«Марий Эл» газетын архивше гыч
21 мартыште марий калыкын ик эн йӧратыме мурызыжо Раиса Петряеван шочмыжлан 70 ий теме.
Тудын нерген журналист Светлана Пехметован «Ах, Рая, Рая…» очерк сынан статьже «Марий Эл» газетыште 10 ий ончыч, 2015 ийыште,кок номерыш савыкталтын ыле. Тунам газет подписчик-влакак гына лудын шуктеныт, очыни.
Марий муро искусствым сылне йӱкшӧ, шыма койышыжо полшымо дене тӱня мучко чапландарыше Раиса Петряеван йӧршеш самырык, 28 ияш улмыж годым, ӱмыржӧ трагически кӱрлын. Но тудын илышыжым калык шке шарнымашыж дене шуя.
Темлыме статья 2015 ийыште «Марий памаш» фольклор да этнографий калык ансамбльын тудлан пӧлеклалтше гастроль годым, Марий Турек Мосара кундемыш командировкыш мийыме годым Раиса Александровнан родо-тукымжо, пошкудыжо-влак дене вашлийме, нунын дене мутланыме негызеш чумырымо материаллан эҥертен возалтын.
Ача шочмо мландыш пӧртылтен
21 мартыште (2015 ий), Раиса Петряеван шочмо кечынже, Марий Турек районысо Хлебниково селасе шӱгарлаште тудым уштен шарналтыме. Шочмо шӱжарже Надежда Михайловна Соловьева (У Торъял районысо Кузнеч вел Нурэҥер ялыште ила) тыге тӱҥале:
— Акай, теве шарнымаш касыш родо-тукымет, пошкудет, йӧратыме ансамблетын вуйлатышыже, участникше, телевидений ден газет редакций гыч журналист-влак толыныт. Мемнам сулыкеш ит пурто: ала шеҥгеч ойлышашым ончыч ойлена, ала ончыч койышашым вара койынна. Тыйым пагален толшо-влаклан, марий калыклан эреак йӧным ыштен шого. Ачай, авай, Сашик ден Гена шольым-влак, кочам, Раян Зоя йолташ ӱдыржӧ, пошкудына-влак, теат тыштак улыда. Могай чесым конденна гын, чылажат шужо. Кийыме мландыда пушкыдо лийже…»
… Михаил Осипович ден Елена (тудым Олина маныныт) Кондратьевна Корневмытын кандаш икшывышт (Рая, Надя, Гена, Саша, Слава, Игорь, Толя, Коля) лийын. Ачаже ынеж колто улмаш гынат, Раям аваже пелашыж уке шеҥгеч Косолоп школ-интернатыш наҥгаен. Кугурак ӱдыр деке, Йошкар-Олаш машина дене коштшыжла, ача эреак пурен коштын — кузерак илымыжым эскерен. Кандаш классым пытарымеке, латвич ияш Рая ден йолташ ӱдыржӧ Зоя Кибардинан Владимир областьысе Меленки олаш Трудовой Йошкар Знамя орден дене палемдалтше «Красный текстильщик» йытын комбинатыш тунемаш кайымыштым иктат шижын шуктен огыл. Тушеч серышым возен колтымыж гыч гына пален налыныт.
Осып Микале ӱдыржым, «туберкулез дене черланет» манын, Марий кундемыш пӧртылта, Семеновкысо 1-ше №-ан СПТУ-ш тунемаш пурта. Директоржо лачак Косолоп гыч лийын. Тудо Раям кеҥеж жаплан секретарьлан шогалтен. «Акам машинке дене кӱчык жапыште печатлаш тунемын – шолтка веле ыле. Калык дене мутланен, пашам виктарен моштымыжым ужын, вес ийынже директор отпускыш кайымыж годым олмешыже кода», — ойла Надежда Михайловна.
