок районыштыжо гына уке, сандене нине верлашке Республикысе клинический больницын эндокринологшо-влак лектын коштыт;
- сакыр диабетын тазалыклан нелылыкым ыштен кертмыж деч ӱмаште пациент-влаклан Сакыр диабетын кандаш школжым угыч почыныт. Стационарлаште да амбулаторийлаште занятий-шамычым эртараш врач-влаклан ставкым ойыреныт;
- специалист-влак вӱрысӧ глюкозын чотшым эскераш, инсулинан инъекцийым чын ышташ, эмын кугытшым палаш, йолым шотышто кучаш, вӱргорно давленийым висаш туныктат;
- Республикысе клинический больницыште почмо Регинысо эндокринологический рӱдерын диабет йолгопа да офтальмологический кабинетше-влакым тӱрлӧ медицине ӱзгар да оборудований дене палынак сайын пойдареныт;
- Йошкар-Оласе 2-шо №-ан поликлиникыште верланыше Эндокринологический рӱдерлан «район-влак кокласе» статусым пуэныт;
- диабетик-влаклан кӱкшӧ технологиян медицине полышым пуаш йӧным ыштеныт: 2022 ийыште 20 инсулин помпым шындыме, 2023 ийыште – 30 помпым;
- регионышто «эндокринологий» профиль дене «врач-врач» дистанционный консультацийым эртарат;
- эмым ситарыме пашам саемденыт, эмлыме пашаште инновационный препарат-влакым кучылтыт;
- республикыште 2023 ий гыч «Сакыр диабет ваштареш кучедалмаш» программе пашам ышта;
- регионышто сакыр диабет дене орланыше-влакын чумыр чотышт гыч 80 процентшылан Сакыр диабетын школжым тунем лекташ йӧным ыштеныт.
Маргарита ИВАНОВА ямдылен
Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын фотожо
