Российыште 10-16 февраль Шӱм чер дене палдарыме арня семын эрта. Газетнан унаже – Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын штат деч ӧрдыжысӧ тӱҥ кардиологшо Светлана Канышева (снимкыште) – шӱмын экшыкше нерген каласкала.
– Шӱм-вӱргорнын системыж дене кылдалтше чер шуко тӱрлӧ уло. Нуно, чыла ийготан еҥ-шамычым авалтен, кумдан шарленыт. Коклаштышт кугу ужашым шӱмын экшыкше (порок) налеш. Тудыжо кугыеҥынат, кызыт гына шочшо азанат лийын кертеш.
Шӱмын экшыкшым вияҥаш тӱҥалме йыжыҥыштак рашемдаш гын, тичмашнекат эмлаш лиеш. Но тӱҥ йодыш лачак диагностике дене кылдалтын.
Экшыклан мо шотлалтеш?
Шӱм клапанын структуржо локтылалтмылан але тудын петырыме аҥын аҥысыреммыжлан кӧра аза черлак шочеш але айдеме тудын дене илыш корныжын иктаж йыжыҥыштыже черлана.
Умылышда, очыни, икымше случайыште экшык ава шӱм йымалне иланыше чукайлан вияҥаш чаракым ыштыше тӱрлӧ амаллан кӧра лектеш. Тидыже наследстве дене кылдалтше але инфекциян чер, мӱшкыран ӱдырамашын вашталтше гормон фонжо, сайжак огыл экологий, медикаментын але токсинын зиянышт да шуко моло лийын кертыт.
Кокымшо случайыште шӱмын экшыкше чӱчкыдынжӧ айдемын ревматизм, инфекциян эндокардит, атеросклероз, ишемий, сифилис дене черланымыж деч вара рашемдалтеш.
Самырык-влакын шӱмыштышт экшык тӱҥ шотышто ревматизм але инфекциян эндокардит дене черланыме деч вара палдырна, а кугурак ийготан-шамычын – атеросклероз да ишемий деч вара.
Шӱм клапанын структуржо пужлымылан але аҥын аҥысыреммыжлан кӧра камерыште вӱд ден вӱр тарваныде шинчат, эсогыл утыждене погынат – тиде ситыдымаш шӱм чогашыллан чымалташ амалым ышта. Самырык организм чогашылын чымалтмыжым куштылгынрак чыта, да экшыкын тиде йыжыҥжым «компенсацийын йыжыҥже» маныт. Тиде йыжыҥыште черым профосмотр але пациентын врач деке вес амал дене мийымыж годым рашемдаш лиеш. Самырык пӧръеҥ-шамычын шӱм черыштым шуэн огыл военкоматлаште муыт.
Ача-ава-влак йочаштын вуйжо савырнымылан, нойымыжлан, нер ден тӱрвӧ кундемже какаргымылан тӱткышым огыт ойыро гаяк, нине ситыдымаш-шамычым икшывын писын кушмыж дене умылтараш тыршат. Арам! Чыла тидым шотыш налман да эн ончычак педиатрлан каласыман. Шке нергенат мондыман огыл – палемдыме ситыдымаш-влакын тургыжландарымышт годым терапевт але кардиолог деке кайыман.
Ситыдымашым кузе палаш?
Шӱм черан пациент-шамыч поснак йӱдым нелын шӱлат, молан манаш гын тиде айдемын кийымыже да шодын вӱргорныштыжо давлений кугемме дене кылдалтын. Нуным тыгак приступ шотан кокыртыш орландарен кертеш. Черле-шамыч икшырымын ошкылмо годымат пеш писын ноят, нунын эре гаяк малымышт шуэш, вуйышт савырна, да вуйушым йомдарен йӧрлынат кертыт.
Черле еҥ мокшыжо кугеммылан кӧра пурла ӧрдыжлужо йымалне нелын чучмым але пеҥын корштымым шижеш. Каслан йолжо кӱпна. Тыгак шола оҥыштыжо чӱчкыдын пеҥын коршта, шӱмжӧ приступ семын чот кыра, оҥ клеткыште каньысырын чучеш. Шочынак шӱм экшыкан пациент-влакын ӱлыл шӱлымӧ корныштым эре гаяк инфекций авалта.
Аралалтме йӧн-влак улыт?
Эн ончычак шкем ревматизм да сифилис дене черланыме, сепсис лийме деч аралаш кӱлеш. Тидланже инфекций авалтыман верым жапыштыже эмлыман, организмым шуарыман да тренироватлыман.
Шӱмын экшыкше уже уло гын, пациент-влаклан неле черын вияҥын кертмыж деч йолын кошташ, эмлыше гимнастикым ышташ, белокан продуктым кочкаш, рационышто шинчал ден вӱдым шагалемдаш, шкем климатым кенета вашталтыме да куатым йодшо спорт тренировко деч аралаш темлалтеш.
Шӱм экшыкан черлым диспансер учётыш налаш да пациентлан таза илыш-йӱлам кучаш темлаш кӱлеш. Лачшымак мом? Шкем неле физический нагрузко деч аралаш, чын кочкаш, капкыл нелытым нормыш кондаш, тамакым шупшмо да алкогольым йӱмӧ уда койыш деч кораҥаш гын, черлан вияҥаш амал огеш лий.
Маргарита ИВАНОВА ямдылен
Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын фотожо