Рая Мушкина ончыкылык пелашыж дене училищыште тунеммыж годым палыме лийын. Уста мурызо самодеятельностьыш ушнен. А ансамбльыш 1974 ийыште толын. «Марий памашын» тунамсе вуйлатышыже Виктор Данилов тунемме заведенийлаш, завод ден фабриклаш, моло пашаче коллективыш ансамбльлан еҥ-влакым кычал коштмыж годым шӱшпык йӱкан ӱдырым ужын да ӱжын. Семеновкышто ончыктымо концертыш чӱчкыдынак военный-влак толыныт. Моторын мурышо, сценыште шкенжым сылнын вӱдышӧ ӱдыр шукын шинчашкыже пернен. Но Алексей тудым тунар йӧратен шынден, эсогыл толлейбусышто, автобусышто Раям эскерен.
21 ияш Рая шкеж деч ятыр ийлан кугурак пӧръеҥ дене ушна. «А вет тудын шке ешыже лийын: мотор ватыже, кок йочаже», — ешара шӱжарже. — Акамым училище деч вара овощеводлан коденыт. Икмыняр жап гыч Ширяйковысо складыш экспедиторлан колтеныт. Варажым Андрюш дене декретыш тушечак лектын».
Рая «Ягодка» йочасадыште ыштыме жапыштак Марий пединститутысо историй факультетыште заочно тунемын. Историй дене конспект-влакым возаш полшышыжо тудо пагытыште вузыштак тунемше землячкыже Серафима Савельева лийын. Серафима Лукояновна ӱмыржӧ мучко школышто ыштен, тудак Рая Петряевам шарныме касым эртараш тӱҥалын да «Ах, Рая, Рая…» поэмым возаш тӱҥалын.
Андрюшыжым садикыш колташ манынак, Рая нянькылан пурен. Йоча-влак дене шыма улмыжым, ойым муын моштымыжым ужын, вуйлатыше тудым воспитательницылан кусарен, вузыш тунемаш пураш темлен. Репетицийыш але концертыш кайыме годым икшывыжым чӱчкыдынак Надя шӱжарже дене коден.
«Акам моткоч чулым лийын. Лыве гай куштылго кап-кылже дене пуйто парнявуй дене куржын ошкылын: ыштышаш пашажым ыштен шукташ вашкен. Уло-уке вургемжым тӱрлӧ семын чиен моштен: кечывал деч ончыч ик семын чиен гын, кечывал деч вара кеч шовычшым да вес семынрак пидын. Уто вургемым налаш оксаже лийын огыл: Алексей Петряев икымше пелашыжлан алиментым тӱлен. Кӱлеш годым Раян вургемжым ужален йӱын», — шарналта Надежда Соловьева.
Раиса Петряева шӱжаржылан ик гана веле огыл ойлен: «Надя, тый моткоч бойка улат, нимо дечат от лӱд, от вожыл. Тыйын койышет гыч кеч 50 процентше мыйынат лийже ыле…». Пуйто кӱлеш годым пеҥгыде лийын моштыдымыжлан вашмутым кычалын.
Испаний деч вара
«Марий памашын» кызытсе участникше-влак кокла гыч Лариса Шабдарова Раиса Петряева дене ик жапыште коллективыш коштыныт. Тудын ансамбльыште улмыжлан тений (2015 ий) 2 февральыште 33 ий темын.
Лариса ансамбльын Шернур вел куштымашыжым моткочак йӧратен ончен. Телым коллективыш еҥ-влакым поген огытыл гынат, тудо шканже манын: «Ансамбльыш ом логал гын, тугеже мый бездарь улам». Олаште шочын-кушшо ӱдыр, марий ачан-аван шочшыжо, ансамбльыш логалмекыже, кандаш ий гыч марла мутланаш тунемын шуын. Марий йылмым палаш, ансамбльыште шке вержым муаш полшышо-влаклан: Рая Петряевалан, Вера Тетериналан (Каменщикова), Нина Якимовалан — Лариса ӱмыржӧ мучко тауштен ила.
Ийготыш шудымо ӱдыр номер-влак коклаште вургемым вашталтен чияш моткоч вожылын да тидланак кӧра жапым шуйкален. Испанийыш кайыме деч ончыч Ларисан аваже Раялан каласен: «Тый, Рая, ӱдыремым эскерал». «Ит ойгыро, тудым мый «покташ» тӱҥалам, писын чияш тунемеш», — воштылалын Петряева.
