Пургыж тылзын 18-ше кечыже. Уремыште поран, лумым пӱтырен, кавашке кышкылтеш, а Изи Какшан сер ӱмбалне верланыше В.Х.Колумб лӱмеш Республикысе йоча да самырык-влаклан книгагудышто марий поэзийыште вучыдымын моторын шулдыржым лупшал колтышо Виктория Матвеева икымше книгаже лекме лӱмеш йолташыже да лишыл еҥже-влаклан усталык касым эртара.
Теве тудын шыма йӱкшӧ:
– Ялыште ма олаште эртен кайыме годым шиждегеч але ала-могай улшо кумыл дене волгалтше окнашке ончалат. Могай тушто илыш, пӱрымаш? Ик тыгай окна воктене кужурак жаплан чарналташ да колышташ йодам. Молан манаш гын тыште поэзий кумыл озалана. Тӱҥалына!
Тылзе огыл, кас лиймеке,
Уремлам волгалтара.
Пӧрт окнашке тул вочмеке,
Тудо корным ончыкта.
Марий Элын сулло артистше, Россий сымыктышын заслуженный деятельже, композитор Иван Егоровын уремыште пӧрдын волышо ош лумым ушештарыше шыма ныжылге семым шоктымыж почеш вес почеламут чоныш шыҥен пура. Автор шкежак лудеш:
Тек вургыжеш мардеж уремыште озала –
Вучат чал йӱштым писте да корем.
Окна воктенысе ош куэмым ӧндалам да
Тудден пырля у лумым вашлийнем.
– Икана мылам палыме поэтесса каласен: «Почеламут але чот куаныме годым, але мӧҥгешла, чон ойгырымо годым, возалтеш. Тунамсе тодылалтше кумыл эртен, а почеламут кодын, – адак ныжыл сем, уэш автор шке лудеш:
Вашештыза, каласыза, кунам тура ончат.
Шинча – воштончыш маныт кеч, кузе кӱлеш мутшат!
Ида чамане шокшыдам, ласкалыкдам, тулдам,
Тунам кавасе кече гай лийыда ик кумылан.
Ава – илышым пуышо, илышым вораҥдарыше. Виктория Матвееванат ава нерген почеламутшо уло:
Ава кидеш кертеш вашталтын
Мондалтше йомшо сур пӧртшат.
Кӱэштме кинде пуш йыр шарлыш.
Могай ласка йӱд омыжат!
Ала Иван Ильичын лукмо шӱлыканрак сем, ала залыште шинчыше-влакын шинчаштышт волгалтше тул, ала ача-авашын поро ончалтышышт тыге чонешыже логальыч – поэзий ӱдырын кумылжо тодылалте…
Тунам мутым Марий Эл искусствын сулло пашаеҥже, поэтессе Альбертина Иванова нале.
– Виктория да тудын поэзийже нерген, мыйым кеч йӱдым кынелтен шогалтышт, чарныде ойлен кертам. Тудын почеламутлаштыже тыглай шомак, тыглай ойсавыртыш-влак улыт, а лудаш тӱҥалат – ойырлен от керт, икте почеш вес сӱрет койыт; чучеш, пуйто тый денетат тыгак лийын, тыят тидымак шижынат да тидын гоч эртенат. Мыят самырыкем годым «Марий коммуна» газет редакцийыште стажёр семын ыштымем годым кастене кокам деке кайышыла оласе пачер окналашке ончен коштынам, тушто пиал гына ила, шоненам. Вика тоже тидым шижын шуктен. Шоналтышым, а мыйже молан тиде чапле кугу темым шижын кагазыш луктын кертын омыл? Виктория тыглай шомакше дене айдемын шӱмышкыжӧ тыге шыман, тыматлын пурен кертын – мыйым моткоч ӧрыктарыш.
В.Матвеева – марий сылнымут дек шӱман 40 утла серызым ик ешыш ушышо «Чонволгалтыш» лабораторийын еҥже. Шкешотан апшаткудым вес самырык поэт, «Ший памаш» да «Светлана» сылнымут фонд-влакын лауреатше Алена Яковлева вуйлата. Палыдыме авторын интернетыш вераҥдыме почеламутым уэш-пачаш куанен лудын лекмеке, йодышыжо шочын: кӧ тыге воза? Молан тымарте йӱкшӧ шоктен огыл? Тыге морко ӱдыр-шамыч коклаште кыл шочын, Аленан темлымыж почешак Виктория «Кеҥеж сылнымутчо» семинарыш логалын. «Тыйын почеламутетым уэш-пачаш лудат гынат, шер ок тем. Туге вучыдымын сера, тыге возаш огеш лий манын шонет, а ончет гын, филолог огыл гынат, марий йылме законым пудыртыде воза», – тыгерак палемдыш А.Яковлева.
