Россий Федерацийын Президентше Владимир Путин идалык мучаште калыклан пеш кугу пӧлекым ыштен: 2018 ий январь гыч шочшо икымше йочалан у пособийым тӱлаш тӱҥалме шотышто указым луктын. Тидын дене пырля моло йодышымат каҥашымашке луктын да йочам ыштыме сӱретым саемдыме шотышто пашам вияҥдаш кӱлмӧ нерген ушештарен.
Куане, самырык мужыр!
Президент демографий сӱретым саемдаш, калыкым йочам ышташ кумылаҥдаш виктаралтше программыш у йыжыҥ-влакым пуртен. Нунын кокла гыч ик эн тӱҥжӧ – шочшо икымше йочалан тылзе еда пособийым тӱлаш.
У субсидийым кодшо ий II кварталыште илен лекташ лийме кугытым шотыш налын шотлат. Российыште пашам ыштен кертше гражданинын илен лекташ лийме кокла кугытшо тений II кварталыште 11163 теҥге, икшывын 10160 теҥге лийын. Тиде цифр кажне регионын – шкенжын, но специалист-влакын ончылгоч шотлен лукмышт почеш, икымше йочалан палемдыме выплате Российыште утыжым ойыртемалтшаш огыл. Иктешленрак каласаш гын, пуйто Йошкар-Олаште икымше йочам ыштыше ава Москошто илыше тыгаяк статусан ӱдырамаш деч шагалжак ок нал. Президентын мутшо почеш, Российыште кокла выплате 10500 теҥгеш шуэш, Москваште – 14 000 теҥге нарыш. Марий Элыште пособийын кугытшо 9673 теҥге лийшаш. Цифр-влакым ончалат да ойыртем кугужак огыл манын от шоналте…
2018 да тудын деч варасе кок ийлаште икымше йочалан пособийым кӧмыт налыт?
- 2018-2020 ийлаште икымше йочам ыштыше-влак;
- пашам ыштен кертше айдемылан илен лекташ лийме 1,5 кугыт ок погыно гын, тыгай еш-влак.
Субсидий 2018 ий январь гыч тылзе еда икшывын 1,6 ияш лиймешкыже тӱлалтеш. Ешыште икымше йыгыр але иканаште кум йоча шочыт гын, пособий кажне ньогалан ойыралтеш.
Российысе ешлан полшымо у мер кум ийлан палемдалтын, тыгодым выплатын кугытшо ий еда кокла шот дене тыге ешаралтын толеш:
2018 ийыште – 10523;
2019 ийыште – 10836;
2020 ийыште – 11143.
Демограф-шамычын палемдымышт почеш, шушаш вич ийыште Российысе калык ий еда 800 тӱжемлан шагалемын толеш. Тыге ынже лий манын, президент йочам ышташ кумылаҥдыме мер-влакым эшеат вияҥдаш темла.
Еш кугемеш гын…
Икымше йочалан тылзе еда субсидийым тӱлымӧ деч посна 2018 ийыште еш-влаклан социально полшымо тыгай мер-влак лийыт:
- Соципотеке: ставкым иземдымаш.
Кокымшо, кумшо да тылеч шуко йочам ыштыше еш куд процентан ипотечный кредитым налын кертеш. Банкын ставкыже тылеч кугурак гын, ойыртемым кугыжаныш тӱла.
Идалык мучаш гыч Российын Сбербанкше илыме верым ава капитал дене налшашлан 7,4 процентан кредитым темла, а самырык ешлан – эн изиже 8,9 процентан ипотекым. Тыгеже шушаш ийлан палемдыме тиде йӧн илыме верым саемдаш шонышо шуко ешлан келшышаш.
Ешлан социально полшымо программым кызытеш вич ийлан палемдыме. Аза тудын мучашлалтмыж деч изиш ончычрак шочеш гын, субсидийым налме йӧным шуят.
Куд процентан ставке марте тынар жап субсидироватлат:
- кокымшо йочалан кредитым налме деч вара – кум ий;
- кумшо йочалан кредитым налме деч вара – вич ий.
Тиде мер икымше ипотекым налаш веле огыл, тылеч ончычсымат рефинансироватлаш палемдалтын.
- Ава (еш) капитал: вес жап да у йӧн-влак.
Ава капиталын программыжым 2018 ий мучаште петыраш палемдыме ыле, но президент тудым 2021 ий 31 декабрь марте шуяш темлен.
Элым вуйлатыше В.Путин кугыжаныш деч налме окса полышын кумшо ужашыжым йочасадлан тӱлаш, а тӱнен илыше ешлан тылзе еда кугужак огыл суммым ойыраш разрешенийым пуэн. Садиклан икшывын кок тылзаш лиймекше тӱлаш тӱҥалаш лиеш. Президентын шонымыж почеш, тидыже шагал огыл авалан пашашке жап деч ончыч лекташ але шинчымашым умбакыже погаш сай йӧным ыштышаш.