Лариса Шабдарова 1983 ийысе событий-влак нерген теве мом шарналта:
— Испанийыш гастроль дене кайыме деч ончыч пел ий жапыште кажне каныш кечын районыш концерт дене лектынна. 19 июнь гыч 4 июль марте гастрольышто лийынна. Пӧртылмеке, эн ончычак Палантай лӱмеш музыкальный училищыште отчет концертым ончыктенна. А 14 июльышто чыланат мыйын шочмо кечыштем лийыныт. Икымше пачашыште иленна, сандене музыкальный колонкым окна гоч луктын шынденна. Чот мурен-куштенна. Пошкудо-влак окна гыч онченыт. Тунам Рая уло уремлан шергылтарен мурыш. Тудын йӱкшӧ тачат пылышыштем йоҥга.
Август мучаште «Марий памаш» Калинин лӱмеш культур пӧртыштӧ правительственный концертыште выступатлен. Тыгай концерт годым кажне участниклан пакетыште кочкышым (паёкым) пуат улмаш. Рая, саде пакетым налын толмекыже, йолташыже-влаклан пуйто мыскара йӧре каласен: «Ой, колем гын, ушташлан теве…» «Мом ойлыштат, Рая?» маныныт нуныжо.
Тылеч кок арня ончычрак Алексей пелашыже Ларисамыт деке подылшырак миен. Нуно икте-весе деч тораште огыл иленыт. Лариса Шабдарова шарналта: «Авам дене кухньышто мутланен шинчышт. Мый тунам ансамбльыште ийгот дене эн изи лийынам. Мутланымышт пылышышкем шоктыш:
— Мый садак тудым пуштам.
— Тыйже мом ойлыштат? Пуштат да кугу лийын шогалат мо?
— Тудо тыгай мотор, чылан тудым ончат…»
Пытартыш концертыште Рая мурыжымат шортын мурен. Черетан номерым увертарымеке, весела кумыл дене лектын, пуйто тудын ойгыжат лийын огыл. Мурыжым тудо залыште шинчыше кажне еҥлан мурен.
Гармонь, скрипке, рожын ведра
Марий Турек районышто краеведений пашам вӱдышӧ Раиса Петряеван тукым акаже Вера Александровна Сорокинан шарналтымыж почеш, ешыштышт йоча-влак чыланат музыклан шӱман кушкыныт. Тӧрза ваштарешышт кийыше оҥа ораш кӱзен шогалытат, такмакым «шелыштыт» улмаш. Кочашт, Кондратий Андреевич Мушкин (аваштын ачаже), гармонь, скрипка дене мастарын шоктен, ятыр конкурсын лауреатше лийын. Шочмо суртышто кочан шке ыштыме скрипкаже уло. Гармоньчо Михаил Осиповичын мастарлыкше Сашалан, Геналан, Славиклан да Надян Наташа ӱдыржылан вончен.
— Сашик шольына рожын ведрамат перкален, семым луктын. Ака деч вара ик ий почеш «кайыш». Пеш талантан ыле. Ното дене семым возгален. Иктаж-кӧлан нотыжым пуышашет… Гармоньым икымше классыштак сайын шоктен. Тудым вара Йошкар-Оласе музыкальный школ-интернатыш конденыт. Баян кӱлеш лийын. Ачам пӧрт йымач лу мешак пареҥгым Йошкар-Оласе Первомайский уремысе пазарыш наҥгаен да авам дене ужаленыт: 120 тӱжем теҥгеяш баяным налын пуэн. Тудо шочмо суртыштына аралалтеш, — каласкала сем почеш шкежат муралташ йӧратыше Надежда Соловьева.
Раят семӱзгарым шупшкеден, но гармоньым шокташ тыршымыж годым пурла кидысе покшел парняже кнопкыш огеш шу улмаш. Косолоп интернатыште тунеммыж годым класс омсаш ишен. Медпунктыш каен огыл: лапчык дене пӱтыралын да коштын. Тыге парня шӱяш тӱҥалын — пел парняжым пӱчкыныт.
Ик ӱдырлан – кум ача
Ачаже Микале гын, молан Раяже Александровна? Шольо-шӱжарже Корневмыт улыт гын, молан тудо Мушкина?