Вес серызе йолташыже Вера Гордеева ойыртемалтше йӱкан поэтессым пеш кӱлешан пашажлан мокталтыш: шкенжын да моло поэт-влакын сылнымутыштым йӱкаҥден, клипыш пышта.
Уэш сем йоҥгалте. Тиде гана М.Шкетан лӱмеш Марий драмтеатрын артистше Иван Соловьев «Марла», «Ӱжараште» мурылам гитар почеш муралтыш. Колыштса, кузе йоҥга!
Мый ошкыл колтынем марла.
Марла! Колат, марла!
Марла лач воштыл колтынем,
Яндар йӱкем дене ойлынем.
Уэш Альбертина Иванован (тудым сылнымут апшаткудын кресаваже манашат лиеш) мутшылан эҥертыме шуэш. «Ик почеламутшо уло – «Камчаткыш каена?» маналтеш. Йӧра, шонем, кайынеже гын кайыже, мыят самырыкем годым «кавасе ик шӱдыр гыч весыш чоҥешташ» шоненам. Икмыняр жап гыч ончем, тупышкыжо кугу котомкам сакалтен, саде кундемыште коштеш! Тиде мо нерген ойла? Мемнан йолташна, илышыштыже тӱҥ пашажлан ойырен налме медицине пашажым да поэзийым иквереш ушен, ик тичмаш айдемыш савырнен моштышо ныжылге ӱдыр».
В.Матвеева – врач анестезиолог-реаниматолог да эндоскопист. 2010-2016 ийлаште Озаҥ кугыжаныш медицине университетым, вара интернатурым тунем лекмекыже, Морко рӱдӧ больницыште ойырен налме специальностьшо дене тыршен. Ош халатан коллегыжым, курыкан Камчаткыш пырля каяш келшыше Мира Ивановнам наставникшылан шотла, арам огыл ты кечын погынышо калык ончылно тудлан кугу таум луктын каласыш.
– Ончалза Викториян кидшым: тугае ныжылге, пушкыдо, парняже-влак лач медициныштак гына ыштышашлык. А кузе тудо черле-влак дене кутыралтен колта! – пеледыш аршашым пӧлеклышыжла мокталтыш. М.Михайлова.
Самырык ӱдыр Морко район Шале кундем Кӱчыкэҥер ялеш шочын-кушкын. 7-ше класс марте Азъял кыдалаш школышто, вара Коркатово лицейыште тунемын. Кызыт Москвасе ик больницыште ышта.
– Кужу жаплан ял гыч кайымеке, шочмо вер нерген возымо да ойлымо шуэш, – чонжым почо Вика да уэш почеламутшым лудаш тӱҥале:
Чонемым пуйто мамык ден леведыч,
Кап мучко тыгай лывырге кая.
Кунам мый пӧртылам торасе вер гыч,
Ялем, палем, вучет тыят,
Кеч корнына кокланже ойырла.
Шукынжо Виктория Леонидовнан интеллигент койыш-шоктышыжым палемдышт, кеч тудо шкенжым моктымым ок йӧрате. Лицейым шӧртньӧ медаль дене пытарен. Тыгай ӱдырым ончен куштымаште аваже Людмила Ивановна ден ачаже Леонид Дмитриевич Матвеевмытын надырыштым палемдыман.
Сылнымут вашлиймаште «Чонволгалтыш» лабораторийын серызыже-влак, авторын родо-тукымжо, туныктышыжо Нина Аркадьева ятыр поро мутым ойлышт.
Мутат уке, ончык ончен ойлаш гын, В.Матвееван почеламутшо-влак рушлат йоҥгалтшаш улыт. Кусарышым муаш кызыт куштылгыжак огыл. Ала тудлан шканже тиде пашалан пижман, темлышт йолташыже-влак.
Теве тыгай поэзий – семым шочыктышо, шӱмым ырыктыше, шортарыше – поранан теле кечын чоным вӱчкыш.
Л.СЕМЕНОВА
Авторын фотожо
