У Торъял районлан – 100 ий
ИП Алгаева И.А.
«Авам изинек мылам ӱдыкта ыле…»
Агрономлан тунемше самырык ӱдыр нӧшмым ужалаш тӱҥалын. А тунем пытарымеке, икмыняр ий гыч нӧшмым да сад-пакча ӱзгарым ужалыше кевытым почын. Шоналташ гын, тыгай кевытше республик мучко шагал мо? Шагал огыл, но тыгай ужалышыже шагал – тудо ямдым ужалыме дене гына ок серлаге, мо лиймыжым шкежат ончен кушта да тыге агроном семын тунеммыжлан пайдалын эҥерта.
А вет куштылго илышлан кӧра огыл тудо, Ирина, МарГУ-што агрономлан кумшо курсышто тунеммыж годым, Москва гыч нӧшмым конден, оласе пазарыште ужалаш тӱҥалын. Шочмо Чӱксола ялже гыч ача ден ава У Торъял районышто виянлан шотлалтше колхозышто ыштеныт гынат, пашадарым ту жапыште туштат моло верысылак тӱлен огытыл. Сандене шке кӱшеш илаш логалын.
Адакше чолга ӱдыр тунеммыж годымак пошкудо Шернур район Аҥанур ял гыч каче Петр Алгаев дене ушнен, йочашт шочын. Пелашыже оласе ик организацийыште водительлан ыштен, но пашадарым сату дене гына тӱленыт. Теве молан Ирина заочныйышкат куснен огыл, ужалыме пашамат чарнен огыл. Южгунам пырля тунемше ӱдыр-влакым йоча дене шинчаш йодын але нянькым тарлен.
– Диплом пашамын научный вуйлатышыже Виталий Иванович Макаров, тунем пытарымекем, тыге мане: «Ынде тый озанлык пашаш от кай дыр. Бизнесыштак, очыни, шке профессиет дене ышташ тӱҥалат». Тыгак лекте. Вес ийын шочмо ялышкем куснышна гынат, мый студент жапыште тӱҥалме пашам шым кудалте, пазарыш лектым. Пелашем Петр Владимирович эше олаште илымына годымак Йӱдвелке геофизиклан пашам ышташ кайыш. Йошкар-Оласе совхоз-техникумышто тунемын да тыгай специализацийым налын. Пашаш вахте дене кудалыштын, – каласыш Ирина Александровна.
Ялыш куснымыж деч вара куд ий тудо пазарыште сад-пакчалык нӧшмӧ ден ӱзгарым ужален. Да У Торъял посёлкышто веле огыл – моло районышкат пазар кечын лектеден. Йӱштыштӧ, шокшышто, луманыште, йӱраныште – мыняр чытен шогаш пернен. 2007 ийыште шочмо район рӱдыштӧ «Дом Сад Огород» кевытым почмеке веле куштылгын шӱлалтен. Но лыпланаш пернен огыл: кевытше ончыч ик пачашан лийын, вара кокымшо пачашым нӧлтеныт, эше икмыняр жап гыч воктекыла ешарен чоҥеныт. Мутат уке, пелашын полшымо дене.
– Пазарыште торгайыме годым Шернурыш, Марий Турекыш, Моркыш, Советскийыш кудалыштме. Вараже нине районышто мый дечем нӧшмым наледыше-влак У Торъялысе кевытыш толедаш, а южышт шкенышт денат тыгай кевытым почаш йодаш тӱҥальыч. Тыге 2020 ий декабрьыште пелашемын шочмо районыштыжо, Шернур посёлкышто, почна. Тыгодым, мутат уке, кокытеланет: налше лиеш але уке? Тӱҥалтыште, мутлан, шагалрак ыле, а ынде шукемын, торгайыме кугытат кушкын, – нӧлтшӧ кумылын пелештыш амалкалче И.Алгаева.
А тудын бизнесше ушнен толмо мо дене кылдалтын, шонеда? Ужалыше семын веле огыл, агроном семын умылтарен моштымыжак мом шога. Кузе кушкылым шуяш, кузе укш гыч вондым кушташ, кунам да могай ӱяҥдышым кучылташ, кузе нӧшмым шындаш – налшылан чыла рашемден пуа. Вет шындымат чылаж годым келшен ок тол.
– Мыйын гын чыла шочеш. Авам манмыла, кеч-мом унчыли шуралам гынат, шытен лектеш. Сандене изинек мылам ӱдыкта ыле. Очыни, садланак агрономлан тунем лектынам. Но ты профессий дене нимом ом ыште манын ида шоно. Мый тӱрлӧ сорт пареҥгым кугу кумдыкышто урлыклан куштем. Калык йодеш гын, эреак ешарем. Мӧремат шуко тӱрлӧ сорт уло, да утларакше шолдыра. Игыжым куштен ужалем. Уке гын налын кондымыжо пеш начарын тырла, акшат кугу. А ме шкенаным палынак шулдын темлена. Эше ковышта озымым, эҥыжвондым ужалаш куштем. А эҥыжнажын сортшо чапле, шолдыра, – ӧрыктарыш Ирина Александровна.
– Те тугеже агроном пашамат шуктеда? – йодде шым керт.
– Мыланем тиде сомыл келша, – вашештыш амалкалче. – Мланде пашаште канем, торгайымаште улшо нелылык нерген мондем. Ончыч чыла еш дене ыштенна. Кызыт ача-ава шоҥго улыт, шӱжар-влак тунем пытарен лектын каеныт. Сандене еҥ-влакым тарлена. Но эн неле пашаже – пареҥгым корымо, урымо, изи технике дене ыштыме – тӱрыснек пелашемын ӱмбалне. Петр Владимирович ончычсо семынак Йӱдвелке вахте дене кудалыштеш, ончычсо пашамак шукта, йӱдвел стажым пога. Ик тылзе тушто, ик тылзе тыште лиеш. Но толмыж еда мыланем полша. Ӱдырем Анастасия Петровна Москвасе Россий транспорт университетым тунем пытарыме деч вара Йошкар-Олаште шке бизнесшым тӱҥалын – косметике дене специализироватлалтеш, нӧшмымат ужала. Мый тудым изин-изин шке пашашкем савыраш тыршем. Такше кумылжо уло, сандене шот лектеш, алмаштыше лиеш, шонем.
Юрий ИСАКОВ
Снимкылаште: амалкалче И.Алгаева; А.Алгаева – Йошкар-Ола пазарысе кевытышт; У Торъял кевытыште – Ю.Бирюкова ден Э.Соловьёва.
Авторын фотожо