«Акана ачалан пеш поян. Тудо – Александровна. Молышт ме чылан Михайловна ден Михайлович улына. Аванам икымше гана кугу сӱан дене Ӱлыл Мосараш Санькалан марлан пуэныт. Тиде пӧръеҥын ик йочажат шочын огыл – исыр лийын. Авана, вате лияш манын, марлан миен толын. Йӧратыме таҥже, мыйын ачам, Осып Микале — Михаил Осипович Корнев — лийын. 3 ият 8 тылзылан служитлаш кайыше рвезе кум тылзе гыч мӧҥгӧ пӧртылшаш ыле. «Микалетым вучен илет мо? Садак тудлан марлан ом пу!» — туран каласен кована. Тудо ачамын (Микалын – авт.) кашакшым (тукымжым) йӧратен огыл. Улан илыше ешыш Санькалан пуаш лийын. А кова пеш черле лийын: ӱдыржылан кугу сӱаным ыштымеке, кум кече гыч колен.
Ачана (Осып Микале – авт.) армий гыч серышым авамын марлан кайыме суртышкыжо возаш тӱҥалын. Серыш Александретын аважлан логалын. Тудыжо Кӱшыл Мосара гыч первый унала мийыше вате-влакым ӱстел коклаш шынден да, «Тендан ӱдырда теве могай. Марийжын суртышкыжо таҥже деч серыш толеш» манынат, серышым лудын пуэн. А туштыжо «Олюкем (Олинажым тыге манын), йӧратымем, пӧртылмекем, мыйынак лият…» возымо. Авам ойла ыле: «Санька кеч ик мутым пелештем ыле. Коля рожыш пурен каяш ямде лийынам, тунар вожылынам да сыренам».
Тудо кече гычак авана кок-кум пӱтырка вургемым шӱжаржын клубыш толмо жапшылан куэ воктеке намиен пышта улмаш. А тудыжо эркын дене мӧҥгӧ нумалын. Тылзе гыч ава лийшыже йодын:
— Шешке, таче пашаш от кай мо?
— Огым. Тувыр-йолашым мушкам, пӧрт кӧргым эрыктем.
Улан ешыште шуко вургем, шотлен пытарыдыме лудо-комбо лийын. Кудывечыштымак кечыгут кум-ныл гана ӱштыныт. Кӱварым мушмо деч вара оньыкугызаже парняж дене пуракым ӱштыл онча улмаш.
Чыла тӧрлен, кочкаш ыштен шуктымеке, авана пошкудыж деке миен да каласен:
— «Шешкыда ойырлен каен» манза.
Авамжат артист гай лийын. Йӧратыдыме Санькам варажым тошкалтыш мучаш гычак поктен колта улмаш.»
Ойырлен толшо ватым Моркыш чодыра пашаш колтеныт. Олинам эше вес пӧръеҥ, йорга марий Йыгнат, йӧратен коштын. Авам деке Морко чодыраш шумеш миен. Тылзе утларак гыч Осып Микале армий гыч пӧртылын, йӧратыме ӱдыржын суртешыже ик йӱдым маленат шуктен: таҥжым чодыра гыч толмыжым вучен шинчен. Мӱшкыран улмыжым тунам эше пален огыл. Осып Микалым Олина поктен гынат, тудо каен огыл, эсогыл йочам кудалташ чарен: «Ала, пиалешна, эрге шочеш» манын.
Рая акам такше Игнатьевна лийшаш ыле. А ачам тудым шке ӱдыржӧ семын ончен. Рая аванан фамилийже дене коштын – Мушкина лийын. Ачана паспорт налме годым вашталташ шонен, но ака латвич ияш Меленки олаш нигӧлан каласыде лектын каенат, тугак Мушкина кодын – вашталтен шуктымо огыл. Но ялыште тудым Микал Рая маныныт».
