Республикнан рӱдолаштыже Пеледыш пайрем кажне ийын кумдан палемдалтеш. Ты гана Еш идалыклан пӧԉеклалтын ыле, да тӱвыра, спорт да моло программе Йошкар-Оласе рӱдӧ паркын тӱрлӧ площадкыштыже калыкым чумырен.
«Саскавий» марий ӱдырамаш ушем «Ешын вийже – кугезе йӱлаште» конкурсым эртарыш.
– Ешым изи эл дене таҥастараш лиеш. Тушто ик шонымаш, икоян илыш уло гын, чылажат сайын вораҥеш. Пеледыш пайрем ятыр тӱрлӧ ешым ик верыш чумыра. Садлан тений еш дене кылдалтше конкурсым эртараш шонен пыштенна, – саламлалтмыж годым каласыш мер ушем вуйлатыше Людмила Кошкина.
Конкурсыш У Торъял район Токтарсола ял гыч Небогатиковмыт, Звенигово район Нуктуж ял гыч Семеновмыт, Оршанке район Кугу Ӧрша гыч Козловмыт, Шернур район гыч Токтаровмыт да Советский район Кукмарий ял гыч Кошкинмыт еш-влак ушненыт.
Участник-шамыч эн ончычак ешышт дене палдарышт. Тидлан кажныже кум минуташ шкешотан да ойыртемалтше программым ямдылен. Токтаровмыт ешын, мутлан, сылнысем да сылнымут шӱлышан лийын. Суртозан семӱзгар дене «Ӱдырсий» семым шоктымыж почеш озавате ешыж нерген серыме почеламутшым лудын пуыш. Сылнымут корнылаж гоч пелашыжын да шкенжын пашалан кожмак улмышт, кок ӱдырышт Элика ден Элавийын кушмыштым йӧратен эскерымышт да нуным марий шӱлышеш куштымыштат сайын почылто.
Козловмыт «Поро еш илыш – куштылго шӱлыш» плакатыш ешын гербшым вераҥденыт. Тудын гоч туныктымо пашам тукым гыч тукымыш шуйымышт, мӱкшым ончымышт, спортлан шӱман улмышт нерген келгынрак палдарышт.
Вате-марий Семеновмытат пашаче койышан, муро кумылан улыт. Тамара Алексеевналан шымлымаш паша лишыл, а пелашыже Иван Аркадьевич – мӱкшызӧ, гармоньчо, колызо, сонарзе, куштышо, семым возышо.
Кошкинмыт еш пашам йӧратен, икте-весым пагален, кугуракым чаманен, изираклан полшен да родо-тукым дене келшен, кугезе йӱлам аклен илымыштым сылнымут корныла гоч почын ончыктышт да шочмо кундемыштым сылне муро дене моктен муралтыш.
Небогатиковмыт ешат сылнымутлан шӱман улмыж дене палдарыш. Почеламут корныла гоч рашеме: 35 ий пырля илыше вате-марий кок эрге ден ик ӱдырым ончен куштеныт, вич уныкан улыт. Пеленышт илыше 85 ияш аваштым ик эн кугу эҥертышлан шотлат.
Кажне ешын шке йӱлаже уло. Ешыште кугезе йӱлам шуктен, тукым гыч тукымыш шуен илат гын, тыгайжым виянлан шотлат. Конкурсант-влакат ты шотышто шке мастарлыкышт дене сайынак пеҥгыдемдышт. Токтаровмыт еш изирак ӱдырыштлан узыпкам пукшышт гын, Козловмыт азам ыштыме пӧрт гыч йочам вашлийме да мӧҥгышкышт кондымо йӱла дене палдарышт. Икмыняржым шарненат кодман, очыни: азам икымше гана кидыш налме деч ончыч киндым пурлман. Ньога ласка, утыждене шортшо ынже лий манын, мӧҥгӧ кондымеке, эн ончычак ӱстембаке пыштыман да тыге каласыман: «Кузе тиде ӱстембал пӧрт покшелне шып шога, тыят тыгаяк ласка лий. Кузе тиде ӱстембаллан шинча ок воч, тылатат нигунам шинча ынже воч, пеҥгыде, таза лий». Азам койкыш пурла могыр гыч пыштат: шола могыр гыч пыштет гын, шояче лиеш.
