Элыштына мобилизацийым увертарымеке, спецоперацийыш рвезе ден пӧръеҥ-влакым колтымеке, тургыжландарыше тӱрлӧ йодыш лекташ тӱҥалын. Нуным рашемдаш куштылгырак, полышым пуаш йӧнанрак лийже манын, СВО-што улшо-влакын лишыл еҥыштын, мер организаций-влакын темлымышт почеш ӱмаште ноябрьыште Российыште «Комитет семей воинов Отечества» (КСВО) организацийым почыныт. Тылеч вара элын чыла регионыштыжо тудын отделенийжым ышташ темленыт.
Тыге Марий Элыште тений 4 февральыште комитетын региональный штабше почылтын. Тудым Ирина Багаева (снимкыште) вуйлата. Республикысе штаб могай пашам шукта, кӧлан да могай полышым пуа, кӧмыт тушко ушненыт – нине да моло нерген кодшо кечылаште вуйлатыше дене вашлийын мутланышна.
– Ирина Вениаминовна, мемнан дене молан лачшымак штабым ышташ лийме?
– Россий президент Владимир Путин ӱмаште ноябрьыште специальный военный операцийыште улшо военнослужащий-влакын авашт дене вашлийын. Тушто тудо нунын КСВО-м ышташ темлымыштым сайлан шотлен да икмыняр жап гыч тиде организацийым почыныт. Вараже регионлаштат тудын отделенийжым, штабшым але коммерческий огыл автономный организацийым ышташ кӱлмӧ нерген ойым пидыныт.
Лачшымак мом – тидым кажне регион шкеже палемден. Ме штабым почаш лийынна. Тидлан эн ончычак конференцийым эртаренна. Тушко СВО-што улшо военнослужащий-влакын ешышт гыч представитель-шамыч чумыргенна да тыгай ойыш шуынна.
– Штабыште кӧмыт улыт?
– Штабыш 13 еҥым пуртымо. Нуно чыланат мобилизованный, контрактник, доброволец, спецоперацийыште вуйыштым пыштыше-влакын авашт, пелашышт улыт. Эсогыл пӧръеҥат пураш кумылым ончыктен, вет тиде – воин-шамычын ешыштын, а ӱдырамаш але ава-влакын веле огыл комитетше. Санденак кӧн лишыл еҥже СВО-што лийын але кызытат тушто – ме чыланат комитетыште улына. Мыйынат изирак эргым – спецоперацийыште.
Штабыш ик эн чолга еҥ-влакым чумырымо. Нуно мыйын полышкалышем улыт. Тиде – юрист, Ӱдырамаш-влакын ушемышт, «Боевое братство», «Сердце матери», «Близкие люди» мер организацийла гыч еҥ-шамыч да икмыняр моло улыт. Районлаште муниципальный штаб-влакым ыштыме. Нунын дене кылым кучаш йӧнанрак лийже манын, кажныжын вуйлатышыжым штабын кумдаҥдыме составышкыже пуртымо. Тыгак районласе ял шотан илемлаште представитель-шамычым палемдыме. Ме чыланат волонтер улына. Тидлан иктат тидлан пашадарым огына нал.
– Штаб могай пашам шукта? Еҥ-влаклан мо дене полша?
– Комитетын направленийже-влак могай улыт, мемнанат тугаяк. А тиде эн ончычак – еҥ-шамычын йодмашышт дене пашам шуктымаш, социальный поддержке мерым ыштымаш. Кажне ава, ача але пелашыжак огыл полышлан вигак келшыше министерствыш эҥерта. А тышке толыт, икте-весе дене мутланена, пырля шортына да йодышыштым решатлена. Тыгак психологический полышым пуэна. Тидлан МОСИ-ште улшо Психологический полышым пуышо рӱдер дене кылым кучена. Шукерте огыл ик тӱшка дене паша эртаралте. Тушто колышо-влакын аваштлан, пелашыштлан полыш пуалтын. А кызыт СВО-што улшо мобилизоватлалтше-влакын ватышт ден авашт дене пашам ыштат. Нуныланат психологический полыш моткочак кӱлеш, вет шинчет тый тыште да от пале: лишыл еҥет кунам йыҥгырта але воза, илымыж нерген увертара, кузерак тудо тушто. Кунам увер уке, тыгай годым шкем ласкан кучаш моткоч неле.