Микал Корнев шофер лийын. Чӱчкыдынак Йошкар-Ола марте шурным шупшыктен. Тушко миен савырнаш кок кече кӱлын: Токтайбелякыште я Марий Турек чодыраште йӱдым эртарен. Суртыш нигунамат яра толын пурен огыл. Нигӧмат шужыктарен ашнен огыл. Чылан темше кушкыныт. Изи Толик ончылгоч шижын: «О, таче колбасала ӱпшалтеш, тугеже ача колбасам конда». Чынак конда улмаш. Пайремлан мешак дене калачым, батоным налын. Рая макан калачым йодын гын, Надя плетенко батоным йӧратен.
Микалын икшыве-влакым йӧратымыже вес могырымат палдырнен: Славикым кудалташ кайыше ӱдырамаш креслышкат возын, но, марийже, тидым пален налмеке, куржын толын шуктен да, пелашыжым кресле гыч волтен.
«Весылан ынже логал манын…»
Латвич ияш Коля шольышт Йошкар-Оласе совхоз техникумышто икымше ий механиклан тунемын. Каныш кечылаште акажмыт деке малаш кошташ тӱҥалын. Рая шкежак шольыжым ужын: «Тый мемнан деке чӱчкыдынрак тол».
Надежда Михайловна шучко кече нерген Колюшын ойлымыж гыч каласкала:
— Август тылзын пытартыш кечылаштыже Колю нунын деке миен. Акам тунамат пыкше утарен коден улмаш. Мый вара 1 сентябрьыште садикышкыже миенам ыле: шӱйыштыжӧ шрам койылалтыш. Тунам, колымыж деч лу кече ончыч, акамым пытартыш гана ужынынам. Тудо ужмо омыжым каласыш: «Петряев мыйым лакыш шӱкале. Мый лекташ тыршышым, лектын шым керт». Лу кече гыч Петряй (тудым тыге маныныт – авт.) садикте пушто. Пытартыш жапыштыже тудо мебельныйыште ыштен. Кырымыжланак кӧра акай тудым кум кечылан шынден колтен. Тушеч ЛТП-ыш наҥгайышаш улыт ыле, но петырымаш гыч тудым ала-кузе колтеныт. 11 сентябрьыште шучко пашажым ыштыш.
Акай лачак отпускыш каяш ямдылалтын. Коля Рая акалан ик ведра пареҥгым намиен пуаш лийын. Рвезе омсаш йыҥгыртен — иктат почын огыл. Но тушто ала-кӧ улмым шижын — йол йӱк шоктен. Колюн чонжо йолвундашке волен. Кокымшо пачашысе балконыш труба дене кӱзен. Балкон омсаже лачак виш лийын. Колю пӱтырен пыштыме вӱдылкам, йырваш шыжалтше вӱрым ужын. Петряйын тудымат пераш тӱҥалмыжым шижынат, кокымшо пачаш гыч тӧрштен. Вӱдылкаште кӧ улмым але пален огыл. Кудывечыште модын коштшо куд ияш Андрюш деч «Ават кушто?» йодмылан йоча «Авай ден ача сукарам кочкыт» манын вашештен. Коля милицийын опорный пунктышкыжо куржын, мом ужмыжым каласкален. Сотрудник-шамыч дежурный частьыш увертареныт. Колю адак пачерыш куржын. Ваштарешыже Петряевын волымыжым ужын да омсам почаш йодын. Тудыжо «Акат толеш да почеш» манын да троллейбус остановкыш ошкылын. Милиционер-влак пачер омсам пошкудо деч налме товар дене ирен пуреныт. Тудо жаплан акайын кидшерже эше кыра улмаш. «Вашке полыш» варашрак толын.
Надямыт тунам Краснорамейский уремыште иленыт. Репетицийыш кайымыж годым Рая Андрюшым шукыж годым нунын дене коден. Икана Надя акаж деч йодын: «Тыгайже кузе тый сценыш лектат?» А тудо вашештен: «Мый тушто чыла ойгем мондем. Сценыште гына мыланем куштылго».
Судышто пытартыш мутым пуымышт годым Петряев деч йодыныт: «Молан тыге ыштенат?» «Весылан ынже логалын манын», — лийын вашмут.