Ик эн тошто монча Звенигово олаште аралалт кодын. Тудым Семеновмыт еш шымлымаш пашам ямдылымышт годым кычалын муын. Тошто мончаште выньык дене кыралтмеке да вӱд дене чывылалтмеке, чыла осал шонымашым уш гыч кораҥдаш, шинча вочмым пытараш да капкылым куштылемдаш лиеш.
Кошкинмыт еш Агавайрем йӱлам модын ончыктышт. Тиде кечын, эрденак кынелын, мелнам кӱэштыт, когыльым ыштат, муным чиялтат да Юмылан пелештен, уло еш дене, ӱстелтӧрыш шинчын, чесым авызлат улмаш. Варажым коремыште муным пӧрдыктен модыныт – илышет муно гаяк тичмаш лиеш, маныт.
Йоча писынрак ошкылаш тӱҥалже манын, кепшылым руэныт. Йӱлам эртарен колташ мелна але кинде руашым лугыман. Тудын оваргымекыже, сортам чӱктен, Юмылан пелештыман. Ошкедаш тӱҥалше йочам руаш ведра йыр кум гана коштыктет да почешыже товар дене, ыресым ыштен, «мом руэт?» маншылан «кепшылым руэм» манман. Тыге йоча «йолым вашке муэш».
«Миске гыч йодыш» конкурсышто ава-влак йодышым возыман кагазым луктыныт, а ешышт вашмутым пуэныт. Такшым йодыш-влак утыждене неле лийын огытыл, но уш-акылым пудыраташ ситен. Теве, мутлан, нине тушто-влакым шукынжо изинекак палат: икте-весылан вӱдеш шочын, вӱд деч лӱдеш; ош кӱ полатем окнадыме, омсадыме; йыр – куп, покшелныже – ер; вӱд огыл, вишкыде, лум огыл, ошо.
Конкурслан участник-влак лӱмынак пайрем кочкышым ӱстембаке погеныт. Озавате-влакын мастарлыкыштым посна вес жюри аклен.
Еш-влакын пеҥгыде улмыштым ик метран тасмаште 30 секунд жапыште мыняр кылдышым ыштымышт гоч пален налме, а «Йоча пагытысе шар» конкурс чарайолын куржталме жапыш пӧртылтыш: еш-влак шарыш сӱретленыт, возеныт, марий тамга денат келыштареныт.
Усталык конкурсышто кажне еш мураш-кушташ йӧратымыжым, семӱзгарым шокташ кумылан да артист койышан улмыжым ончыктен.
Жюрин аклымыж почеш сеҥышыш Небогатиковмыт еш лекте. Тудак эше тамле марий кочкышым ямдылен кондымыжлан посна диплом дене палемдалте. Кокымшо вер Токтаровмытлан, а кумшо Козловмытлан логале.
«Икоян еш» номинацийыште Кошкинмыт палемдалтыч, а Семёновмыт еш муро кумылан улмышт дене ойыртемалтыч.
Чынжымак, ушан-шотан ача-аван, икшывыштат ушан да тале кушкыт. Тидым ты конкурс эше ик гана пеҥгыдемдыш. Кугезе йӱлам пален кушшо йоча-влакын шочмо йылмына дене почеламутым лудмыштым, ача-ава, коча-кова дене пырля сылне да весела муро, такмак-влакым муралтымыштым ончаш погынышо-влакат шокшын вашлийыч да пырля тавалтен колтышт. Тек кажне еш элыштына тичмаш, пеҥгыде, да таза лиеш! Тек тыныс илыш лиеш да йоча юарлыме йӱк кумылнам эреак вӱчка.
А. БАЙКОВА
Авторын фотожо