Ушештарена: таче ава (еш) капиталым тышке колташ лиеш:
- илыме верым налаш;
- икшывым туныкташ;
- шке пенсийлан;
- инвалид йочан реабилитацийжылан.
Тиде кугыжаныш программын пашам ыштымыж жапыште тудын условийже-влак дене 8,2 миллион еш пайдаланен.
2017 ий 4 декабрь гыч ава (еш) сертификатым налме правил-влакым простаҥдыме. Ынде:
- СНИЛС огеш кӱл;
- Регистраций уке гын, илыме верын адресше ончыкталтеш;
- Россий Пенсий фондыш почто гоч колтымо йодмашым пашам ыштыме икымше кечынак регистрироватлат.
2017 ийыште кокымшо да тылеч моло йочам ыштымылан кугыжаныш субсидийын кугытшо – 453 тӱжем теҥге.
- Кумшо икшывылан
Тидымат увертарыме: кумшо йочалан пособийым тӱлашлан федеральный бюджет гыч ешартыш оксам налше регион-влакын спискыштым кумдаҥдат. Граждан-влаклан субсидийым тӱлымӧ критерийым регион палемда, а полыш икшывын кум ийым темымешкыже ойыралтеш.
Ешартыш полышым тугай регион-влак налыт, кушто йоча шочмо сӱрет поснак начар, да тиде коэффициент Российыште палемдыме кокла чот дечат шагал. 2017 ийыште тиде спискыш 50 регионым пуртымо, 2018 ийлан эше 10 регионым ешарыме. Тений Марий Эл кумшо йочалан пособийым тӱлаш федеральный бюджет гыч ешартыш оксам налын огыл, а шушаш 2018 ийлан спискыш пурталтын.
- Ясльыш – черет деч посна
Президент В.Путинын эше ик задачыже – кок тылзаш гыч кум ияш марте икшыве-шамычым ясле ден йочасадлашке пуымо-налме черетым пытараш.
Тиде задаче лачшымак кузе шукталташ тӱҥалеш – кызытеш раш огыл. Мутлан, 2017 ий октябрьыште Кугыжаныш Думын депутатше-влак муниципальный йочасадыште але ясльыште вер укелан кӧра мӧҥгыштӧ шинчыше шым ияш марте йочан ачажлан але аважлан тылзе еда кум тӱжем теҥге кугыт пособийым тӱлаш темленыт.
Пытартыш ийлаште школ деч ончычсо шагал огыл тӧнежым чоҥымо, ик миллион наре верым ыштыме гынат, 200 тӱжем йоча тачат йочасадыш але ясльыш логалын ок керт. Тидыже поснак Москваште, Крымыште да Йӱдвел Кавказыште палдырна. Марий Элыште тӱҥ шотышто Йошкар-Ола орлана.
- Сай медицине верч!
Азам ыштыме сӱретым саемдыме нерген ойлаш куштылгыжак огыл, молан манаш гын ятыр регионышто йоча медицине пеш начар, эсогыл йӧрдымӧ дене иктӧр. Президент педиатрийым йӧнаным веле огыл, эше чапле качестваным ышташ кӱлмӧ нерген ушештарен. Тыгодым тыште я тушто почылтшо перинатальный рӱдерым сай ошкыл семын палемден гын, тушко палдырныше кугу черетым, медицине оборудований дене кылдалтше нелылыкым шылтален ойлен.
Таче йоча поликлинике-влакым олмыкташ, у медицине оборудований дене шыҥдараш 50 миллиард теҥге кӱлеш. Конешне, регионлаште тыгай окса уке, сандене кугыжаныш кум ий жапыште кажныжлан 10 миллион теҥге дене ойыраш палемден. Элым вуйлатыше В.Путин министр-влак кабинетлан да верласе чиновник-шамычлан капитальный ремонтын графикшым шотыш кондаш да олмыкташ кӱлмӧ медицине тӧнеж-влакын спискыштым ямдылаш кӱштен.
Кызытеш кушко могай документым погаш кӱлмӧ радам пале огыл. Нормативно-правовой акт лекмек, чылажат раш лиеш.
2018 ийыште шочшо икымше йочалан палемдыме у пособий – правительстве ончылан шындыме икымше да пытартыш задаче огыл. Ӱшаныме шуэш, мом палемдыме гын, чыла шукталтеш, вет кумыл улмо годым йӧн эре лектеш.
Маргарита ИВАНОВА.