Андрюш
Суд деч вара Елена Кондратьевна уныкажым ончаш Йошкар-Олашке толын. Тӱҥалтыш классым оласе школышто тунемме деч вара коваже Андрюшым республикысе президент школ-интернатыш наҥгаен. Андрей Петряевын класс вуйлатышыже «Марий памаш» ансамбльын вуйлатышыже Мария Лазаревна Соловьева лийын, тудак тудым кушташ туныктен. Тылеч вара Андрей шинчымашыжым республикысе культур да искусство колледжыште шуарен, ик ий «Марий Эл» ансамбльыште куштен. Икмыняр жап Солнечный поселкысо культур пӧртыштӧ хореографлан ыштен – самырык-влаклан брейк-дансым туныктен.
— Андрюш мемнан деке 2006 ий 30 декабрьыште, Саша эргымын сӱанышкыже толын ыле. «Надя акай, мыят ӱдырым налнем. Сӱаным ышташ полшет?» манын йодын. «Полшем, конешне. Когыльымат ыштем, аракамат шолтем, тольык ӱдырым нал» манам. Вара шошым оласе пазарыште ужым. «Надя акай, марлан налшаш ӱдырем отказен» мане, — шарналта Надежда Соловьева.
Надежда Михайловнан Наташа ӱдыржӧ Андрейым тылеч вара эше икмыняр гана ужын. Оласе илыме верышкыжат миен коштын. Тудо жапыште Андрей Петряев тӱрлӧ вере пашам ыштен, эсогыл вес олашкат коштын. Пырля кайыше рвезе-влак мӧҥгӧ пӧртылыныт гын, тудо «Мый Питерыш кудалам» манын каласен палымыж-влаклан. Тылеч вара тудын нерген нимогай уверат уке.
Увер у верым эреак муэш
Икана Пошкырт кундемысе Нефтекамскыште (пытартыш жапыште Алексей Петряев тушто илен) концертым ончыктымышт годым ала-кӧ шижтарен: залыште, кокымшо радамыште, Петряев шинча. Концерт деч вара тудо ансамбльын икмыняр участникше дене мутым вашталтен, шучко пашам ыштымыжлан прощенийым йодын. А Мария Лазаревнан Андрей эргыжын туныктышыжо улмыжым пален налмеке, тудын кузе илымыж, тунеммыж нерген йодыштын, туныктышо гоч 500 теҥгем пуэн колтен. Тунам Мария Соловьева ты окса дене изин-изин кочкышым наледен пукшен. Раиса Петряевам пуштшо еҥын пӱрымашыж нерген родо-тукымжо палашат тыршен огыл. Туге гынат икте да вес велым увер пурен шоген. «Колымекем, Рая пелен тойыза», манын тудо. Но тудым Марий Элыш тояш конден огытыл. Надежда Михайловна Алексей Петряевын икымше ватыже пелашыжын шӱгарже гыч Раянышке рокым конден пыштен манмымат колын. Тиде жапыште лачак Надежда Михайловналан омо кончен:
— Ой, Надя, Петряйым угыч пуртем ала-мо. Тудо нигӧланат огеш кӱл. Чаманем мый тудым.
— Тыйымак пуштын да тудым «мӧҥгеш пуртем» манат. Молан тыгай улат гын? Нимогай кугешнымашет уке.
«Еҥ кеч-мом ойла гынат, ме келшен иленна. Кандаш йоча гыч кумытынжо илыш дене чеверласеныт. Рая йоҥылыш лиймыжым пешак умылен ыле да… Ачамат икмыняр гана ойырен кондаш тыршен…», — ойла, пӧртылташ лийдыме жапым чаманен, акаже нерген чыным почын пуаш кумылаҥше, поро шарнымашым аралыше Надежда Михайловна.
Раиса Петряеван тӱҥалме пашажым «Марий памашыште» тудын родо-тукымжо: Саша шольыжо, Наташа (Надя шӱжаржын ӱдыржӧ), Настя (Славик шольыжын ӱдыржӧ) — шуеныт да шуят. Славик шольыжо (Вячеслав Корнев) Раиса Александровнан илышыже, творчествыж дене кылдалтше документ ден фото-влакым радамла. Ансамбльын кажне лӱмгечыж годым тудым шочыктышо, йол ӱмбаке шогалтыше-влак дене пырля Раиса Петряевамат шарналтен, тудлан вуйым сават.