Районлаштат мобилизоватлыме, колышо да нунын ешышт дене пашам ыштышт манын, психолог-влакым погена да МОСИ-шке курсыш тунемаш колтена. Ик группым туныктен лукмо. Кызыт кокымшым чумырена. Ончыкыжым салтак-влакын икшывыштымат авалташ шонена, спецопераций гыч пӧртылшӧ-влакланат полшынена.
– А нуныжо тыгай полышлан эҥерташ толыт?
– СВО гыч пӧртылшӧ-влак кылым чылашт денак куштылгын огыт ыште. Тысе ситуацийлан тунем шуаш нунылан жап кӱлеш. «Ме шке сеҥен лектына», – маныт. Но тидыже тӱрлӧ семын лиеда… Сандене утларакше пелашышт полыш кӱлмӧ нерген ойлат.
Штабын вес направленийже – духовный полышым пуымаш. Теве тыгай полышлан рвезе ден пӧръеҥ-шамыч шуэн огыл эҥертат. Нуно юмынъеҥ-шамыч дене кумылын мутланат, исповедьыш коштыт.
– Могай сынан полышым пуымыда нерген мылам возен ямдылымыдам кызыт ончен лектымат, направленийда шагал огыл улмым ужым.
– Туге. Ме эше правовой полышым пуэна, элын Обороно министерствыже, правам аралыше органла, военнослужащий, ветеран, нунын ешыштлан полшен кертше организаций, ушем, ассоциаций-влак дене кылым ышташ, йомшо-влакым кычалаш, кӱлмӧ годым паша верым муаш, реабилитацийыш колташ да ятыр моло шотышто полшена.
Тачысе кечылан официально 150 йодмаш пурен. А эше мынярын мылам йыҥгыртен, полшаш йодыныт?! Мый Марий Элыште Айдемын праваже шотышто уполномоченныйын полышкалышыжлан пашам ыштем да тудын аппаратыштыже улшо юристна-влаклан эҥертем. Фанис Харисович Мухаметгалиев шкежат кӱлмӧ годым эреак кумылын полша. Иктаж йодышлан ме вашештен огына керт гын, тыгай годым мый Российысе КСВО-н интернетыште улшо группышкыжо возем.
Ача-ава, пелаш-влак спецоперацийыште колышо-шамычын капыштым писынрак кондаш, йомшо-влакым муаш полшаш йодыт. Тыгай обращений ик эн шуко. Мо кертмынам ыштена. Ме комитетын пӱтынь эл мучко чумырымо кажне регионысо штаб але организаций вуйлатыше дене ваш-ваш пеҥгыде кылым кучена да тыгай годым икте-весылан эҥертена. Мутлан, спецоперацийыште улшо ик военнослужащий кужу жап ешыж дене кылыш лектын огыл да нуно йомдареныт. Пырля служитлыше-шамыч ойленыт: квадрокоптер полшымо дене ужыныт: тудо сусырген, но шкешт тудым сӧй пасу гыч луктын кертын огытыл. Тыгодым ала-кӧмытын наҥгайымыштым ужыныт. Тугеже тудо пленыш але госпитальыш логал кертын. Тунам мый ЛНР-ыште улшо штабын вуйлатышыжлан серышым возенам, мо кузе лиймым умылтаренам да тудын кушто улмыжым рашемдаш полшаш йодынам. Ик кече гычак вуйлатыше вашештен: «Тудо тыгай-тыгай госпитальыште эмлалтеш. Телефонжо уке да сандене йыҥгыртен огеш керт. Мый тушко волонтерым колтенам». Тунамак тудо лишыл еҥже-шамычлан йыҥгыртен.
Южышт эсогыл йӱдымат йыҥгыртат. Мутлан, ойлат: «Мемнан-шамыч окруженийыш логалыныт. Полшыза!» Тыгай годым Обороно министерствышкат лекташ, кӱлшӧ еҥ-влакым ушаш логалын. Туштыжо мемнан дене посна еҥ лӱмынак кылым куча.
– А шкендан эргыда чӱчкыдын йыҥгырта? Тудым кунам мобилизоватленыт?
– Пелашем ден когыньнан кок эрге ден ик ӱдыр улыт. Мо оҥайже, мобилизацийым увертарымеке, вигак кок эргыналанат военкомат гыч повесткым ик кечын кучыктеныт. Но вараже кугуракшым кодышт, а изиракшым, кум шочшан ачам, наҥгайышт. 35 ийым тудо окопышто темыш. Ончычсо десантник, школышто ОБЖ предметым туныктышо, кадет классым вуйлатыше спецоперацийыш колташ моткочак келшен толын. Военкоматыштат тудлан лач тыгак каласеныт.