Раиса Петряева Марий АССР Кугыжаныш премий дене 1982 ий 28 декабрьыште палемдалтын. Но чап лӱмым палдарыше медальым, колымекыже, (1983 ий 11 сентябрь гыч вара) Михаил Осипович Корневын кидышкыже гына кучыктеныт.
Шӱгарже воктене лийме годым уштен шогышо-влакын йӱк-йӱанышт коклаште лым лийде кайыкын мурымыжо шоктыш. Шочмо кечынже йӧратыме ансамбльыже улмылан куанымыжым я у «шӱшпыкын» шочмыжым шижтарыш.
Раиса Мушкина-Петряева палемдалтын:
— «Красный текстильщик» йытын комбинатыште соцтаҥасымаште ойыртемалтмыжлан да комсомол организацийыште чолгалыкым ончыктымыжлан прядильщице Раиса Мушкина СССР-ым ыштмылан 50 ий темме лӱмеш Чап грамот, тиде лӱмгече годымак Меленковский районысо культур пӧртысӧ хорын участницыже семын Чап грамот дене (1972 ий 4 декабрь);
— МАССР-ысе профтехобразованийын тунемшыже-влакын художественный самодеятельность смотрыштышт кумшо степенян диплом дене (1974 ий 6 май);
— Семеновкысо 1-ше №-ан СПТУ-што профессийым «отличнын» налмыжлан да шкенжым сайын кучымыжлан Похвальный грамот дене (1975 ий 12 август);
Марий АССР-лан 60 ий, В.Ленинын шочмыжлан 110 ий темме лӱмеш 70-ше №-ан ясле-садын воспитательницыже кокымшо отраслысе смотрышто сеҥымыжлан Связь пашаеҥ-влак профсоюзын обком президиумжын грамотыж дене (1980 ий 25 октябрь);
— Москваште Марий АССР-ын литератур да искусство кечыже-влакым эртарымаште чолгалыкым ончыктымыжлан Культур пашаеҥ-влак профсоюзын рӱдӧ комитетше ден РСФСР культур министерствын Чап грамотышт дене (1981 ий);
— СССР-ым ыштымылан 60 ий темме лӱмеш смотр-конкурсышто сеҥымыжлан Йошкар-Оласе почтамтын грамотшо дене (1982 ий 17 декабрь);
1981-1982 ийлаште марий национальный искусствым шарымаште чолган тыршымыжан Марий АССР-ын Кугыжаныш премийже дене (1982 ий 28 декабрь);
— республикысе калык коклаште концерт дене эреак коштмылан, марий фольклорым кумдан шаркалымылан да кӱкшӧ усталыкым ончыктымылан Марий АССР-ын Культур министерствыжын Чап грамотыж дене.
Светлана Пехметова
«Марий Эл» газет, 2015 ий 31 март, 4 апрель.
Снимкылаште: Раиса Петряеван шӱгар ӱмбалныже вераҥдыме памятник; Раиса Петряеван шӱжарже Надежда Соловьева; Раиса Мушина — йолташ ӱдыржӧ Зоя Кибардина дене; фото 4 — Рая Мушкина (Петряева) Меленки оласе йытын комбинатыште ыштымыж годым самодеятельностьысо ӱдыр-влак дене; фото5 — Р.Петряеван шочмо суртыштыжо кочаже К.Мушкинын шке гыч ыштыме скрипкыже аралалтеш; Р.Петряеван тукым шольыжо Дмитрий Корнев (тудо Анапа гыч лӱмынак шарнымаш касыш толын) ден тукым шӱжарже Рая Афанасьева (Корнева) да туныктышо Серафима Савельева (покшелне); фото 7- «Марий памаш» ансамбльын участницыже, фото8 Раиса Петряеван тукым шӱжарже Наташа Шишкина (Соловьева); фото 9 – Корневмытын кугу ешышт; фото 10 – аваже Елена Кондратьевна; кочаже К.Корнев.
Светлана Пехметован Раиса Петряеван родо-тукымжын темлыме фото-влак.