Ульяновскышто южышт кок-кум тылзе дене лийыныт, а эрнынам кок арня гычак спецоперацийыш колтышт. Ульяновскыштак шканже отделенийым погаш кӱштеныт. 11 еҥ гыч икте гына Оренбург гыч лийын, молыжо чылан Марий Эл гыч улыт. Кызыт кандашын веле кодыныт…
Пеш шуэн йыҥгырта але воза, молан манаш гын чӱчкыдын заданийыш колтат. Адакшым шуко вереже сото кыл уке. Санденак, мутлан, шочмо кечем дене саламлаш манын, эсогыл 30 километр торашке кудалын да йыҥгыртен. Йӧным муын.
– Уэш штаб нерген мутланымашке куснаш гын, ончыкыжым эше могай пашам шукташ палемдеда?
– Кызыт ыштыме чыла направлений дене пашам шуйыман, еҥ-влакын йодмашышт дене умбакыжат пашам ыштыман. Ончыкшым спецопераций гыч пӧртылшӧ-влаклан реабилитаций рӱдерым почаш гын, сай лиеш. Тек нуно тушто эмлалтыт, реабилитацийым эртат да тыныс илышлан куштылгынрак тунемыт. Уке гын, мутлан, передовой гыч мӧҥгышкыжӧ отпускыш толшо ик рвезе дене ик кечын уремыште вашлийынна да мутланен шогена ыле. Тиде жапыште воктечна тыглай машина кудал эртыш. Тудо, паледа, туге писын вондер коклашке тӧрштыш! Вара лекте да ойла: «Проститлыза, пожалуйста». Теве мо нунын дене ышталтеш!..
Марий Эл вуйлатыше Юрий Викторович Зайцев штабнан еҥже-влак дене вашлийын. Ме тудлан чыла темлымашнам ойленна. Да мом каласенна – чыла шуктеныт. А такшым мом йодмынам да темлымынам кучем вигак шотыш налеш. Сандене тидат ышталтеш манын шонена. Мылам, мутлан, пашам ышташ, еҥ-шамыч дене вашлияш, видеоконференцийым эртараш кушто кызыт тендан дене мутланена, тиде пӧлемым ойыреныт. Тудын адресше тыгай: Йошкар-Ола, Гагарин урем, 8-ше номеран пӧрт, 406-шо пӧлем.
Тыгак вигак кураторым палемденыт. Тиде – Ольга Юрьевна Бадма-Халгаева. Тудо штабын кажне заседанийышкыже толеш. Могай полыш кӱлеш – чыла шотыштат полша. А тудын дене ме кажне кечын але кече коден телефон дене мутланена. Окса дене пашам огына ыште, а гуманитар полышым «Единый Россий», Калык фронт, икмыняр фонд дене пырля чумырен колтена. Мутлан, Роман Золотухин – мемнан штабын еҥже. «Сердце матери», «Золотые руки ангела», икмыняр моло организацийын вуйлатышышт, ты шотышто чолган пашам ыштыше посна еҥ-влакым чылаштым гаяк штабышкына пуртенна. СВО-што улшо-влак шкештат южгунам пелашышт гоч мемнан деке лектыт да могай полыш кӱлмӧ нерген частьышт гыч официальный серышым колтат. Тыгай годым мый вигак правительствыш лектам да икмыняр жап гыч полыш ойыралтешат. Сандене, йӧн дене пайдаланен, республик вуйлатышылан, правительствылан полышым пуымыштлан моткоч кугу таум каласынем.
– Ала иктаж ава, пелаш тендан дене кылым кучынеже, но тидым кузе ышташ лиймым эше огеш пале гын, кушто муман?
– Тидым муниципальный штабла гоч куштылгын ышташ лиеш. Тыгак интернетыште ВКонтакте соцкылыште «КСВО Марий Эл» тӱшкана, Телеграм-каналыште группына улыт. Тушко ме Российысе комитетын, региональный штабнан пашашт нерген увер-влакым вераҥдена, йодыш-влакланат вашештена, кӧлан могай выплате ойыралтме, полыш пуалтме, ятыр моло нерген возена. А телефон номерем тыгай: 8-937-931-91-30.
Любовь Камалетдинова мутланен
Фотом еш альбом гыч налме
